کتابخانهی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که با نام خلاصهی «کتابخانهی مرجع» شهرت دارد، یکی از بزرگترین کتابخانههای تحقیقاتی و منبع اصلی فراهمآوری اطلاعات در حوزهی ادبیات و هنر کودک و نوجوان در ایران به شمار میرود.
از سال 1359 تا 1370 کتابخانهی مرجع دارای خط مشی و آییننامهی مدون و مکتوبی نبود، تا اینکه در سال 1372 آییننامهی داخلی آن تدوین و تصویب و بر اساس آن کتابخانهای تخصصیتحقیقاتی با رویکرد «ادبیات و هنر کودک و نوجوان» شد و اکنون یکی از بزرگترین کتابخانههای تحقیقاتی این حوزه است که به محققان، پژوهشگران، نویسندگان، تصویرگران، فیلمسازان، نمایشنامهنویسان، و کلیهی افرادی که به نوعی برای کودکان و نوجوانان فعالیتی دارند و همچنین به دانشجویان رشتههای هنر و ادبیات به ارایه خدمات میپردازد.
بهروز بودن منابع یکی از مهمترین ویژگیهای کتابخانهی مرجع به شمار میرود. در این مرکز، منابع بعد از فهرستنویسی، ردهبندی، نمایهسازی، چکیدهنویسی و آمادهسازی، مهیای ارایه به مراجعان خواهد بود.
فعالیتهای کتابخانهی مرجع را میتوان به شکل زیر برشمرد:
1- مجموعهسازی و گردآوری منابع
کتابهای پژوهشی شامل مجموعهای از منابع در حوزهی موضوعی ادبیات، هنر و تعلیم و تربیت به زبان فارسی و غیرفارسی است. این کتابها در بخش مرجع و بخش امانت نگهداری میشوند.
کتابهای کودک و نوجوان شامل کتابهایی به زبان فارسی و غیرفارسی است. کتابهای فارسی شامل تمامی کتابهای منتشره برای کودکان و نوجوانان به زبان فارسی در ایران و کلیهی کتابهای چاپ کانون از ابتدا تاکنون است. این مجموعه آرشیوی از انتشارات ملی در حوزهی ادبیات کودکان و نوجوانان به شمار میآید. کتابهای غیرفارسی مجموعهای از کتابهای داستانی و غیرداستانی کودک و نوجوان به 25 زبان از سراسر دنیا است که با پولکهای رنگی زبانشان مشخص میشود. بخشی هم به کتابهای منتخب و برگزیدهی جوایز ملی، بینالمللی و معتبر دنیا اختصاص دارد. کلیهی کتابهای این مجموعه به شکل آرشیو نگهداری شده و امانت داده نمیشوند.
نشریات، دربرگیرندهی نشریههایی «درباره» و «برای» کودک و نوجوان است. نشریههای گروه اول، پس از بررسی و انتخاب مقالات مرتبط با کودک و نوجوان، نمایهسازی و چکیدهنویسی شده و به صورت آرشیو نگهداری میشوند. بخش نمایشی نشریات آخرین شماره از هر نشریه را در معرض دید قرار میدهد. شمارههای پیشین هم در بخش مخزن به صورت آرشیو نگهداری و سرویسدهی میشوند.
پایاننامههای مربوط به کودک و نوجوان به صورت چکیده و شمار محدودی هم اصل پایاننامه در بخش نشریات موجود است. چکیدهها به شکل تماممتن در برنامهی کامپیوتری کتابخانه قابل دسترس اند.
لوحهای فشردهی فارسی و غیرفارسی که ضمیمهی کتابها و نشریات و یا به شکل مستقل تولید شدهاند در بخشی مجزا آرشیو میشوند.
2- سازماندهی
فهرستنویسی، ردهبندی، نمایهسازی، چکیدهنویسی و آمادهسازی منابع منطبق با استانداردهای بینالمللی انجام میشود.
3 - اشاعه اطلاعات
کاربران برای دسترسی به منابع از طریق سیستم موجود، جستوجوی خود را انجام میدهند و میتوانند به طور مستقیم به قفسههای باز و غیرمستقیم با کمک کتابداران به منابع دسترسی پیدا کنند. سایت اینترنتی کتابخانه نیز امکان دسترسی پیوسته به بانک اطلاعاتی را فراهم میآورد. حدود 12000 مقاله منتخب روزنامهها با موضوع کودک و نوجوان بعد از اسکن و ضمیمه شدن به کاربرگهها، به شکل تماممتن قابل بازیابی و مطالعه هستند.
4 - پژوهش
آموزش کارورزان دانشگاههای مختلف رشتهی کتابداری به تعداد محدود در سال امکانپذیر است.
5 - فعالیتهای جانبی
برگزاری سلسلهنشستهایی با موضوع و عنوان کلی «ترویج کتابخوانی برای کودکان و نوجوانان» برای مربیان و کارشناسان در آخرین دوشنبهی هرماه. به همکاران شرکتکننده در نشست از سوی مرکز آموزش و پژوهش کانون گواهی آموزشی ارایه میشود.
برگزاری نمایشگاه موضوعی از منابع موجود کتابخانه به شکل ماهانه.
برگزاری نمایشگاهی از آثار هنرمندان با موضوعهای گوناگون در هفت قاب.
به نمایش گذاشتن آخرین کتابهای فارسی و غیرفارسی خریداری شده برای اطلاعرسانی از منابع جدید.
شیوهی عضویت
تمامی دستاندرکاران ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان میتوانند با ارایهی یک کار منتشر شده از خود و دانشجویان رشتههای علومانسانی و هنر با ارایهی کارت دانشجویی، یک قطعهعکس، پر کردن فرم و پرداخت حق عضویت سالانه، به عضویت این کتابخانه درآیند. دانشجویان، عضو موقت کتابخانهی مرجع هستند و کتابها را در محل کتابخانه مطالعه میکنند.
گزارش از فاطمه زمانی؛ کارشناس کتابخانهی مرجع کانون منتشر شده در خبرنامه فروردین و اردیبهشت94