این‌روزها داوری نهایی برخی از آثار به اتمام رسیده و تا روزهای پایانی جشنواره گروه‌های داوری به کار خود ادامه خواهند داد. امسال این جشنواره با سه هدف فراهم‌سازی بستری شایسته برای تبادل اندیشه‌ها و آموخته‌ها با گردآوری و عرضه‌ی هدفمند آثار، کشف توانمندی و تشویق نوآمدگان عرصه‌ی پویانمایی به ابتکار و نوآفرینی و گسترش توانایی‌ها با طرح تکنیک‌ها و نگرش‌های تازه برای دستیابی به کیفیتی افزون‌تر در چند بخش مسابقه‌ی اصلی ایران، مسابقه‌ی بین‌الملل، خارج از مسابقه، نمایش ویژه و چشم‌انداز برگزار خواهد شد.
در روز پایانی انتخاب آثار به دبیرخانه‌ی این جشنواره سری زدیم و گپی کوتاه با «محمدرضا کریمی صارمی» دبیر این جشنواره داشتیم.
بهتر است با مروری بر پیشینه و برنامه‌های فعلی جشنواره شروع کنیم.
- همان‌طور که می‌دانید جشنواره در آستانه‌ی نهمین دوره‌ی برگزاری است و هجده سال از عمر آن می‌گذرد. شاید بشود گفت با احتساب ایده‌ی اولیه‌ی شکل‌گیری این جشنواره، حالا جشنواره‌ی انیمیشن 20 سال سن دارد. این جشنواره توانسته تا حالا جایگاه بسیار خوبی پیدا کند و برای جامعه‌ی انیمیشن جریان جدیدی را پدید بیاورد. نگاهی به بیست سال قبل، گواه آن است که در آن سال مجموع تولید انیمیشن در کشور ما تنها ده اثر بود، اما امروز با یک جریانی روبه‌رو هستیم که بنابر نیاز کشور، سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته و تولیدات در این حیطه از مرز دوهزار اثر گذشته. حتی در جریان هستیم که برای جشنواره‌ی امسال در بسیاری از سازمان‌ها و نهادها، شوراهای انتخاب تشکیل شده است که چه اثری به جشنواره ارسال شود. با احتساب 900 اثری که به دبیرخانه ارسال شده، می‌توان حدس زد آثار مورد بررسی توسط این شوراها دوبرابر این تعداد بوده است. پس می‌توان به این نتیجه رسید که حمایت از انیمیشن‌سازی در ایران شروع شده است و به طور جدی ادامه دارد.
تعداد کشورهای شرکت‌کننده چه؟ سیر نزولی داشته‌اند یا صعودی؟
- در بخش بین‌الملل 74 کشور شرکت کرده‌اند. درواقع سه کشور به شرکت‌کنندگان دوره‌ی قبل اضافه شده است.
شیوه‌ی برگزاری جشنواره چگونه است؟
- جشنواره مثل دوره‌های قبل در پنج روز برگزار می‌شود و تنها بخش دینی به صورت مستقل داوری می‌شود؛ امسال ما بخش ارزش‌های انقلاب اسلامی را هم به آن اضافه کرده‌ایم. در بخش چشم‌انداز و نمایش ویژه، برنامه‌های خاصی را مدنظر داریم. بخش مسابقه‌ی ایران و بین‌الملل هم مثل دوره‌های قبل به طور مجرا داوری می‌شوند. بخش تجربی هم همین‌طور. جوایز بخش تلویزیونی و کودک هم مجزاست. در مجموع، این مسیر نشان می‌دهد که جشنواره به بخش‌های مختلف نگاه کرده است.
امسال در بخش مسابقه سعی کردیم آثار شاخص جهان را جذب کنیم تا ایرانی‌ها با تکنیک‌های جدید انیمیشن‌سازی در دنیا آشنا شوند. فکر می‌کنم از آن‌جاکه جشنواره کاملا تخصصی است، با میهمان‌های حاضر در جشنواره می‌توانیم جریان‌های فرهنگی ایجاد کنیم.
آیا در قالب نمایش آثار، جشنواره قرار است وظیفه‌ی علمی خود را انجام دهد؟ یا اهداف تئوری هم همزمان با جشنواره دنبال خواهد شد؟
- حضور برگزیدگان سال‌های قبل در جشنواره خود بیان‌گر رسیدن به اهداف بلندمدت جشنواره است. در روزهای جشنواره افرادی در جمع ما حاضرند که حالا تبدیل به یک برند یا نشان شده‌اند و پیش‌تر از برگزیدگان و شرکت‌کنندگان در جشنواره بوده‌اند.
از طرفی امسال در بخش علمی، توجهی ویژه به پایان‌نامه‌های دانشجویی کرده‌ایم. دو دوره است در شب‌های نقد هم موفق بوده‌ایم، به‌طوری‌که عده‌ای حاضر بوده‌اند در اکران‌های اصلی حضور پیدا نکنند و تا پاسی از شب در جلسات نقد شرکت کنند. قرار است امسال نیز همچنان این شب‌های نقد را برگزار می‌کنیم.
پس بخش علمی جشنواره در قالب نشست‌ها ارایه خواهد شد؟
- لزوما نه؛ ما چند نشست تخصصی خواهیم داشت، مثل موشن‌گرافیک و استفاده‌ی درست از سیستم دیجیتال. نشست با مسوولان هم یکی از نشست‌های ما خواهد بود. اما در این بین با شناسایی نیاز انیمیشن ایران به شخصیت‌پردازی در حال تدوین کتابی در این‌باره هستیم. من فکر می‌کنم ضروری است که ایران استانداردهای بین‌المللی را بشناسد و رعایت کند؛ بنابر این شروع به شناسایی نقاط ضعف علمی و ایجاد راهکارهایی برای حل آن‌ها کرده‌ایم.
درباره‌ی نشست‌ها به طور مفصل صحبت نکردیم؛ قرار است چند نشست در طول جشنواره برگزار شود؟
- همان‌طور که گفتم یکی از نشست‌ها موشن‌گرافیک است. امروزه به این نتیجه رسیده‌ایم که انیمیشن در ایران خوب تولید می‌شود؛ یعنی انیمیشن مستقل و آرتیستیک به قول معروف. پس حالا باید برای حمایت از شکل تولید آن، چه‌کار کنیم؟ در تمام دنیا از تبلیغات برای انیمشین استفاده می‌شود، جز ایران. پس تصمیم گرفتیم در جشنواره درباره‌ی ابزاری صحبت کنیم که می‌توان در چرخه‌ی تبیلغات از آن استفاده کرد.
پیش از این یک سال درباره‌ی ابزار جانبی انیمیشن و اشانتیون‌ها در همین جشنواره صحبت کرده‌ایم، اما واقعییت این است که این ابزارها در ایران وجود نداشته و اخیرا تنها در مورد انیمیشن «شکرستان» با آن روبه‌رو شده‌ایم. حالا ضروری دیدیم درباره‌ی ابزاری که در دفاتر وجود دارند و قابل استفاده‌اند اما همچنان ناشناس مانده‌اند و می‌توانند بُعد تجاری داشته باشند، نشستی برپا کنیم و حرف بزنیم.
در بخش دیجیتال نیز که بخش مهمی هم هست، نشستی خواهیم داشت. این اهمیت از آن‌جاست که ایران نیز وارد عرصه‌ی جهانی شده است. از طرفی، یک زمانی انیمیشن با دوربین 35 میلی‌متری ضبط می‌شد اما امروز فرم‌های زیادی وجود دارد که ایرانی‌ها آن‌ها را نمی‌شناسند یا نمی‌توانند به استانداردهای موجود برسند. پس به دلیل عدم شناخت انیمیشن ما از این فرم، خیلی از آثار ما پشت درهای بسته می‌ماند. در همین راستا بود که ضروری دانستیم نشستی در این رابطه در نهمین جشنواره‌ی انیمیشن برگزار کنیم.
نشستی با مسوولان خواهیم داشت. نشست دیگری هم درباره‌ی نقاط قوت و ضعف انیمیشن و تجربه‌گرایی در این هنر. البته از آن‌جاکه روزهای زیادی تا برگزاری نمایشگاه مانده است و بخش اعظم برنامه‌های جنبی ما می‌توانند ابعاد خبری داشته باشند ترجیح می‌دهم درباره‌ی جزییات مراسم صحبتی نداشته باشم.
به پایان‌نامه‌های دانشجویی اشاره کردید؛ هدف از تعریف این بخش چیست؟
- یکی از این برنامه‌ها که شورای سیاست‌گذاری از آن استقبال کرد همین پایان‌نامه‌های دانشجویی است که دبیری آن را به خانم دکتر شکیب داده‌ایم. فراخوانی به دانشگاه‌ها ارسال شده است که 3 تا 4 پایان‌نامه‌ی برتر خود را به جشنواره ارایه کنند. این پایان‌نامه‌ها می‌توانند در عرصه‌ی عملی یا نظری باشند. آثار عملی در بخش غیر رقابتی به نمایش درمی‌آیند. در بخش نظری هم امکان آن هست که با جذب حمایت‌ها این آثار تبدیل به مرجع مکتوب شوند. خود ما نیز تصمیم به برنامه‌ریزی جهت ارایه‌ی این آثار به واحد پژوهش کانون هستیم.
امسال مثل دوره‌های قبل مربیان کانون هم در جشنواره حضور دارند؟
- بله؛ هفتمین جلسه‌ی دوره‌ی آموزشی مربیان کانون در طول جشنواره برگزار می‌شود. باید یادآوری کنم که 30 مربی و کارشناس طی هفت دوره‌ی گذشته آموزش دیده‌اند. امسال هم قرار است دوره‌ی دیزاین صدا را داشته باشند. آن‌ها در طی روزهای جشنواره می‌توانند با انیمیشن‌های جدید دنیا هم آشنا شوند و بزرگان این عرصه را هم ببینند. همین‌طور می‌توانند بعدازظهرها در نشست‌ها حضور داشته باشند.
آثار در کدام سینماها به نمایش درمی‌آیند؟
- امسال7 سالن خواهیم داشت. یکی در تهرانپارس که روابط عمومی با مدارس هماهنگ خواهد کرد تا دانش‌آموزان بتوانند به صورت رایگان انیمیشن‌های تولیدشده در کانون و آثار کودک راه‌یافته به جشنواره را در آن ببینند. شش سالن شهید بهنام، سالن غدیر، سینما فلسطین،سالن شهید قندی وزارت ارتباطات، مرکز فرهنگی شماره 40 کانون در بزرگراه آیت الله کاشانی و سینما کانون هم در اختیار میهمانان و داوران است. قرار است داوران و فیلم‌سازان شرکت‌کننده، فیلم‌ها را در سالن بهنام که مجهز به سیستم اچ‌دی است دنبال کنند.
چه تعدا اثر به جشنواره رسیده و چه تعداد اثر به نمایش درخواهند آمد؟
- از مجموع 1180 فیلم خارجی، قانونا 130 تا 150 اثر به نمایش درمی‌آید. 900 اثر هم از ایران رسیده است که ما 80 تای آن را نمایش خواهیم داد. البته در بخش دانشجویی هم همین تعداد به نمایش درخواهند آمد. باید اضافه کنم که تعداد آثار بر اساس زمان به نمایش درخواهند آمد.
یعنی ریزش آثار بر حسب زمان جشنواره اتفاق می‌افتد؟
- بله. ما یک جدول ارزیابی داریم، درواقع بر اساس کیفیت آثار و رتبه‌بندی‌شان، لیستی تهیه می‌شود. بعد در هنگام نمایش آثار ریزش بر حسب این جدول صورت می‌گیرد.
هیات انتخاب و داوران بر چه مبنایی انتخاب شده‌اند؟
- دبیر هر جشنواره، برنامه‌هایی برای انتخاب داوران خود دارد. در سیستم داوری جشنواره‌ی پویانمایی، ادبیات و شناخت تکنیک‌های روز دنیا مهم است. برای مثال، این‌که کسی بتواند موسیقی را بفهمد و بشناسد، یا کسی که برنده‌ی دوره‌ی قبل بوده، و معیارهایی از این‌دست، معیارهای هنری هستند. اما معیارهای علمی را هم مدنظر داریم. مثلا در هیات داوری، دکتر حسن ندایی را انتخاب کرده‌ایم. ایشان عضو هیات علمی دانشگاه هستند و تخصص‌شان در موسیقی فوق‌العاده است. سارا خلیلی را انتخاب کرده‌ایم که محقق و نقاش است و انیماتور و عضو هیات علمی دانشگاه. در بخش جوان کیانوش عابدی را انتخاب کرده‌ایم که سه دوره جایزه‌ی اول را برده است و تکنیک‌های روز را می‌شناسد. دکتر محمدعلی شامانی داور دیگر ماست که علاوه بر فعالیت در زمینه‌ی ادبیات و دنیای کودک و تدریس در دانشگاه، به عنوان روان‌شناس در کنار ما قرار گرفته است. آقای سید احمد کلانتری از تهیه‌کنندگان و برنامه‌ریزهای خوب تلویزیون است که به تیم ما پیوسته است. علاوه بر تمام این‌ها مهم است که این افراد 2000 فیلم را ببینند و نقد کنند. هم‌اینک که ما در حال گفت‌وگو هستیم، دوازدهمین شبی است که این افراد در حال انتخاب آثار هستند!
جدا از این‌ها در بخش دینی باید داور متخصص آثار دینی باشند و استاد. یا در بخش داوری آثار ایران، صاحب‌نظر و صاحب‌تکنیک باشد.
در بخش دانشجویی مهم است که داور، دانشجو و امکاناتش را بشناسد و برحسب امکانات و فضای دانشجویی یک اثر را داوری کند.
همین روال در داوری سیفژ و بین‌المللی هم اتفاق افتاده است و می‌افتد.
پس معیارهای داوری‌تان هم بر همین مبناست؟
- در این رابطه یک کلیاتی وجود دارد. تکنیک، صدا و موسیقی، ادبیات، کارگردانی، تدوین و هر آن‌چه که یک اثر را استاندارد می‌کند. البته نمی‌شود قانونی کلی را برای آن تعریف کرد. از طرفی، مسلم است که داوری در بعضی مواقع به سلایق و علایق داوران نزدیک می‌شود و ممکن نیست رای یک گروه داوری با یک گروه دیگر همیشه شبیه هم باشد.
با این‌حال، معیارهای حرفه‌ای و تخصصی را رعایت می‌کنیم.
صحبت از برگزاری یک نمایشگاه جنبی هم هست. این نمایشگاه چیست؟
- یک نمایشگاه هنر مدرن است. می‌خواهیم مدیای جدیدی را ارایه کنیم که برگرفته از یک پایان‌نامه‌ی دانشجویی است. البته این شیوه در سایر کشورها استفاده شده و تلفیقی است از چند هنر و انیمیشن. تصمیم داریم در صورت تامین اعتبار در حاشیه‌ی جشنواره این نمایشگاه تلفیقی را هم برگزار کنیم. درواقع در توضیحش می‌توانم بگویم مثلا نقاشی‌هایی هستند که بخشی از آن‌ها متحرک است، یا همین‌طور آثار گرافیکی و هر آن‌چه که بتوان بخشی از آن را با انیمیشن ادغام کرد و حاصل همکاری چند هنرمند در کنار هم جهت ارایه‌ی اثری جدید است.
گمان می‌کنم خروجی جشنواره‌ی پویانمایی برعکس بسیاری از جشنواره‌ها خوب بوده است. عده‌ی زیادی جذب انیمیشن شده‌اند و موفقیت‌های بین‌المللی هم داشته‌ایم. اما همچنان جای خالی این هنر در بین عموم احساس می‌شود. رسانه‌ها به آن نمی‌پردازند و یا حتی خود کانون برای نمایش این آثار برای بچه‌ها پس از پایان جشنواره همت نمی‌کند. چرا؟
- وقتی جشنواره می‌خواهد شکل بگیرد ما همه‌ی کارشناسان مرتبط را دعوت می‌کنیم. برای صداوسیما و همکاران حوزه‌ی تکنولوژی آموزشی دعوت‌نامه می‌فرستیم و هر کارشناسی در حوزه‌ی کودک و فرهنگ می‌تواند در جشنواره شرکت کند. چه فرصتی بهتر از این؟ کاتالوگی جلوی روی این افراد است و می‌توانند از بین چند صد اثر از چندصد نفر، بعضی‌ها را انتخاب کنند. اغلب دوست داریم برای کشف و پیدا کردن منبع به جشنواره‌های خارجی برویم درحالی‌که در همین جشنواره بسیاری از کشورها شرکت می‌کنند و دستیابی به شماره و آدرس‌شان آسان‌تر است. ما حتی برای دانشجویان وقت می‌گذاریم؛ آن‌ها بعد از جشنواره هم می‌آیند و از ما منبع دریافت می‌کنند. ستاد خبری ما از چندماه قبل شکل می‌گیرد اما رسانه‌ها استفاده نمی‌کنند یا درحالی‌که تمام اطلاعات را در اختیار می‌گذاریم باز اخبار اشتباهی می‌زنند. درهرحال باید بخش‌های متخصص خودشان بیایند جلو.
از طرفی اکران فیلم‌های خارجی دست وزارت ارشاد است. خیلی از این فیلم‌ها امکان نمایش دارند آن هم با هزینه‌ی اندک. بسیاری از آن‌ها جذاب و پر مخاطب هستند، می‌شود بالای ده مجموعه را از بین آن‌ها گزینش کرد و به نمایش گذاشت.
از سوی دیگر فکر می‌کنم می‌شود فیلم‌های کوتاه‌تر را در سینماها اکران کرد. لزوما برای سینما نیازی به فیلم نود دقیقه‌ای نیست. می‌شود سینماهای خاصی را اختصاص داد. کارشناسان می‌توانند بیایند و از کاتالوگ ما مجموعه‌ای را گلچین کنند. این اتفاق شدنی است. ما تمام امکانات را در اختیار علاقه‌مندان یا دست‌اندرکاران قرار می‌دهیم اما دیگر این سایر نهادها هستند که باید برای استفاده از آن‌ها مراجعه کنند.
گفت‌وگو از تهمینه حدادی منتشر شده در خبرنامه آذر و دی 93
