· جشنواره بینالمللی پویانمایی تهران امسال به هشتمین دوره رسید. کمی درباره جشنواره این دوره و حال و هوای برگزاری آن و مشارکت فعالان عرصه انیمیشن صحبت کنید.
ـ این جشنواره مثل دورههای قبلش چون دبیرخانه آن دایمی بود، از قبل فکرهایی کرده بودم،با تیمهایی نشسته و برنامهریزی کرده بودیم، ولی دعوت کردند و به طور رسمی در تیرماه خواستند دبیر جشنواره باشم. آنچه میبینید تلاش بیش از 300 نفر است. دبیر جشنواره پویانمایی (من کاری به دبیر جشنوارههای دیگر ندارم) کمترین زحمت را میکشد. در کنار بچهها هستم، ولی بیشترین زحمت را بچههای دیگر میکشند. اما خوب ما میدانستیم که تولید انبوه در ایران شکل گرفته و تولیدات زیادی وجود دارد. از یک طرف هم بحث بینالملل ما، خیلی بحث جدیای بود. چرا که میدانستیم تحریم تأثیر میگذارد. باید تلاشمان را بیشتر کنیم.
دغدغه امسالم خیلی بیشتر بود، برای اینکه باید آبروداری کرده و جشنوارهای برگزار میکردیم که از جشنواره قبلیمان کمرنگتر نباشد، بلکه پررنگتر هم باشد. تلاش بسیاری کردیم و تیم بسیار خوبی در بخش بینالملل گذاشتیم. تلاش شان را دو برابر کردند، نیروی کارمان را دو برابر کردیم، زمان بیشتری هم گذاشتیم برای این کار تا توانستیم نزدیک به 1000 فیلم را بپذیریم. واقعا شرکتها و آدمها و فیلمسازهای بسیار خوبی شرکت کردند، با توجه به اینکه تحریم وجود داشت.
بسیاری از این آثار جوایز زیاد جهانی داشتند، حتی فیلمی پیدا میشد که 60 جایزه جهانی داشت. بعد از جذب آثار خوب نگران آثار ایرانی نبودیم، چون به جرأت میتوانم بگویم که 98 درصد انیماتورهای ایرانی ما را باور دارند و به ما فیلم میدهند. چیزی حدود 800 فیلم از ایران رسید .احتیاج نبود از فیلمهای داخلی دعوت کنیم، تماس بگیریم و پیگیری کنیم، فیلمها رسیدند و هیأت انتخاب کارش را باید شروع میکرد. هیأت انتخاب حدود 15 روز کار کرد و فیلمها را با دقت دید. جزو بهترین گروههای انتخاب ما بودند، چراکه هیچ تأخیر و تعطیلی نداشتند.
· ازتعداد آثار ایرانی و بینالمللی ارسالی و راهیافته به بخش مسابقه بگویید؟
ـ 750 آمار آخرین فیلم ایرانیمان بود و حدود 950 آمار فیلم بینالملل، حدود 34000 برگ گزارش هیأت انتخاب و داوریهایمان میشود. ما داوریهایمان با داوریهای دیگر فرق میکند. هر فیلممان یک صفحه کامل گزارش دارد. حالا اگر 1 دقیقه باشد یا 90دقیقه. تمام عوامل میآید، جوایزش میآید، تمام حضورهای بینالمللیاش میآید و خلاصه فیلم به زبان فارسی - اگر بینالملل باشد - میآید. بنابراین داورهایمان باید آگاهی کامل داشته باشند. هیأت انتخابمان باید ورق بزند. حدود 2 هزار فیلم برای 5 نفر با خود مسوول هیأت داوری و خود من. چیزی حدود «8 تا 2 هزار تا» یعنی 16 هزار برگ فقط کار زونکنهای هیأت انتخاب میشود. جشنواره انیمیشن حجم کارش خیلی سنگینتر از جشنواره فیلم است.
· ملاک های خود هیأت انتخاب برای انتخاب آثار و معیارهای آثار برای حضور در بخش مسابقه چگونه بود؟ نحوه رسیدگی به اعتراض فیلمسازان هم پیش بینی شد؟
ـ این هیأت خیلی پرتلاش بودند، حتی بعد از 15 روز داوری کردن و دیدن فیلمها دوباره 2 روز نشستند و تمام فیلمها را مرور کردند. اینها میآیند از 1 تا 10 امتیاز میدهند، ولی باز این ملاک اصلی نیست. 50 بالاترین امتیاز انتخاب میشود.
بنابراین 750 فیلم که آمده بالا با توجه به امکاناتی است که داریم. یعنی وقتی ما 5 روز نمایش داریم، یعنی 34 سانس نمایشی تا 11:30 شب. مسابقه ایران داریم یک جایگاه دارد، بینالملل یک جایگاه و چشمانداز یک جایگاه و با توجه به زمان (1300 دقیقه) ما فقط میتوانیم 62 فیلم از 750 فیلم رسیده را نمایش دهیم. بنابراین 640 فیلم بالا نمیآید.
همیشه نارضایتی به وجود میآید، ولی این جشنواره جزو جشنوارههایی بوده که 10 روز 15 روز بعد از هیأت انتخاب باز اگر شکایت شود دوباره فیلمها بررسی میشود. مثلاً وقتی 2 فیلم ارائه شد و شکایت داشتند از انتخاب نشدنشان، داوران دوباره آنها را دیدند. فیلمی حذف نمیشود. من فرجه 10 روزه میگذارم تا اگر اشتباهی پیش آمده باشد حق کسی ضایع نشود.
· تفاوت این دوره با دورههای گذشته را در چه میبینید؟
ـ ما دوره گذشته بخش دانشجویی را جدا کردیم امسال نیز بخش دینی را جدا کردیم. کار و سرمایه ملیمان را امسال دو جایزه ویژه میدهیم. چیز دیگری که امسال به آن اضافه کردیم این بود آثاری که امسال تولید شده اسم موقت رویش گذاشتهایم. آثاری در جاهایی با هزینه بیت المال تولید شده که این آثار از نظر هنری مشکلاتی دارند، ولی مضامین، مضامین ارزشی است. شاید این بخش در آینده در دورههای بعد این آییننامه ما را خیلی کامل کند، چون ما داریم به سمت انیمیشن دولتی پیش میرویم.
جشنواره اول را که میخواستیم برگزار کنیم فقط 10فیلم داشتیم، امروز 2 هزار یا 3 هزار تا فیلم تولید شده. خیلی آمار تکاندهندهای است.
· در حال حاضر جایگاه انیمیشن ایران در خاورمیانه، آسیا و جهان را چگونه میبینید؟
ـ ببینید ما الان تولیدمان انبوه شده است و به صنعت نزدیک شدیم بعد هم صادرات شکل گرفت. جغرافیای انیمیشن را برای خودم ترسیم کردم دیدم در آسیا رقبای بزرگی داریم: ژاپن، چین، کره و حتی هند حرفهایاند. امسال 3 تیزر از هند جزو مسابقه است. در 15 سال پیش من 2 استودیو هندی رفتم دیدم چهقدر در حوزه 2بعدی کارهای جدّی میکنند. هندیها سرمایه گذاری سنگینی در سینمایشان میکنند که مطمئناً در انیمیشن هم این گونهاند. هند رقیب 2 فیلم خارجی مهم است. در آسیای دور هم رقیب داریم. در شمال هم کشورهای روسی پیشینه انیمیشنی هنری قویای دارند. در کشورهای عربی هم دارند جشنوارهای راهاندازی میکنند. وقتی یک کمپانی کرهای 200 فیلم آماده میدهد به جشنواره که تولید یک سال اخیرش است و همه هنری ، حالا انتخاب سینمای ما در 1391 چندتا بوده؟
بحث ما فقط خاک و زمین و جغرافیا نیست ما میخواهیم بگوییم الان در کجاییم؟ خیلی دلم می سوزد، چراکه در کشور ما پتانسیل خیلی خوبی هست، فیلمهای خوبی هم تولید شده که هیچکس ندیده. خیلی فیلمهای کوتاه خوب به خصوص در حوزه پویانمایی تولید شده که دیده نمیشود. اگر ایرادی نمیگرفتند حتماً فیلمهای دورههای گذشته پویانمایی را میگذاشتم. چون نسل جدید از دیدن آنها محروم بوده است. مثل فیلم «بازگشت» از وجیهالله فردمقدم. امیدوارم در آینده هفتههای فیلم و مرور فیلمها جدی شود.
· حضور نسل جوان در انیمیشن ایران چگونه است؟
ـ تمام انیماتورهایی که به بخش مسابقه راه پیدا کردند. نسل جوانند. انیمیشن آن قدر گسترده شده که اولین کسی که ثبت نام کرده یک پزشک است. ببینید انیمیشن کجا رفته؟ این انیمیشن حالا دیگر مرز و حدود و پیری و جوانی نمیشناسد. نسل انیماتورهای ما جوانند. این یک واقعیت است، چرا معناگرا را گذاشتیم ؟ چون افرادی این فیلمها را ساخته بودند که زیر 25 سال هستند و ما هدفمان حمایت از نسل جوان است. 3500 ثبت نام کننده داریم که 90درصد جوانند.
· جای اکران انیمیشن در سینمای ایران خالی نیست؟
ـ حدود 8 سال پیش که مدیر امور سینمایی کانون بودم آمدم فیلمهای انیمیشن 40 ساله کانون را در بستههای 90دقیقهای کردم و اسمش را گذاشتم گنجینه اول، دوم و ... و حتی پروانه نمایش از وزارت ارشاد گرفتم و در سینمای کانون اکران کردم، استقبال هم خیلی خوب بود. یک دور تمام فیلمهای کانون را مرور کردیم. این کار را خواهیم کرد. بعد از جشنواره پویانمایی در سینما کانون فیلمهای انیمیشن را میخواهیم اکران کنیم خارجیها را هم تلاش میکنیم مجوز بگیریم، یکی از برنامههای ما اکران فیلمهای انیمیشن است. یعنی ما اگر بیاییم بستههای بینالملل را و هر دوره 80 بسته به صورت هفتگی نمایش دهیم، تا 3 الی 4 سال تأمینایم. البته نیاز به مجوز و کارهای قانونی دارد که در آینده یکی از وظایف آن اکران فیلمهای سینمایی بینالمللی خواهد بود، اما کانون وظیفه خودش را در این 30 سال پس از انقلاب انجام داده است.
· انیمیشنهای سوپرمارکتی روی کودکان چه آسیبهایی میتواند داشته باشد؟
ـ فیلمهای خارجی که با مجوز و بی مجوز دارد میآید و غذاهای روحی کودکانمان را تأمین میکند، شما مطمئن باشید آسیب میزند. هر روز میبینید یک انیمیشن جدید آمده. اخیراً انیمیشنهایی آمده که اصلاً خوب نیست، محتوایش خوب نیست، قصهاش قصه خوبی نیست، با مجوز هم آمده، ولی اصلاً ادبیاتش خوب نیست. فکر میکنیم اگر سانسورش کنیم خوب میشود، ولی نه. مضر است تخریب میکند و این ضرر دارد، بنابراین باید کنترل شود. این سانسور نیست این کنترل است، در همه جای دنیا این کنترل وجود دارد، به عنوان مثال یک کمپانی هندی تیزری ساخته بود، گفتیم فیلم را بفرست گفت چهقدر وقت داریم؟ گفتیم یک هفته، ولی 20 روز وقت خواست علت را پرسیدیم گفتند باید نامهای از وزارت فرهنگ بگیریم که فیلممان اولاً مخرب نیست، دوماً جامعه هند را بد معرفی نمیکند، ولی در کشور ما چی؟ هرگونه فیلم را میآوریم و به خورد خانوادهها و کودکانمان میدهیم.
· چه راهکارهایی وجود دارد تا بتوان برای تولید انیمیشن سرمایهگذاران ایرانی و خارجی را جذب کرد؟
ـ در انیمیشن خیلی راحت سرمایهگذاری نمیکنند. به دلیل اینکه ما کیفیت نداریم، پیشینه هم نداریم، پس بخش خصوصی نمیآید، پس میآییم در بخش دولتی. ما هنوز دولت را داریم. امروز زمان آن رسیده که وزارت فرهنگ که مجری است بیاید روی یک انیمیشن فاخر سرمایهگذاری کند. تیتراژ یک انیمیشن خارجی خوب را ببیند، یک تیم تشکیل دهد و بهترین انیماتورها متشکل از 10 نفر را دعوت کند تا ما قدرتمان را در انیمیشن نشان دهیم. آن وقت خودمان را محک بزنیم. یک بار این کار را بکنیم، اگر انیمیشن درجه یک با ادبیات خوب، موسیقی و صدای خوب، انیمه خوب، قصه خوب و کارگردانی خوب تولید کردیم مطمئن باشید آن وقت راه باز میشود برای کمپانی خارجی، چون هر طور که فکر کنید نیروی کار ما ارزانتر از خارجی است.
· اکران انیمیشنهای بلند ایرانی مثل 1500 چه کمکی میتواند به روند تولید انیمیشن بلند در ایران بکند؟
ـ تعداد فیلمهای امسال ما شاید حدود 10 تا 15 فیلم بلند سینمایی بود که ارایه شد در هیأت انتخاب که 2 تای آن معناگراست. مثل سامرا و 9:20 در بوشهر. بلند سینمایی هم 3 فیلم داشتیم. متأسفانه از این 5 فیلم هیچ کدام نتوانست به بخش بلند بینالملل راه پیدا کنند. تهران 1500 تنها فیلمی است که توانسته در ایران به صورت جدی اجازه اکران بگیرد. آن هم در این وضعیت اکران که شرایط خوبی نیست. خیلی شانس آوردند که در مهر و آبان اکران نشد و گذاشتند برای عید. یک سرمایهگذاری انجام شده در حوزه انیمیشن و یک نیروی توانمند پشت کار است. بهرام عظیمی این کار را با یک تیم حرفهای انجام داده است. درست است که تکلیف انیمیشن با این فیلم مشخص نمیشود، ولی نگاهها به این قضیه است. همه باید دست یه دست هم بدهند و شرایط را آماده کنند برای اکران این فیلم، چون پتانسیل اکران را دارد.
امسال سومین بازار پویانمایی برگزار میشود. دقیقاً چه فعالیتهایی در این بازار صورت میگیرد؟ و چه کمکی به بحث پویانمایی خواهد شد؟
ـ در کنار جشنواره یک بازار هست که اهدافی دارد. یکی از وظایفش این است که باید شرکتهای معتبری را که از نظر حقوقی هم ثبت و تأیید شده هستند معرفی کند. اینها میآیند و تولیدات و ابزاری که وارد کردند را به نمایش میگذارند. همچنین خدماتی که میتوانند ارائه بدهند به انیماتورها. دورههای قبل آسیفای ایران آمد و کارگاه گذاشت برای علاقهمندان. خود موسسه صبا فراخوان میدهند برای جذب نیرو، نمایش تولیداتشان را دارند. سفارتخانههایی که فیلم دارند میآیند و ارتباط بینالمللی به وجود میآید. سال گذشته 10 تا 15 مهمان خارجی داشتیم که خودشان آمده بودند و قراردادهایی بستند و تولید مشترک با سوریه، لبنان، ترکیه و مالزی داشتند. یا در ایران دفتر دارند و در آن ایام میآیند و حضور دارند. اینجا پل ارتباطی است.
· با توجه به صحبتهای اخیر وزیر ارشاد برای همکاری با جشنواره پویانمایی چه نوع تعاملی میتواند برقرار شود؟
ـ من نامهای نوشتم برای آقای شمقدری، وقت ملاقات میخواستم، ولی ایشان تا امروز وقت ندادند. 4 ماه میگذرد پیگیری کردیم، ولی انجام نشد. فرصت بسیار خوبی برای دوستان معاونت سینمایی بود، اگر یک کمک کوچکی به جشنواره میکردند. فقط تلویزیون در دو دوره قبل یک رقمی را کمک کرد. درست است پول حرف اول را در این مملکت میزند، ولی من تا الان نگذاشتهام یک بخش به دلیل مشکلات مالی تضعیف بشود. ضمن اینکه همیشه کانون و مدیرعاملهای آن لطف خاصی به این جشنواره داشتهاند، حتی امروز هم کمکهای بسیاری به ما کردهاند. تا آنجایی که توان داشتند لطف کردند و من قدردانی میکنم. همیشه لطف خدا بالا سرمان بوده و البته محبت دوستان خوبم. تمام اداره کانون از مرکز آفرینشها از روابط عمومی و امور سینماییاش... دست به دست هم دادند که به این جشنواره کمک کنند. همدلی در کار خیلی زیاد است. جشنواره متعلق به کانون نیست، متعلق به جامعه انیمیشن و جوانهاست.
· توضیح مختصری درباره انیماتورهای برتر خارجی این دوره که شرکت کردند، میدهید؟
ـ تمام فیلمسازهای بزرگ دنیا دوست دارند در این جشنواره باشند، ولی توجه کنید که گاهی وقتها اسمهایشان تغییر میکند، چون انیمیشن هر سال تولید نمیشود. در دنیا هم همین مشکلاتی که ما در حوزه هنری داریم آنها هم در حوزه هنر انیمیشن دارند. آنها هم از نظر اقتصادی مشکلات اقتصادی دارند و ممکن است یک هنرمند فیلمسازشان 4 سال یک بار فیلم بسازد و یک دوره او بسازد و یک دوره دوستش فیلمی بسازد، ولی تمام فیلمسازهای بزرگ فیلم میدهند. «امیل پل دریزن» که پارسال داور بود گفت: متأسفم که سیاستها در دنیا باعث جدایی و فاصله بین هنرمندان شده است. من فیلمم را میخواستم ارسال کنم، ولی نشنال فیلم ورد کانادا اجازه نداد. معذرتخواهی میکنم. تحریم باعث شد دولت کانادا نگذارد فیلمم ارسال شود. خیلی از دوستان دیگر شخصی ارسال کردهاند. فیلم آمده 40 جایزه جهانی دارد یا فیلمی آمده که 50 جایزه جهانی یا 60 جایزه جهانی دارد اینها همه شناخت کامل داشتند که فیلم ارایه کردهاند.
· چه کارگاهها و نشستهای تخصصی قرار است در این دوره برگزار شود؟
ـ امسال 3 نشست داریم و یک بزرگداشت که بزرگداشت استاد احمدیه است. نشست اول در مورد فضای مجازی کشور است که بچهها بیایند و با یک مرکز ملی مجازی و با یک سازمان و پژوهشکده جدید آشنا شوند که روی انیمیشن ایران میتواند تاثیر بگذارد و کمک کند. نشست دوم در مورد راهکارهای مناسب برای تولید انیمیشن است که میخواهیم از دوستان دعوت کنیم، از استادان دانشگاه از تولیدکنندهها و ... که بنشینند و راهکار مناسب بدهند که بتوانیم کیفیت آثار را بالا ببریم.
نشست آخر هم با توجه به رویکرد جدیدی که کانون روی ادبیات و کتاب فیلم و انیمیشن دارد، مدیر جدید سینمایی کانون بیاید و بنشیند و نظر بگیرد از علاقهمندان، پیشنهاد بگیرد، ایدهها را جمعآوری کند و برای تولیدات آینده کانون به کار برد. در کنار اینها ما هر شب 4 نقد فیلم هم داریم. امسال 10 فیلم ایرانی را که بالاترین امتیاز را دارد انتخاب کردیم و اینها توسط چند نفر همچون آقایان امیرمسعود علمداری (نشریه پیلبان) و حسین ضیایی از ساعت 8 تا 10 شب نقد میشوند. سال گذشته آزمایشی بود خیلی استقبال خوب بود.
· کمی درباره دشواریهای اجرایی و مالی برگزاری این دوره با توجه به تحریم ها بگویید.
ـ تحریم سیاسی نتوانست ما را شکست دهد ما شکستش دادیم، چون هر سال 68 کشور شرکت میکرد و فیلم میفرستاد، ولی امسال 70 کشور فیلم فرستادند. هر سال 680 فیلم میآمد امسال از مرز 900 هم گذشت. بهترین فیلمسازهای دنیا شرکت کردند، نمیتوانیم منکر مشکلات تورم و گرانی باشیم، اما نگذاشتیم جشنواره تعطیل شود.
· چشم انداز جشنواره پویانمایی و انیمیشن ایران را چگونه میبینید؟
ـ مطمئن باشید پایههای این جشنواره آن قدر محکم گذاشته شده است که دیگر جشنواره متصل به فرد و گروه و سازمان و... نیست. انیمیشن ایران به شرط مدیریت صحیح آینده روشنی دارد، ولی اگر مدیریت صحیح نباشد به همان اندازه ممکن است آینده تیرهای داشته باشد. در انیمیشن سوء مدیریت میتواند تاثیر خیلی منفی بگذارد.