پژوهش و تحقیق به منزله نوری در تاریکی و ظلمت است. در واقع جستجو و تفحص کردن پژوهش است ولی به هر جستجو و تفحصی نمی‌توان پژوهش گفت به تحقیقی و پژوهشی می‌توان پژوهش علمی گفت که، آگاهانه، هدفمند، روشمند باشد و با برهان و دلیل ارایه شود در ضمن حاشیه‌پردازی نداشته و پژوهش‌گر را به مقصد و حقیقت برساند.

انتظار داریم که با پژوهش به پاسخ سه پرسش اساسی چیست؟ چرا؟ چگونه؟ برسیم.

هر پژوهشی همان‌طور که می‌دانید کشف، وصف، فهم، تغییر، و ارزشیابی و تأثیر ارزیابی را دنبال می‌کند. با پرسش چگونه، به تغییر و مداخله، با پرسش چرا به فهم و با پرسش چیست، به بقیه اهداف می‌رسیم.

از این‌که کودک ذاتاً پژوهش‌گر، کنجکاو و پرسش‌گر است شکی نیست، پرسش‌های کودکانه سرآغاز پروژه‌هایی برای یادگیری است. در این مرحله مربی یا والدین نقش تسهیل کننده و حمایت کننده دارند و باید کودک را همراهی کنند، این حمایت و همراهی باعث می‌شود کودک در فضای یادگیری قرار گیرد با وجود چنین کودکی جامعه‌ای یادگیرنده خواهیم داشت. پس وظیفه ماست که کودک را حمایت کنیم تا به پژوهش‌ بپردازد. تشویق به طرح پرسش و برانگیختن حس کنجکاوی کودک باعث خواهد شد کودک پژوهش‌گر تربیت شود.

تربیت پروسه‌ای مستمر است چنین نیست مثل رودخانه‌ای که در جریان است و وقتی خشک شده دیگر به آن رودخانه اطلاق نمی‌شود تربیت از منابع مختلف صورت می‌گیرد هرچند تفاوت در این مسئله گاه متصدیان تربیتی را با مشکل مواجه می‌سازد و لزوم هماهنگی در روند تربیت در این مرحله نمود پیدا می‌کند اما در هر حال باز نباید جریان تربیت قطع شود و خانواده‌ها و مراکز آموزشی توامان به این مهم بپردازند.

اما در زمینه‌ی پژوهش باید آن شعله‌ی کنجکاوی کودک در خانواده‌ها خاموش نشود و وقتی کودک به دست متصدیان تربیتی سپرده می‌شود هم‌چنان شعله‌ی نیمه افروخته در وجودشان روشن باشد تا مربی بتواند در ادامه نقش ایفا کند و آن را شعله‌ور سازد، پس باید خانواده را هم مدنظر داشته باشیم و آن‌ها را نیز در آموزش فراموش نکنیم چرا که زیربنای یک کودک پژوهش‌گر در خانواده شکل می‌گیرد و در مراکز آموزشی مستحکم می‌شود در غیر این‌صورت کار مراکز آموزشی سخت خواهد بود و فرصتی که برای ساخت بنای تحقیق و پژوهش در اختیار آن‌هاست به ترغیب و تشویق برای جذب کودک و نوجوان به تحقیق از دست خواهد رفت.‌

پژوهش در تمامی امور زندگی انسان‌ها از جمله مسایل تحصیلی، روزمره، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، دینی و علمی نقش مهم و اساسی دارد. با تحقیق و پژوهش است که دوباره کاری‌ها از جوامع زدوده می‌شود و دانایی در جامعه شکل می‌گیرد. می‌توان گفت پایه و اساس اصلی تعلیم و تربیت، پژوهش است و بین پیشرفت در بخش تحقیق و پژوهش و تو سعه‌ی همه جانبه در جامعه ارتباط مستقیم برقرار است.

مسلما فردی که از کودکی با پژوهش بیگانه است نمی‌تواند در آینده فرد موفقی باشد این شخص سطحی‌نگر بار می‌آید و از کنار مسایل با بی‌اعتنایی عبور می‌کند و نمی‌تواند فرد مفیدی برای جامعه باشد چرا که نتوانسته به دانایی که حاصل پژوهش است دست یابد و به کشف مجهولات پیرامون خود بپردازد.

اگر دقت داشته باشیم اعضای کار گروه پژوهش معمولا از اعضای فعال مراکز هستند اعضایی که در اکثر فعالیت‌های مرکز شرکت می‌کنند تا از بین این فعالیت‌ها به علایق خود دست یابند و مرتباً دست به تغییر و انتخاب برای شرکت در فعالیت‌ها می‌زنند تا به مطلوب خود برسند. به ندرت دیده می‌شود عضو پژوهش‌گر در فعالیت‌های مرکز پر شور حضور نداشته باشد عضو پژوهش‌گر  به کارهای گروهی رغبت نشان می‌دهد و در همه‌ی برنامه‌ها موفق عمل می‌کند چون در اجرای برنامه‌ها سؤال می‌پرسد و پرسیدن سئوال کلید آگاهی است.

تحقیق یکی از فعالیت‌های اصلی مراکز کانون پرورش فکری است، کودکان و نوجوانان به زبان ساده با این فعالیت آشنا می‌شوند، با تشکیل گروه‌های پژوهش و راهنمایی مربیان با برگزاری کارگاه‌های پرورش مهارت پرسش‌گری و تفکر خلاق کار پژوهش در کانون آغاز شده و با جزیی کردن کلیات یعنی پرسش و سؤالات اعضا در خصوص جهان پیرامون خود، آن‌ها به جواب می‌رسند و این مقدمه‌ای برای انجام پژوهش‌ در سطح کودک و نوجوان است.

کانون پرورش فکری همه ساله با برگزاری جشنواره پژوهش در تربیت اعضای پژوهش‌گر گام برداشته که امید است با ساز و کارهای جدید و تلاش مسؤولین و کارشناسان این حوزه شاهد انسجام و برنامه‌ریزی دقیق‌تر در جهت تقویت و افزایش انگیزه اعضا برای انجام فعالیت پژوهشی برداشته شود و شاهد پیشرفت در فعالیت پژوهشی در مراکز کانون باشیم.

در کانون اردبیل چه در این یک و نیم سال که بنده در خدمتتان هستم و چه کارشناسان محترمی که چندین سال در این حوزه زحمت کشیده‌اند، سعی شده است که با راهنمایی و قرار دادن جزوات آموزشی و نقد آثار پژوهشی اعضا و تاکید بر برگزاری کارگاه مهارت پرسش‌گری، فضا برای انجام فعالیت تحقیق و پژوهش در سطح کودکان و نوجوانان فراهم شود، هم‌چنین مربیان استان برای علاقه‌مند کردن اعضا به فعالیت علمی – پژوهشی اقدام پژوهی‌هایی را انجام داده‌اند که امیدواریم برای پر رنگ شدن فعالیت تحقیق در مراکز مفید باشد.

مربیان را در خط مقدم جبهه‌ی پژوهش و تحقیق می‌بینیم. شناسایی مربیان علاقه‌مند و توانا در امر پژوهش و تحقیق اولین قدم است، ترغیب و تشویق به پژوهش قدم بعدی و آموزش و تربیت این افراد در اولویت بعد از آن برای ما تعریف می‌شود. بسیاری از مربی‌های کانون با توجه به ذات کار فرهنگی گاه نیازمند پژوهش هستند تا پی به علت‌ها ببرند و موانع را از پیش روی کار بردارند در این‌جا بخشی از کار تحقیق یعنی شناسایی مشکل انجام شده،‌ این مربی به فراخور دانش و تجربه‌ی خویش و یا در سایه‌ی مشورت و مطالعه به جواب‌هایی در مورد مشکل می‌رسد ما در این مرحله وظیفه‌ی تامین منابع، راهنمایی و کمک بر عهده‌مان است.

اما چه تعداد از مربیان برای رفع مشکل به پژوهش رو می‌آورند؟ وظیفه‌ی بعدی را برای ما شکل می‌دهد یعنی ترغیب مربی برای روی آوردن به پژوهش برای رفع مشکل خویش. بعد از آن هم آموزش را داریم که باید مستمر و به روز باشد تا بتواند مربی را به دانشی که نیاز دارد مسلح کند.  

طبیعی است به‌صورت کامل خیر، اما موفقیت‌های خوبی خواهیم داشت ما در استان شاهد این موفقیت‌ها بوده‌ایم. ببینید در کشور ما پژوهش و تحقیق به ضرورت تبدیل نشده، در جوامعی که موفق هستند این ضرورت شکل گرفته برای همین هر اقدام هزینه‌ی قابل توجهی به پژوهش و تحقیق به خود اختصاص می‌دهد که گاه میزانش فراتر از هزینه‌ی خود پروژه است.

مربیان و اعضای ما خوشبختانه به این مهم دست یافته‌اند که می‌توانند با پژوهش اقدام به حل مشکل خود کنند و از نتایج آن برای بهبود شرایط بهره ببرند و این یکی از بزرگ‌ترین هدف‌های واحد پژوهش است.  

کیفیت بخشیدن به کارگاه‌های تقویت مهارت پرسش‌گری در مراکز اصلی‌ترین هدف واحد کارشناسی پژوهش است در کنار آن برگزاری کارگاه باز آموزی تحقیق به زبان ساده را دنبال می‌کنیم که این مسئله تاثیر بسیاری در جذب عضو به پژوهش و جذاب شدن کار پژوهش را موجب خواهد شد. تعیین توانمندی و علاقمندی مربیان یا رابطین پژوهش جهت راهنمایی گروه پژوهش اعضا و تشکیل کار گروه‌های پژوهش در مراکز نیز از اهداف دیگر ماست که تلاش خواهیم کرد با همراهی مربی‌های مراکز به آن‌ها دست پیدا کنیم.