در جمهوری اسلامی ایران نیز، اهمیت این حوزه به رسمیت شناخته شده و با تشکیل شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب‌بازی کودکان، استقرار دبیرخانه‌ی این شورا در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و واگذاری مسئولیت اداره‌ی دبیرخانه و اجرای مصوبات شورا به کانون، مسیر اصلی هدایت راهبردی این حوزه‌ی صنعتی-هنری تعیین شده است. البته ممکن است در این‌جا با پرسش‌هایی از این دست مواجه شویم که این نظارت و مدیریت شامل چه مصداق‌هایی می‌شود، چگونه شکل می‌گیرد و متکی بر کدام مبانی است؟ برای فهم روند و فرآیند تصمیم‌سازی در این حوزه، می‌توان نکات زیر را ذکر کرد:
- براساس مصوبه‌ی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، دبیرخانه‌ی شورای نظارت بر اسباب‌بازی، به‌عنوان تنها مرجع صدور مجوز تولید و عرضه‌ی اسباب‌بازی تعیین شده و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز تمام سعی خود را به‌کار می‌گیرد که به وظیفه‌ی خود در این زمینه عمل کند، اما با این وصف، فقط به جنبه‌ی بازدارندگی موضوع نمی‌اندیشیم و رویکرد ایجابی و تعامل برای ارتقای سطح دانش و آگاهی دست‌اندرکاران و خانواده‌ها را نیز به‌طور جدی مد نظر قرار داده‌ایم. درواقع کانون به‌جای بسنده کردن به محدودیت تولید و عرضه‌ی اسباب‌بازی‌های نامناسب، سامان‌‌دهی این حوزه را در اولویت می‌بیند و می‌خواهد به تولید و گسترش دانش، آگاهی و مهارت طراحان، دست‌اندرکاران تولید و عرضه و مصرف‌کنندگان اسباب‌بازی کمک کند تا بهتر و با آشنایی و آگاهی و اطمینان بیش‌تر دست به طراحی و تولید و یا خرید محصولات این صنعت- هنر بزنند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موظف است امکان و زمینه‌ی طراحی، تولید و عرضه‌ی اسباب‌بازی‌هایی را فراهم سازد که همسو با ارزش‌های جامعه، برخاسته از فرهنگ غنی کشور و متناسب با الگوهای تمدن اسلامی- ایرانی باشند.
این نگاه تقویتی و حمایتی، خود را در فراهم‌آوردن زمینه‌های علمی و تحقیقاتی لازم، انجام پژوهش‌ها و مطالعات عمقی و کارشناسی، برگزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌های گسترده و ملی و استفاده از ظرفیت بی‌نظیر کانون در ارتباط با صدها هزار کودک و نوجوان برای سنجش و پیش‌بینی دقیق‌تر میزان موفقیت محصولات مختلف در این حوزه، نشان می‌دهد.
- فرآیند صدور مجوز تولید و عرضه نیز می‌تواند محل سؤال باشد که باید گفت در این فرایند بهداشتی بودن مواد به‌کار رفته در ساخت اسباب‌بازی، تناسب شکل و قطعات با مخاطب و محتوای اسباب‌بازی مورد بررسی قرار می‌گیرد و به اقتضای کار، گاهی تصمیم‌گیری به مرحله‌ای بعد از دریافت پاسخ آزمایش‌های بهداشتیِ مواد به کار رفته در تولید اسباب‌بازی و یا بررسی جوانب روان‌شناختی و جامعه‌شناختی آن موکول می‌شود تا بتوان با اطمینان بیش‌تری تصمیم‌گیری کرد.
- تحلیل و بررسی ارزش‌ها در بازی (values at play)، هم‌اکنون به‌عنوان شاخه‌ای بینارشته‌ای در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا جای خود را پیدا کرده و محل تحلیل مباحث و مناقشات علمی فراوان قرار گرفته است، آرزوی ما و اغلب دلبستگان به رشد و پرورش کودکان و نوجوانان میهن در فضایی سالم و مناسب، آن است که با ورود این شاخه به دانشگاه‌های کشور، وظیفه‌ی دشوار تولید ادبیات علمی در حوزه‌ی نظارت بر اسباب‌بازی، میان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مجامع و مراکز علمی دانشگاهی در کشور تقسیم شود، تا زودتر شاهد بهبود و ارتقای وضعیت صنعت- هنر اسباب‌بازی در کشور باشیم، و امیدواریم از دل مناقشات، تبادل نظرها و بحث‌ها، افکاری تازه و طرحهایی نو متولد شود، افکار و طرحهایی که صنعت تولید اسباب‌بازی در کشورمان را به جایگاه‌ی فراخور فرهنگ غنی ما برساند.
- شورای نظارت بر اسباب‌بازی، خود را صرفاً مرجع صدور مجوز برای اسباب‌بازی‌ها نمی‌داند، بلکه مستند و مستظهر به مصوبه‌ی جلسه‌ی 422 شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، خود را به‌عنوان تنها مرجع مدیریت راهبردی صنعت فراگیر اسباب‌بازی، مسئول تعیین خط‌مشی و روند رشد این صنعت در ایران می‌داند، و به جای آن‌که برای خود نقش ناظر و ممیز قائل باشد، در عین انجام این وظیفه، خود را در کنار و همراه صاحبان صنایع سرگرمی در کشور، و تجار و بازرگانان حوزه‌ی اسباب‌بازی می‌داند، و آماده است ضمن همکاری مستمر با فعالان این حوزه، مشاوره‌های لازم و تحقیقات انجام شده را در اختیار آنان قرار دهد.
- توجه همه‌ی نهادها و فعالان فرهنگی، به سلامت نسل آینده‌ی کشور، اعم از سلامت جسمی و فیزیکی، بهداشت روانی و فرهنگی، و سلامت عقل و خرد انتقادی، ضرورتی انکارناپذیر و حیاتی است. امیدواریم اکنون که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تمام‌قامت و با حداکثر انرژی، در حال تلاش برای محافظت و صیانت از سلامت کودکان کشور در حوزه‌ی صنعت اسباب‌بازی و سرگرمی در کشور است، نهادهای مجاور و فعالان حقوق و سرگرمی‌های کودک، همدلانه و بی‌دریغ در کنار کانون پرورش فکری قرار بگیرند، و این نهاد قدیمی و تاثیرگذار را در انجام وظیفه‌ی خود یاری کنند. تمرکز بر بخشی از این فعالیت‌ها و برجسته‌کردن وجوه حذفی و نظارتی شورای نظارت بر اسباب‌بازی و نادیده‌گرفتن نقش حمایتی و پژوهشی آن، نه تنها کانون و شورا را در انجام وظایف خود کمک نخواهد کرد، بلکه باعث نادیده‌گرفتن اهمیت قابل توجه وظیفه‌ای خواهد شد، که این نهادها بر عهده گرفته‌اند.
و در پایان اینکه، تصویر «ایران»ی که در حوزه‌ای مثل اسباب‌بازی محل پیوند صنعت و هنر و بازار محسوب شود و در زمره‌ی برترین کشورها و با بالاترین کیفیت‌ها قرار بگیرد، تصویری نیست که نیل به آن ناممکن و حتی دور از دسترس باشد، تنها نیاز ما در این حوزه، ایجاد دغدغه و مطالبه‌ای عمومی، و کمک به تولید‌کنندگان و بازرگانانی است که شرایط اجتماعی و فرهنگی کشورمان را به درستی درک کرده و متناسب با شرایط و فن‌آوری‌های پیش‌رفته و روزآمد به تولید و یا ارایه‌ی محصول می‌پردازند. این تصویری است که پیش روی ما در کانون پرورش فکری قرار دارد و تلاش‌هایمان را تقویت می‌کند.
یادداشت علیرضا حاجیان‌زاده مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
منتشر شده در روزنامه جام‌جم 1394/11/12
