رنگ نورانی روز از سر آسمان پریده و غروب کم کم به سورمه‌ای شب وصل می‌شود. نصفه‌های ماه اما همین نزدیکی‌ها برق می‌زنند، توی چشم‌های جست‌وجوگری که به دهان قصه گوها دوخته شده‌اند و دست‌های گلی خانم مربی را پشت چرخ سفالگری دنبال می‌کنند. نهنگ شکم دار کاغذی، درست همانی از آب درآمده که تو دریای داستان مربی اوریگامی، شنا می‌کرد. وقتی افتاد روی خاک، لب‌هاش باز و بسته شد. انگار آب آب کند. انگار آدم را یاد تشنگی‌های ماه رمضان بیندازد. حیف که نمی‌شود دهان کوزه پر از آب را گذاشت به لب‌های نهنگ کاغذی تا آب بخورد. برای باز کردن روزه کله گنجشکی باید تا بالا آمدن آفتاب، صبر کرد. از آن طرف، تا وقتی خورشید پشت کوه‌ها پنهان شود؛ همان طور که خانم مربی در غرفه های«مهمانی مهر و نیایش» تعریف می‌کرد. انگشت‌های هنرمند، ذهن‌های خلاق و چشم‌های جست‌وجوگر کودکانه در روزهای رمضان به مهمانی مهر و نیایش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دعوت شده‌اند. برای شرکت در این مهمانی می‌توانید به همراه فرزندان تان از ساعت 19تا 23 مهیای حضور در غرفه‌های رمضانی کانون واقع در خیابان حجاب شوید. مسئولان مرکز آفرینش‌های هنری کانون در میان خطوط این گزارش از چند و چون برگزاری کارگاه هایی می‌گویند که با نردبان هنر به آسمان رمضان پیوند می‌خورد. گفته‌های محمدرضا کریمی‌صارمی؛ مدیریت مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عطیه رستمی‌زاده؛ مسئول کارگاه‌های هنری کانون، مهدی محمدیان؛ مسئول واحد ادبی کانون در استان تهران، مهتاب شهیدی؛ نفر اول جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی در سال 94، نفر دوم کشوری قصه‌گویی رضوی، قصه‌گوی غرفه قصه‌گویی مهمانی مهر، نیایش کانون و مریم مقصودی پور؛ مربی رشته‌های هنری کانون را در این گزارش دنبال کنید. ما در این گزارش و با هدایت کانونی‌ها به بخش هنری مهمانی مهر و نیایش پرداخته‌ایم. با این حال برنامه‌های رمضانی این مرکز فراتر از اینهاست.
شش تا از بهترین‌های هنر
کارگاه‌های هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در «مهمانی مهر و نیایش» جزو جذاب‌ترین‌ها در میان فعالیت‌های کانون به حساب می‌آیند؛ از جمله نقاشی کردن سفره‌های افطار، خوشنویسی‌های رمضانی با موضوعات دینی، احادیث و نمایش خلاقی که بر محور موضوعات رمضانی شکل گرفته است. آن طور که عطیه رستمی‌زاده مسئول کارگاه‌های هنری کانون می‌گوید؛ نقاشی، سفالگری، کاردستی، خوشنویسی، نمایش خلاق و اوریگامی، شش کارگاهی هستند که در این روزها برای کودکان و نوجوانان در بخش هنری مهر و نیایش تدارک دیده شده‌اند. این کارگاه‌ها متناسب با روزهای برگزاری‌شان با رویکرد متفاوت و نگاه به موضوعات کودک و رمضان برگزار می‌شوند. تدارک برنامه‌های این هنرها در غرفه‌های کانون با موضوعات مرتبط به رمضان انجام شده است. البته کار در هر کدام از رشته‌ها در این کارگاه‌ها بسته به مطابقت آن رشته هنری با موضوعات رمضانی با دیگر رشته‌های هنری متفاوت است.
جمع هنری‌های کودک و نوجوان
اینجا خبری از گروه‌بندی سنی نیست. مربی‌های غرفه‌ها اما برای کودک و نوجوانان فعالیت‌های آموزشی جداگانه‌ای ارائه می‌دهند. به گفته عطیه رستمی‌زاده؛ محل برگزاری کارگاه‌ها در مهمانی مهر و نیایش، غرفه‌های رمضانی کانون است. مزیت این حضور رمضانی این است که والدین هم می‌توانند در کنار کودکان و نوجوانان خود در غرفه‌ها حاضر شوند و حین آموزش فرزندان‌شان شاهد فعالیت‌های آنها و کشف علاقه فرزندان خود باشند. برنامه‌ریزی‌های کانون برای آموزش در غرفه‌های هنری به نحوی انجام شده که یک مربی کودک و یک مربی مختص سنین نوجوانی فعالیت‌های آموزشی مراجعه کنندگان به غرفه‌ها را جهت می‌دهند. با آنکه تفکیک سنی برای حضور در غرفه‌ها وجود ندارد اما آموزش کودکان و نوجوانان توسط مربی‌های مربوطه به صورت جداگانه انجام می‌شود. به گفته رستمی‌زاده این کارگاه‌ها به صورت رایگان برای کودکان و نوجوانان در حال برگزاری هستند و علاوه بر آموزش رشته‌های هنری، امکان استعدادیابی در مورد کودکان و نوجوانان حاضر در غرفه‌ها را هم فراهم می‌کند. شاید این امکان برای برخی خانواده‌ها وجود نداشته باشد که علایق فرزندان خود را با در دسترس قرار دادن گل سفالگری در منزل محک بزنند اما در این کارگاه‌ها با حضور مربیان مربوط مختص سنین کودک و نوجوان این علایق شناسایی شده و به والدین آنها منتقل می‌شود.
وقتی کانونی‌ها هم تماشاگر می‌شوند هم کارگردان!
برنامه‌ریزی برای این سو و آن سوی دوربین؛ این طرحی است که بخشی از فعالیت‌های نمایشی مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را شامل می‌شود. کودکان و نوجوانان در حین اجرای برنامه‌های این بخش در جایگاه تماشاچی می‌نشینند و نمایش‌های بخش تئاتر کانون را تماشا می‌کنند، اما در بخش دیگر برنامه‌های کانون تصویربرداری را هم تجربه می‌کنند. بعد هم یاد می‌گیرند چطور آنچه را با لنز دوربین‌های‌شان شکار کرده‌اند به هم پیوند بزنند و هنرشان را به نمایش بگذارند. آن‌طور که محمدرضا کریمی‌صارمی؛ مدیریت مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌گوید برنامه تدارک دیده شده در بخش نمایشی در قالب جنگ‌های شبانه و یک ساعته برای کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود. این جنگ‌ها با حضور دو مجری آغاز شده و به اجرای نمایش خیمه شب بازی می‌انجامد که بهناز مهدی خواه؛ از کارگردانان بنام تئاتر آن را کارگردانی می‌کند. کریمی‌صارمی‌می‌گوید؛ موضوع این نمایش روزه کله گنجشکی بوده و برگرفته از کتاب فارسی دوران ابتدایی است، اما آنچه لذت کارگردانی نمایش را برای کودکان و نو جوانان کانون به ارمغان می‌آورد کارگاه انیمیشن سازی با موبایل در این مهمانی است.آن طور که کریمی صارمی می‌گوید؛ این کارگاه با حضور خانواده‌ها و فرزندان آنها برگزار می‌شود. روال کار چنین کارگاهی این است که کودکان و نوجوانان را با نحوه تصویربرداری با موبایل آشنا کند. به این ترتیب، کودکان و نوجوانان در این غرفه نحوه متحرک سازی را می‌آموزند و بعد از انجام تصویربرداری به انیمیشن‌سازی می‌پردازند. به گفته کریمی‌صارمی، این کارگاه با هدف آموزش استفاده مناسب از موبایل برای کودکان و نوجوانان چنین فعالیت هایی را تدارک دیده است. اما بخش دیگر این جنگ یک ساعته فعالیت‌های مکملی برای تمام کودکان و نوجوانان کانون به اجرا در می‌آورد. گذشته از برگزاری این جنگ شبانه، زمانی هم به معرفی کتاب، شعرخوانی و پخش موسیقی نمایش خیمه شب بازی اختصاص داده شده‌است. برگزاری مسابقات قرآنی هم قسمت دیگری از برنامه‌های مرکز تئاتر کانون در مهمانی مهر و نیایش است.
غرفه‌هایی برای انتخاب هوشمندانه والدین
بساط کارگاه‌های ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در مهمانی مهر و نیایش در غرفه‌های شعر، داستان، نوشتن خلاق، نقد انیمیشن، حافظ خوانی، شاهنامه خوانی و مشاعره پهن است. روال کار به این نحو است که همزمان با آغاز مهمانی مهر و نیایش جدول برنامه‌های این غرفه‌ها را میان عموم توزیع کرده‌اند. مهدی محمدیان؛ کارشناس مسئول واحد ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان تهران می‌گوید: در هر کدام از غرفه‌های ادبی کانون در مهمانی مهر و نیایش، دو مربی به تفکیک سنین کودک و نوجوان حضور دارند. علاوه بر این یک کارشناس نیز بر نحوه فعالیت‌های این غرفه‌ها نظارت دارد. آن طور که محمدیان وعده می‌دهد اعضای انجمن ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان طبق برنامه‌ریزی واحد ادبی در غرفه‌های این بخش حضور پیدا می‌کنند. او می‌افزاید؛ محمدرضا شمس و جواد جزینی در بخش داستان و سید احمد نادمی‌و حمیدرضا شکارسری از چهره‌های بنام شعر طی برگزاری مهمانی مهر و نیایش به غرفه‌های ادبی کانون سر می‌زنند. فعالیت‌های این غرفه‌ها به گفته محمدیان به صورت روزانه رصد می‌شود و اگر برنامه‌ها نیاز به اصلاح، تکمیل یا اعمال تغییرات داشته باشند در اجرای آنها بازنگری‌های لازم انجام خواهد شد. مهدی محمدیان معتقد است؛ فعالیت‌های واحد ادبی فراهم آوردن زمینه لازم برای اندیشیدن، ایجاد نگاه متفاوت به طبیعت و هستی و تقویت قدرت نویسندگی در کودکان و نوجوانان است. بنابراین بهتر است والدین این درایت و هوشمندی را به کار گیرند که در کنار غرفه‌های بازی و سرگرمی‌فضایی را برای اندیشیدن فرزندان خود ایجاد کنند. این انتخاب نیازمند برخورد هوشمندانه والدین در مورد فرزندان شان است.
قصه برای کودک و نوجوان یا گوش‌های شنوای والدین؟
قصه، کودک و نوجوان نمی‌شناسد؛ حتی بزرگسال. این فعالیتی است که بدون مرزبندی موردعلاقه اغلب آدم‌ها از کوچک و بزرگ قرار می‌گیرد. حالا عده‌ای به این علاقه پر و بال می‌دهند و همان طور که پای قصه‌های قصه گوها نشسته‌اند خاطرات کودکی‌شان را ورق می‌زنند و عده‌ای فضای خیالی قصه‌ها را به سن و سال کودکی و نوجوانی وصل می‌کنند و ته دل خود برای روزهایی که برنمی‌گردد حسرت می‌خورند. این وضعیت دوم، اما شامل حال والدین حاضر در کارگاه‌های قصه‌گویی کانون نمی‌شود. مهتاب شهیدی؛ نفر نخست جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی در سال گذشته و نفر دوم کشوری قصه‌گویی رضوی جزو قصه گوهای مهمانی مهر و نیایش در غرفه قصه‌گویی امسال است. آن طور که شهیدی می‌گوید ممکن است در میان کودکان و نوجوانان حاضر در غرفه‌های کانون فقط 10 تا 12کودک یا نوجوان حضور داشته باشند، اما نکته جالب اینجاست که والدین این کودکان و نوجوانان پای ثابت شنیدن قصه‌ها تا آخر راه هستند. آنها با شوق تمام گوش به زنگ اتفاقات و گره گشایی قصه‌ها در غرفه قصه‌گویی هستند و گاهی بیشتر از فرزندان شان به شنیدن قصه‌ها علاقه نشان می‌دهند. شهیدی چنین علاقه‌مندی را این گونه توضیح می‌دهد: « در دنیای امروز ما، میزان برخوردهای چهره به چهره، کاهش یافته است. بنابراین اغلب ما به صورت مجازی با هم در ارتباط هستیم. به این ترتیب طبیعی است که خلا ارتباط مستقیم در این دوره حس شود. این در حالی است که قصه‌گویی نگاه چشم به چشم، تعامل و ارتباط قصه گو با افراد را حفظ می‌کند.» شهیدی می‌گوید! این فن قصه‌گویی است که مخاطب را به شنیدن قصه جلب می‌کند. از آنجا که مخاطب کودک با نوجوان تفاوت دارد این هنر و مهارت برای جذب سنین مختلف به صورت متفاوت به کار گرفته می‌شود. او می‌افزاید: با این که تلاش کرده‌ایم قصه‌گویی به نحوی در میان مراجعه‌کنندگان جا بیفتد که حتی بزرگسالان هم از فضای غرفه‌ها و قصه‌گویی استفاده کنند هنوز گاهی افرادی از کنار غرفه قصه‌گویی عبور می‌کنند. عده‌ای از ما می‌پرسند چگونه می‌خواهید قصه بگویید؟ حتی گاهی نوجوانان با این تفکر که غرفه قصه‌گویی متعلق به کودکان است از کنار این غرفه می‌گذرند، اما تعدادی از والدین هم هستند که در برخورد با غرفه قصه‌گویی سوالاتی در زمینه زمان قصه‌گویی می‌پرسند تا در ساعت مقرر با کودک یا نوجوان خود در غرفه حاضر شوند. به طور کل بازخوردها به قصه در این غرفه‌ها متفاوت است.
صندوق پست میان غرفه ادبی
صندوق پست یونولیتی واحد ادبی مهمانی مهر و نیایش، نظر کودکان و نوجوانان زیادی را به خود جلب می‌کند. جویای علت حضور صندوق پست در گوشه یکی از غرفه‌ها که بشوند متوجه خواهند شد نامه و نامه نگاری به پشتوانه فعالیت‌های واحد ادبی کانون زنده نگه داشته شده. محمدیان در این مورد می‌گوید؛ از آنجا که حضور در کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای تعدادی از این کودکان و نوجوانان امکان پذیر نیست ادامه فعالیت «بخش مکاتبه ای» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان لازم به نظر می‌آید. در همین راستاست که بخش مکاتبه ای کانون، برگه‌هایی را با پرداخت هزینه تمبر برای این کودکان ارسال می‌کند تا شعرها و داستان‌های شان را روی این برگه برای کانون ارسال کنند. به این ترتیب کودکان و نوجوانان توسط پست چی برگه هایی را دریافت می‌کنند و می‌توانند آثار ادبی خود را بدون پرداخت هزینه تمبر برای کانون ارسال کنند. در مرحله بعد دفتر آفرینش‌های هنری با پاسخگویی به این کودکان با آنها رابطه برقرار کرده و از آنها می‌خواهد با توجه به آموزه‌های برگه‌های ارسالی از سوی کانون نامه‌های دیگری حاوی آثار ادبی خودرا برای کانون ارسال کنند. وجود صندوق پست یونولیتی در میان غرفه‌های ادبی مهمانی مهر و نیایش امسال در راستای معرفی و آشنایی هرچه بیشتر کودکان و نوجوانان با فعالیت‌های بخش مکاتبه‌ای کانون انجام شده است. در همین زمینه تعدادی بروشور و فرم نیز میان مراجعه کنندگان توزیع می‌شود تا از چند و چون اجرای برنامه‌های این بخش مطلع شوند.
هنرمندهای کوچک می‌شکفند
دست‌های رنگی، گلی، قیچی‌هایی که روی تن اسفنج و فوم راه می‌روند تا آخر راه، شخصیت‌های ذهنی کودکان و نوجوانان را در دنیای واقعیت خلق کنند. این تصویر غرفه‌های هنری کانون در مهمانی مهر و نیایش است. مریم مقصودپور که تجربه مربیگری در تمام رشته‌های هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را در کارنامه کاری خود دارد می‌گوید: گاهی کودکان در دو، سه جلسه اول حضور در این غرفه‌ها دچار سردرگمی و ترس از اجرای کارهای هنری می‌شوند اما بعد از گذشت یک یا دو جلسه در انجام فعالیت‌های هنری پیشرفت می‌کنند. به طوری که شناخت و تکنیک آنان در این زمان باعث می‌شود تا سوالات جلسات ابتدایی را تکرار نکنند. آنها به پروژه ذهنی‌شان نظم می‌دهند و بدون تکرار سردرگمی‌اولیه شان در دنیای هنر قدم می‌گذارند. البته کودکانی که از گلی و رنگی شدن دست‌های شان می‌ترسند مدت طولانی‌تری برای کنار آمدن با فعالیت‌های هنری این کارگاه‌ها نیاز دارند. مریم مقصودی پور در مورد اجرای فعالیت‌های رمضانی غرفه‌های هنری می‌گوید: «در کارگاه‌های هنری، آموزش‌های کوتاهی به کودکان داده می‌شود. این آموزش‌ها در کارگاه‌های رمضانی در زمینه قرآن و رمضان است. مثلا در غرفه‌های نقاشی، یک داستان دینی برای کودک یا نوجوان تعریف می‌شود که قادر به پرورش خلاقیت آنها باشد. در مرحله بعد از آنها می‌خواهیم تا نقاشی مرتبط با داستان را با توجه به فضای خیال خود بکشند. وقتی کودکان و نوجوانان وارد غرفه‌های هنری می‌شوند اغلب از مربی‌های غرفه سوال می‌کنند موضوع کارهای هنری موجود در غرفه چیست. پرسش‌های اولیه از کودکان و نوجوانان مربی‌ها را آگاه می‌کند که آنها در مورد فضای موردنظر مربی‌ها تا چه حد اطلاعات دارند. طبق همین اطلاعات توضیحات تکمیلی برای کودکان و نوجوانان داده شده و ابزار انجام کارهای هنری در اختیار آنها قرار داده می‌شود. از این به بعد خلاقیت کودک و نوجوان است که در اجرای فعالیت هنری او را به تکاپو وا می‌دارد و مربیان بر نحوه فعالیت‌ها و جهت دهی در مسیر صحیح هدایت اش می‌کنند.»
گزارش از لیلا به‌طلب منتشر شده در همشهری 6و7 روز پنچ‌شنبه 3 تیر 1395
