دوازدهمین دوره از مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران (Iran open2017) که به همت دانشگاه آزاد قزوین برگزار می‌شود، میزبان اعضای مرکز فرهنگی‌هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان یزد بود. مسابقات بین‌المللی ربوکاپ ایران از 14تا 18 فروردین 96 در تهران برگزار شد. ربوکاپ، بزرگ‌ترین و معتبرترین عرصه‌ی فعالیت رباتیک در دنیا است که هر سال از سوی 6 کشور و از جمله ایران برگزار می‌شود. برگزیدگان این مسابقات به مرحله‌ی جهانی راه پیدا می‌کنند. ژاپن امسال میزبان مسابقات جهانی است.

اما کانون استان یزد با اعزام دو تیم در لیگ نمایشی و امدادگر به این مسابقات، با سایر تیم‌ها به رقابت پرداخت. این دو تیم از میان پنج تیم منتخب جهت شرکت در این دوره از مسابقات در قالب دو تیم پنج‌نفره در لیگ‌های امدادگر پیشرفته در گروه سنی (ه) و لیگ نمایشی در گروه سنی (د) برگزیده شدند. این تیم‌ها از اواسط مهرماه 1395 به‌طور مستمر و مداوم شروع به کار کردند و در اوایل اسفندماه توانستند مجوز حضور در مسابقات بین‌المللی ربوکاپ ایران را کسب کنند.

در راستای موفقیت‌های تیم رباتیک کانون استان یزد با سرپرست این تیم و یکی از اعضای نوجوان پیرامون چگونگی شکل‌گیری کلاس‌های رباتیک در کانون یزد، موفقیت‌های کسب‌شده‌ی این تیم، ربات‌های طراحی و ساخته‌شده توسط این تیم و برنامه‌های آن‌ها برای آینده گفت‌وگوهایی داشتیم.

تیم رباتیک کانون این استان تقریبا از سال 86 آغاز به‌کار کرده و تاکنون توانسته است در مسابقات بین‌المللی و ملی موفقیت‌هایی را کسب کند. در همین راستا مسوولان کانون استان با امضای تفاهم‌نامه‌ای‌ با دانشگاه آزاد یزد، در پی تقویت پایه‌ی علمی این تیم برآمدند.

عالیه قوامی، کارشناس فرهنگی کانون، رابط علمی و سرپرست تیم رباتیک کانون استان یزد می‌گوید: با نگاهی به پیشینه‌ی دانش‌آموزان استان یزد در مسایل علمی و کنکور می‌بینیم که 22 سال متوالی مقام نخست کنکور کشوری از این استان بوده است. خانواده‌ها حساسیت بسیاری بر روی مسایل درسی و علمی فرزندان خود دارند و به شدت پی‌گیر هستند. فعالیت در زمینه‌ی علم رباتیک هم در همین راستا همراهی خانواده‌ها را به دنبال داشته است.

قوامی می‌گوید: از سال 86 کانون استان یزد فعالیت رباتیک را آغاز کرده و به عنوان یکی از فعالیت‌های ویژه در مراکز کانون به آن پرداخته می‌شود. این فعالیت با استقبال اعضا و خانواده‌های آن‌ها به‌ویژه اعضای نوجوان پسر روبه‌رو شده است. اعضای کانون می‌توانند از سن 6 تا 17 سال در کلاس‌های رباتیک شرکت کنند.

پس از جذب علاقه‌مندان به رشته رباتیک از سوی کانون برای این افراد کلاس‌هایی برگزار می‌شود. به گفته‌ی کارشناس کانون، کلاس‌ها در سه رشته‌ی مکانیک، الکترونیک و برنامه‌نویسی و هر کدام در دو سطح پیشرفته و مقدماتی برگزار می‌شوند.

اعضای تیم رباتیک کانون یزد تاکنون سه‌بار در مسابقات ربوکاپ آزاد ایران حضور داشته‌اند. سال گذشته در یازدهمین دوره‌ی مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران (Iran Open2016) در لیگ امدادگر الف مقام ششم را کسب کردند. در لیگ نمایشی نیز این تیم سال گذشته با ربات جاسوس‌گر پرتابی توانسته بود مقام چهارم را کسب کند.

به گفته‌ی قوامی، ساخت ربات برای لیگ امدادگر براساس شیوه‌نامه و دستورالعمل مسابقات است. اما لیگ نمایشی خلاقانه‌تر و برگرفته از ایده‌های اعضای گروه است که در نهایت ساخته می‌شود. 

در مسابقات امسال نیز تیم کانون در لیگ نمایشی با ربات «قنات‌نورد» در مسابقات حضور داشت. در همین راستا محمدجواد توکلی برای بخش مکانیک ربات قنات‌نورد به عنوان عضو برتر شناخته شد. برگزیدگان هر بخش سال آینده می‌توانند در مسابقات حضور یابند.

همچنین سال گذشته در لیگ نمایش دانش‌آموزی، تیم آریانا از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یزد رتبه‌ی طرح و ایده‌ی 2 را به دست آورد.

سال نخست هم این تیم با ربات «کارواش خانگی سیار» در مسابقات حضور داشت. ایده‌ی این ربات که از علی سبیلی بوده در مسابقات بزرگ اختراعات پذیرفته شده است. 

به گفته‌ی سرپرست تیم رباتیک کانون یزد، در این تیم، بچه‌ها ایده‌های مختلفی را که می‌تواند کاربری مناسب و خوبی در صنعت یا اقتصاد کشور یا زندگی روزمره داشته باشد، پیشنهاد می‌کنند و در نهایت با همراهی استادان‌شان به جمع‌بندی و ساخت یک ربات منجر می‌شود.

قوامی معتقد است اعضای تیم رباتیک هر کدام نیروهای فوق‌العاده‌ای هستند که می‌توانند یک مخترع یا ایده‌پرداز موفق باشند.

او توضیح می‌دهد: هم مربی و هم اعضا در کلاس‌های رباتیک به یک اندازه نقش دارند. مدرس با توجه به نوع تخصصی که دارد اطلاعات را به بچه‌ها منتقل می‌کند. بچه‌ها براساس توانایی‌های علمی و ذهنی خود یافته‌ها را به مرحله‌ی عملی می‌رسانند.

قوامی تاکید می‌کند: ایده‌ی ربات قنات‌نورد از میان ایده‌های بچه‌ها که چیزی بالغ بر 70 ایده‌ی مطرح‌شده بود، پذیرفته و ساخته شد.

با توجه به فعالیت کانون استان یزد در زمینه‌های فرهنگی، هنری، ادبی و همچنین علمی از جمله رباتیک و کسب موفقیت‌هایی در این حوزه و از سوی دیگر درخشش دانشگاه آزاد یزد در زمینه‌ی رباتیک، مسوولان کانون در این استان تفاهم‌نامه‌ای با این دانشگاه امضا کردند. این تفاهم‌نامه‌ی همکاری در زمینه‌ی آموزش رباتیک، منجر به برگزاری مسابقات علمی‌پژوهشی، برگزاری بازدیدهای علمی، آماده‌سازی اعضای مستعد برای شرکت در مسابقات ملی و بین‌المللی و معرفی افراد برتر و نخبه به باشگاه پژوهش‌گران جوان دانشگاه منعقد شد.

به گفته‌ی قوامی، دانشگاه آزاد یزد در زمینه‌ی رباتیک بسیار خوش درخشیده است. امضای تفاهم‌نامه‌ میان دانشگاه آزاد و کانون یزد باعث شد تیم رباتیک کانون از پشتوانه‌ی مالی و علمی خوبی برخوردار باشد.

محمدحسین کارگر، مدیرعامل شرکا آریانا، عضو هیات علمی و مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد یزد و دانشجوی دکترای رشته‌ی هوش مصنوعی و رباتیک که در راستای این تفاهم‌نامه با کانون همکاری دارد، درباره‌ی مباحث و نوع کلاس‌های آموزشی می‌گوید: کلاس‌های رباتیک در سه مبحث الکترونیک، مکانیک و برنامه‌نویسی با حضور مربیان در دو سطح مقدماتی و پیشرفته برگزار می‌شود؛ در سطح مقدماتی موضوع و مباحث اولیه مطرح می‌شود. 

به گفته‌ی او، برای کلاس‌های الکترونیک از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌ی برق و الکترونیک استفاده می‌شود که پس از گذراندن دوره‌هایی در زمینه‌ی نحوه‌ی آموزش و فن بیان به این کلاس‌ها فرستاده می‌شوند. اما برای کلاس‌های مکانیک داشتن مدرک مرتبط الزامی نیست و اگر با هر مدرکی مباحث مکانیکی مورد نیاز این کلاس‌ها را بدانند می‌توانند به عنوان مربی فعالیت کنند.

هرچند که کارگر تاکید می‌کند در کلاس‌های سطح پیشرفته اغلب مربیان از افرادی هستند که تجربه‌ی حضور در مسابقه‌های رباتیک را داشته‌ و چند مقام کسب کرده‌اند.

مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد یزد با اشاره به این‌که «رشته‌ی رباتیک تلفیقی از چند علم است» توضیح می‌دهد: بچه‌ها می‌توانند در هر حوزه‌ای که دوست دارند وارد شوند. اما این‌که در نهایت می‌توانند ایده‌ی ساخته‌شده‌ی خودشان را ببیند خیلی برایشان جذاب است. از سوی دیگر این علم مرتبط با مباحث درسی آن‌ها نیز هست و به درک بهتر مفاهیم درسی هم کمک می‌کند. از این‌روی سبب می‌شود تا بچه‌ها به خودباوری برسند و بتوانند در سایر زمینه‌ها نیز فعالیت کنند.

به همین دلیل است که می‌گوید هر کدام از بچه‌های تیم رباتیک در آینده می‌توانند یک کارآفرین باشند؛ ایده‌های کاربردی طراحی و تولید کنند و حتی به تولید صنعتی برسانند.

او با تاکید بر این‌که «علم رباتیک، دانشی نیست که تنها محدود به گذراندن چند دوره و شرکت در مسابقات شود» یادآور می‌شود: اعضا در هر مرحله می‌توانند دانش خود را در سایر شاخه‌های این علم ارتقا دهند. برای مثال فردی که در زمینه‌ی مکانیک فعالیت می‌کند می‌تواند با نرم‌افزارهای طراحی علم مکانیک آشنا و وارد این حوزه شود، یا برای مثال دوره‌های برنامه‌نویسی پیشرفته را بگذرانند.

کلهر، که به عنوان سرپرست در این دوره از مسابقات نیز همراه تیم رباتیک بود، درباره‌ی اهمیت برپایی کلاس‌های رباتیک کانون این استان می‌گوید: در اکثر استان‌ها کلاس‌های رباتیک در مراکز علمی برگزار می‌شود. اما کانون استان یزد از آن‌جاکه با دانشگاه آزاد تفاهم‌نامه‌ای در این زمینه امضا کرده، از حضور استادان و دانشجویان این رشته برای آموزش اعضای کانون استفاده می‌کند. اعضای کانون در تیم رباتیک توانسته‌اند تجربه‌ی حضور در جشنواره‌های تخصصی را نیز داشته باشند.

به گفته‌ی او جذب افراد علاقه‌مند و مستعد به کلاس‌های رباتیک همانند هر کار دیگری نیاز به تبلیغ و معرفی دارد. در معرفی کلاس‌های تابستانی یا شهریه‌ای دوره‌ای همیشه کلاس‌های رباتیک هم معرفی و تبلیغ و فراخوان شرکت در این دوره‌ها اعلام می‌شود.

این کارشناس مسوول تاکید می‌کند: حضور بچه‌های کانون استان یزد در مسابقات بین‌المللی اتفاق خوشایندی است به‌ویژه آن‌که اکثر تیم‌های حاضر در این مسابقات از مدارس سمپاد هستند و رقابت خیلی سختی میان این تیم‌ها در طول مسابقات در جریان است. 

علی سبیلی، از اعضای تیم ربات امدادگر از هفت‌سالگی عضو کانون است. مادر او از مربیان کانون و او هم با کمک مادرش کانون را شناخته و عضوش شده است. او می‌گوید: ابتدا در کلاس‌های فرهنگی و هنری کانون مانند نقاشی و سفال شرکت می‌کردم، اما همیشه دوست داشتم هر وسیله‌ای را باز کنم تا ببینم داخل آن چه شکلی است و طرز کارش ‌را ببینم. همین علاقه سبب شد از کلاس دوم در کلاس‌های رباتیک کانون شرکت کنم. حدود هشت سال است که در زمینه‌ی رباتیک فعالیت می‌کنم و دوره‌های برنامه‌نویسی، الکترونیک و مکانیک را در کانون گذرانده‌ام.

سبیلی تاکنون در مسابقات مختلف رباتیک به صورت فردی یا گروهی شرکت و مقام‌هایی کسب کرده است؛ از جمله رتبه‌ی نخست برای ربات «جنگجو» در همایش رباتیک «جوانه‌های دانش» یا ربات «کارواش سیار» که تا مرحله‌ی اختراعات بزرگ ایران پیش رفته و تقدیر شده است. «نهال‌کار اتوماتیک» ربات دیگری است که در کشور مقام دوم را برای سبیلی به همراه داشته است.

او می‌گوید: برای بالا بردن دانشم در این زمینه، بیش‌تر کتاب می‌خوانم و اطلاعات جدید را از استادانم می‌پرسم. خیلی از شرکت در کلاس‌های رباتیک راضی هستم. بهترین استادها برای آموزش می‌آیند و به شکوفایی خلاقیت بچه‌ها خیلی کمک می‌کنند. 

قوامی درباره‌ی برنامه‌های آینده‌ی این تیم می‌گوید: امیدواریم سال آینده در مسابقات بین‌المللی ربوکاپ بچه‌های ما حضور موثرتری داشته باشند. همچنین برگزار المپیاد رباتیک در شهریور امسال از برنامه‌های آینده است که می‌تواند محل کسب تجربه و تبادل نظر و آمادگی برای شرکت در مسابقات سال آینده باشد.

به گفته‌ی او، در حال حاضر تیم رباتیک کانون یزد بیش‌تر متشکل از بچه‌های عضو کانون است: اما در نظر داریم فراخوانی برای جذب علاقه‌مندان این رشته منتشر کنیم تا افرادی که استعداد و علاقه دارند یا پیش‌تر در کلاس‌های رباتیک موسسه یا شرکتی حضور داشته‌اند به تیم رباتیک یزد بپیوندند تا بتوانیم نیروهای خبره به صورت تیم‌های ویژه آموزش دهیم. 

این مسوول ادامه می‌دهد: در نظر داریم تیم اعضای نوجوان و کودک دختر را نیز به سطح مسابقات برسانیم تا جداسازی و تفاوتی میان دختران و پسران نباشد. در حال حاضر تیم کودکان دختر در زمینه‌ی رباتیک فعال هستند اما هنوز به مرحله‌ی پیشرفته نرسیده‌اند.

قوامی امیدوار است در آینده‌ی نزدیک، سایر بچه‌های کانون در سراسر کشور در همه‌ی فعالیت‌های علمی و از جمله رباتیک شرکت کنند. به گفته‌ی او در حال حاضر فعالیت‌های علمی مهجور مانده و نیازمند حمایت مسوولان است تا روزی برسد که به جای یک استان، همه‌ی استان‌ها در مسابقاتی مانند مسابقات بین‌المللی ربوکاپ حضور داشته باشند.