هرچند این جلسه‌ها در فضای صمیمی و دوستانه برگزار می‌شود اما با رعایت چهارچوب‌های در نظر گرفته شده به سمت ایجاد تفکر انتقادی در کودکان و نوجوانان و پرورش ویژگی‌های شخصیتی چون اعتماد به نفس و نقدپذیری در آن‌ها رفته است. درباره‌ی چند و چون این نشست‌ها با یک روان‌پزشک کودک و چند تن از مربیان و کارشناسان ادبی کانون گپ‌وگفتی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
تدوین شیوه‌نامه‌ی «دو پنجره» تا پایان امسال
نشست‌های «دو پنجره» از سال 86 با هدف نقد و بررسی آثار ادبیات کودک و نوجوان، با حضور صاحب اثر و مخاطبان در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز شد. به طور کلی ایده‌ی برنامه دو پنجره در واحد آفرینش‌های ادبی و در نشست‌های کارشناسان خلق و پرورش یافت. از یک سو هم صاحبان آثار ادبیات نوجوانان نیاز داشتند تا از نزدیک و رو در رو با مخاطبان آثارشان به گفت‌وگو بنشینند و هم کودکان و نوجوانان سوال‌های زیادی درباره‌ی اثری که خوانده بودند، داشتند. همچنین انتظارهای دو طرف از همدیگر تنها در فضای صمیمی و بی‌واسطه در این نشست‌ها مهیا می‌شد.
طی این سال‌ها استقبال نویسندگان یا شاعران برای مشارکت در طرح دو پنجره و همچنین اعضا و حتی مربیان بسیار بالا است. به طوری‌که دو پنجره در کانون به یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌ها تبدیل شده است. هر سال از سوی مدیران و کارشناسان استان‌ها و همچنین در ستاد برنامه‌ریزی برای دو پنجره، کارها از همان روزهای آغازین سال شروع می‌شود. این فرآیند شامل انتخاب کتاب، انتخاب مهمان، رایزنی با مهمان و تعیین زمان برگزاری برنامه است که با هم‌فکری کارشناسان ادبی ستاد و استان‌ها انجام می‌شود. از سوی دیگر در این 10 سال بسیاری از نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان در برنامه حضور داشته، به استان‌ها سفر کرده و با بچه‌ها دیدار داشته‌اند. حتی بعضی از نویسندگان هر ساله در این طرح همراه دو پنجره هستند.
هرچند مربیان برای برپایی چنین نشست‌هایی آموزش رسمی و به شکل متمرکز و در قالب یک دوره آموزشی نداشته‌اند اما در خلال این برنامه مکاتبه‌های زیادی انجام و شیوه‌ی برگزاری نشست‌ها به آن‌ها ارایه می‌شود.
البته قرار است تا پایان سال 96 شیوه‌نامه‌ی جامع و کاملی برای برگزاری برنامه‌ی دو پنجره آماده شود که تا ابتدای سال 97 به استان‌ها هم خواهد رسید. در حال حاضر این شیوه‌نامه در ستاد این برنامه در دست تدوین است.
محور اصلی برنامه‌ی دو پنجره کتاب است، اما به شکلی گسترده‌تر. در این برنامه بچه‌ها نقد اثر را در حضور مولف انجام می‌دهند و پاسخ سوال‌هایشان را دریافت می‌کنند. به طوری‌که خیلی از ابهامات در ذهن بچه‌ها برطرف می‌شود. از سوی دیگر با دنیای حرفه‌ای مولفان ادبیات کودک و نوجوان آشنا می‌شوند.
انتخاب کتاب‌ها برای نشست‌های دو پنجره براساس روند امانت‌گیری کتاب در مراکز فرهنگی هنری استان‌ها است. همچنین کتاب‌های پرمخاطب، کتاب‌هایی که مورد تایید کمیته‌ی بررسی و انتخاب کتاب کانون هستند و کتاب‌هایی که توجه متخصصان ادبیات نوجوان را به خود جلب کرده‌اند از جمله معیارهای انتخاب کتاب برای حضور در برنامه‌ی دو پنجره است.
با توجه به اهمیت رشد تفکر انتقادی در کودکان و نوجوانان و استقبال از نشست‌های دو پنجره به سراغ برخی از مربیان ادبی رفتیم و دیدگاه آن‌ها را درباره‌ی برپایی چنین فعالیت‌هایی در کانون و تاثیر آن بر اعضا را جویا شدیم.
گپ و گفت بدون واسطه!
عالیه میرشفیعی، کارشناس آفرینش‌های ادبی استان مازنداران
شفیعی 10 سال است که کارشناس ادبی استان مازندران است و به گفته‌ی او 9 سال می‌شود که برنامه‌ی دو پنجره را در این استان اجرا می‌کنند.
این کارشناس ادبی با تاکید بر این‌که بچه‌ها به نشست‌ها و دیدارهای چهره به چهره با شاعران و نویسندگان و صحبت کردن با آن‌ها علاقه‌مند هستند، گفت: تنها زمانی آزار می‌بینند که هنرمندی با آن‌ها برخورد رفتاری یا کلامی مناسبی نداشته باشد. برای مثال حالت مقابله بگیرد یا بگوید این‌طور نیست و حتما همان‌گونه است که من می‌گویم.
او ادامه داد: نقد بچه‌ها بن مایه‌ی علمی و اصولی ندارد و بیشتر براساس عواطف، احساسات و نظر شخصی آن‌ها استوار است. آن‌ها بیشتر تمایل دارند با نویسنده یا شاعر گفت‌وگو کنند و دوستانه درباره‌ی اثری که واسطه‌ی میان آن‌ها و هنرمند است، گپ بزنند.
شفیعی با اشاره بر این‌که در کانون استان مازنداران از سوی او و همکارانش تلاش بر این بوده بچه‌ها با نگاه اصولی و معیارهای زیبایی‌شناسی شعر و داستان آشنا شوند، توضیح داد: در کارگاه‌های ادبی گام به گام با این مسایل یعنی زیبایی‌شناسی شعر و داستان پیش رفته و سعی کرده‌ایم این مفاهیم را به آن‌ها منتقل کنیم تا نگاه حرفه‌ای‌تری نسبت به اثر داشته باشند.
او افزود: البته تجربه نشان داده رفتار خود هنرمند است که با فعالیت خلاقانه الگوی مناسبی به اعضا ارایه می‌کند.
این کارشناس ادبی در بخش پایانی صحبت‌هایش به کودکان یا نوجوانانی اشاره کرد که مشکل صحبت کردن در جمع یا نداشتن اعتماد به نفس دارند و گفت: هر سال چندین مورد از چنین بچه‌هایی را داریم که مشکلاتی از این دست دارند. سعی می‌کنیم با تشویق به شرکت آن‌ها در نشست‌های دو پنجره به آن‌ها کمک کنیم. بچه‌ها در این کارگاه‌ها کم کم مسیر خودشان را پیدا می‌کنند.
جهت‌دهی به سیر مطالعاتی اعضا
مریم عباسی، مربی مرکز تخصصی ادبی تهران
عباسی از مربیان ادبی کانون با اشاره به فعالیت بحث کتاب به عنوان یکی از فعالیت‌های کانون و مستقل از نشست‌های دو پنجره اما مشابه آن ابتدا توضیحاتی درباره‌ی این فعالیت ارایه کرد و گفت: برای این فعالیت طبق تاریخی که در فراخوان اعلام شده است زمانی را برای اعضا مشخص می‌کنیم تا کتاب تعیین شده را بخوانند. همچنین یکسری عناصر برای آن‌ها مشخص می‌کنیم تا حین خوانش به این عناصر توجه کنند.
او ادامه داد: برای مثال شخصیت‌های کتاب را چه‌طور بررسی می‌کنید؟ شخصیت محبوب شما در کتاب کیست؟ شخصیت محبوب چه‌قدر با شخصیت شما هم‌خوانی داشت؟ پاراگراف‌های محبوب شما در این کتاب کدام‌ها هستند؟ شما اگر جای نویسنده بودید گره‌ی داستان را کجا می‌گذاشتید؟ یا شخصیت اصلی را چه‌طور معرفی می‌کردید؟ سوال‌هایی از این دست دقت بچه‌ها را در خواندن بیشتر می‌کند.
این مربی ادبی با اشاره به حضور منشی جلسه که یک نفر از میان بچه‌ها است، اظهار داشت: منشی موظف است صحبت‌های بچه‌ها را با اسم خودشان یادداشت و روی پانل نصب کند. این کار سبب می‌شود اعضا براساس تکراری نبودن صحبت‌ها از یکدیگر پیشی بگیرند.
او به روش خودش در اداره‌ی این جلسه‌ها اشاره کرد و توضیح داد: روش من به این صورت است که پیش از شروع جلسه‌ی بحث کتاب تاحدی کتاب را معرفی می‌کنم. بعد تعدادی کلمه و کلید واژه به بچه‌ها می‌دهم. برای مثال از عنوان یا سوژه‌ی داستان استفاده می‌کنم. مانند قهرمان یا ضد قهرمان. بعد از دو تا سه دقیقه صحبت درباره‌ی کتاب، منشی جلسه طبق سوال‌های نوشته شده روی پانل با بچه‌ها صحبت می‌کند. بچه‌ها نظرهای‌شان را مطرح می‌کنند. این نظرها یا در نقد یکدیگر است یا باهم هم‌پوشانی دارد.
عباسی در ادامه با تاکید بر این‌که نشست‌های دو پنجره تاحدی فراتر از فعالیت بحث کتاب و اتفاقات آن است، گفت: در نشست‌های دو پنجره یک ماه فعالیت کتاب‌خوانی اعضای کانون و به‌ویژه کارگاه ادبی به خوانش کتاب انتخاب شده برای نشست دو پنجره اختصاص پیدا می‌کند. ضمن آن‌که نویسنده‌ی کتاب هم در جلسه حضور دارد. سوال‌هایی که در این نشست‌ها مطرح می‌شود تا حدودی همانند سوال‌های جلسه‌های بحث کتاب است.
او ادامه داد: اما برای مثال در مورد نقد یک مجموعه شعر، آن را از نظر مضمون شعر، محتوا، قالب شعر و این‌که به‌طور خاص شاعر در این سروده‌ها چه نگاهی داشته و چه‌قدر با دنیای نوجوان در ارتباط بوده است، صحبت می‌کنیم. در ارتباط با رمان نوجوان هم کار تقریبا به همین صورت است. برای نمونه این‌که چقدر رمان موفق و به مخاطبش نزدیک بوده است یا چه اندازه با اتفاقات روز هم‌خوانی دارد، به بحث گذاشته می‌شود.
این مربی ادبی تاکید کرد: هر دوی این فعالیت‌ها برای گروه‌های سنی «د» و «ه» و البته گروه سنی «ج» فعال و کتاب‌خوان برگزار می‌شود.
به گفته‌ی او از آن‌جا که شاعر یا نویسنده به عنوان مهمان در نشست‌های دو پنجره حضور دارند، بچه‌ها راحت‌تر می‌توانند نقدهایشان را با مولف در میان بگذارند.
عباسی معتقد است در هر دوی این برنامه‌ها دو اتفاق از نظر اخلاقی و رفتاری و همچنین حرفه‌ای بودن در امر کتاب‌خوانی و پرورش سیر مطالعاتی بچه‌ها صورت می‌گیرد.
او توضیح داد: در بحث اخلاقی و رفتاری اعتماد به نفس صحبت کردن در جمع، استفاده از دایره‌ی واژگانی بزرگ‌تر نسبت به مکالمات روزمره، مسوولیت‌پذیری، صداقت و راستگویی به شدت در بچه‌ها افزایش پیدا می‌کند. به جرات می‌توان گفت بچه‌هایی که در این نشست‌ها حضور دارند یک سر و گردن نسبت به دیگر همسالان خودشان بالاتر هستند.
عباسی افزود: از نظر حرفه‌ای نیز ما در این نشست‌ها به سیر کتاب‌خوانی بچه‌ها جهت می‌دهیم و سیر مطالعاتی جدیدی را در بچه‌ها به وجود می‌آوریم. این امر گامی در خدمت حرفه‌ای بودن است و زاویه‌ی دید جدیدی در بچه‌ها به وجود می‌آورد تا با نگاهی جدیدتر به کتاب‌ها توجه کنند. همچنین سبب می‌شود بچه‌ها فقط کتاب‌خوان نباشند؛ بلکه منتقد کتاب هم باشند.
درگیری علمی با کتاب!
نرجس مقیمی، مربی ادبی مرکز شماره‌ی دو شاهرود و بسطام
به باور مقیمی نشست‌های دو پنجره از این منظر که کمک می‌کند بچه‌ها کتاب را از نظر علمی یاد بگیرند و نه فقط به عنوان یک سرگرمی برای پر کردن اوقات فراغت به آن نگاه کنند، بسیار خوب و ارزشمند است.
او گفت: دیدگاه اشتباهی که در جامعه وجود دارد این است که اغلب مردم فکر می‌کنند کتاب خواندن به ویژه مطالعه‌ی شعر و داستان فقط جنبه‌ی سرگرمی و پر کردن اوقت خالی را دارد. خیلی وقت‌ها اگر به دانشجویان بگوییم کتاب می‌خوانید؟ می‌گویند وقت خالی نداریم!
این مربی ادبی با تاکید بر این‌که در نشست‌های دو پنجره کودکان آموزش می‌بینند و برای زندگی فردا آماده می‌شوند، توضیح داد: نکته‌ی دیگر این‌که درگیری علمی با کتاب پیدا می‌کنند؛ چراکه جلسه‌های نقد کتاب مانند بحث کتاب یا نشست‌های دو پنجره‌ی کانون جنبه‌ی علمی دارند و خیلی جدی کتاب را به بچه‌ها و در حقیقت به مردم معرفی می‌کنند.
او به دلیل این امر اشاره کرد و گفت: بچه‌ها این دانش را به خانه می‌برند و در نتیجه خانواده‌ها نیز با این امر آشنا می‌شوند.
مقیمی با تاکید بر این‌که در کلاس‌های ادبی به بچه‌ها مجال حرف‌زدن داده می‌شود، اظهار داشت: در کلاس‌های ادبی بچه‌ها می‌توانند نظر دیگر اعضا، مربی و به‌طور کلی مخاطب را بشنوند. عضوهایی داشته‌ام که در مراحل اولیه از نقد شدن ناراحت می‌شدند. به‌ویژه اعضای دختر که برای مثال سبب می‌شد در جلسه‌های بعدی صحبت نکنند.
او ادامه داد: اما وقتی در این فضا قرار می‌گرفتند در طولانی مدت کارشان دیده می‌شد. وقتی کار آن‌ها از طرف معلمان مدرسه و هم‌کلاسی‌هایشان خود به خود دیده شود ارتباط‌ها و اعتماد به نفس آن‌ها تقویت می‌شود. بنابراین اعضایی که در ابتدا خیلی حساس بودند بعد از مدتی در صحبت کردن و نظر دادن توانایی پیدا می‌کنند.
این مربی ادبی افزود: این در حالی است که چنین اعضایی در ابتدا درباره‌ی هر موضوعی هیچ نظری یا اصلا حرفی برای گفتن نداشتند یا خجالت می‌کشیدند نظرشان را بیان کنند. اما کم کم و به مرور زمان توان صحبت کردن در جمع را پیدا می‌کنند.
بازنویسی متون کهن برای نوجوانان گروه سنی «د» از جمله فعالیت‌هایی است که مقیمی از سال 88 در کلاس‌هایش انجام می‌دهد.
او در بخش دیگر از صحبت‌هایش درباره‌ی تجربه‌ی این فعالیت و نقش آن بر اعضا گفت: برای بچه‌های نوجوان بسطام که روحیه‌ای حماسی دارند و در فضای کوچکی زندگی می‌کنند بر روی شاهنامه با آن‌ها کار و داستان رستم و سهراب را به صورت نمایش اجرا کردیم. این بچه‌ها شاهنامه‌خوانی را آموزش دیدند و متن را به صورت نمایش اجرا کردند. همین کار را برای داستان سیاووش و بازنویسی آن نیز انجام داده‌اند.
مقیمی ادامه داد: در شاهرود نیز با توجه به روحیه‌ی بچه‌ها، مثنوی معنوی را انتخاب کردیم. طی 9 ماه در کلاس‌های نمایش‌نامه‌نویسی آموزش‌های لازم به بچه‌ها ارایه شد تا داستان شیر و خرگوش مثنوی را بازنویسی کنند و قرار است به صورت نمایش عروسکی نیز این داستان را اجرا کنیم.
ضرورت آموزش تفکر انتقادی
دکتر پریسا خسروتاش، روان‌پزشک کودک و نوجوان
خسروتاش با تاکید بر این‌که در ارتباط با تفکر انتقادی به کودکان و نوجوانان یکی از روش‌ها فراهم کردن شرایطی است تا بچه‌ها بتوانند نظرات و انتقادهایشان را نسبت به یک موضوع مطرح کنند، گفت: اما باید در زمینه‌ی تفکر انتقادی به آن‌ها آموزش‌هایی نیز ارایه شود تا به شکل کاربردی‌تر از این امکان استفاده کنند.
او با اشاره به این موضوع که بچه‌ها در این زمینه خودشان روش کار مشخصی ندارند و بیشتر براساس احساسات این کار را انجام می‌دهند، اظهار داشت: اما اگر مداخله‌ای به شکل آموزش در این راستا داشته باشیم نتیجه‌ی کار متفاوت خواهد بود.
این روان‌پزشک کودک و نوجوان ادامه داد: برای مثال می‌توان یک پیش آزمون انجام داد و از کودکان خواست تا اثری را نقد کنند بعد آموزش‌هایی را در زمینه‌ی نقد به آن‌ها ارایه بدهیم و دوباره آزمون را تکرار کنیم.
او افزود: این کار خودش می‌تواند زمینه‌ساز یک طرح پژوهشی باشد و نتایج آن بررسی شود. برهمین اساس می‌توانیم ویژگی‌های تفکر انتقادی و تفاوت آن در مرحله‌ی بعد از آموزش را در بچه‌ها ببینیم.
به گفته‌ی خسروتاش نتیجه‌ی چنین آموزش‌هایی یعنی آموزش تفکر انتقادی و فراهم کردن شرایطی برای پرورش تفکر انتقادی در کودکان و نوجوانان به افزایش اعتماد به نفس و آشنا شدن بچه‌ها با فضای نقد و تجربه‌ی آن کمک می‌کند.
دیده شدن دستاورد مهم «دو پنجره»
مریم کوچکی، کارشناس ادبی استان البرز
نقد در ابتدایی‌ترین تعریفی که از آن می‌توانیم داشته باشیم بیان نکات خوب و بد یا همان ضعف اثر است. وظیفه‌ی مهم ما در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ نقدپذیر بار آوردن اعضا و منتقد شدن آن‌ها است. یکی از برنامه‌هایی که به نقد راهی می‌گشاید؛ برنامه‌ی دو پنجره است. نقدی با توجه به میزان دانش، بینش و اندیشه‌ی کودک و نوجوان که مستلزم آموزشی گام به گام، آهسته و سازنده است. در این نشست‌ها اعضا به آثار بزرگسالان به عنوان اثری کامل و بدون عیب و اشکال نگاه نمی‌کنند. در جلساتی که با مربی خود در مرکز برگزار می‌کنند، شعر یا داستان را زیر ذره‌بین می‌برند. آن‌ها با آشنایی با عناصر شعر و داستان و میزان توفیق یا عدم توقیق نویسنده و شاعر، شعرها و داستان‌ها را ارزیابی می‌کنند. در داستان به این نکات می‌پردازند که آیا نویسنده در شخصیت‌پردازی موفق بوده است یا خیر؟ با مقوله زاویه‌ی دید آشنا می‌شوند و این مورد را کنکاش می‌کنند که راوی مناسب است یا خیر؟ آیا داستان باورپذیر است و در غیر این صورت علت آن چیست؟ اسم داستان جذاب و گیرا است یا خیر؟ آیا داستان مناسب کودک و نوجوان و این گروه سنی است یا خیر؟ و دیگر موارد حائز اهمیت در این زمینه. همچنین در بحث نقد شعر با شاعر درباره‌ی مناسب بودن مضامین برای گروه سنی کودک و نوجوان به بحث می‌پردازند. عاطفه در شعر چیست؟ اهمیت دارد یا خیر؟ آیا عاطفه‌ی شعری خوب منتقل شده است و درک می‌شود؟ اندیشه‌ی شعری چگونه متجلی شده و این اندیشه قابل درک و دریافت مخاطب است یا خیر؟ آیا شاعر با مخاطب خود و دنیای او آشنایی دارد یا این پیوند کم و اندک است؟ و همچنین قالب‌های شعری مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع برنامه‌ی دو پنجره راهی به سوی آشنایی با سلامت ساختاری و محتوایی یک اثر است که اعضا به کشف آن می‌رسند. آثار کودک و نوجوانی که توسط نویسندگان این گروه و برای آن‌ها خلق می‌شود دارای ساختارهای پیچیده‌ی نوشتاری نیست که از عهده‌ی بررسی مخاطبش خارج باشد. حضور مربی توانمند و با دانش در ارتقای سطح نقد اعضا بسیار موثر است.
از نکات دیگر اثرگذار در برنامه‌ی دو پنجره بالا رفتن حس اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان است. ما به مخاطب حس ارزشمند بودن و اهمیت داشتن را می‌دهیم. به او می‌گوییم حق ابراز وجود، نظر و رای دادن دارد. توانمند است که نقاط قوت و ضعف یک نوشته را ببیند. نظراتش ارزشمند و قابل مطرح شدن است. وقتی نسبت به اثر یک نویسنده‌ی باتجربه نقدی را مطرح می‌کند یعنی این‌که انسان در هر شرایطی قدرت رشد دارد و نویسنده هم از این مورد مستثنی نیست. زمانی‌که عضو در مقابل دوستان، اعضا، مربی و نویسنده صحبت می‌کند و به بیان نظرات و اندیشه‌های خود می‌پردازد باز هم به رشد اعتماد به نفس او کمک کرده‌ایم و زمانی را به او اختصاص داده‌ایم تا دیده شود. این امر یعنی دیده شدن، بهترین دستاورد جلسه‌های دو پنجره است. به‌ویژه برای کودک و نوجوانی که در شرایطی به سر می‌برد که به او اجازه دیده شدن داده نمی‌شود یا زمینه‌اش فراهم نیست.
پنجره‌ای برای آموختن شاخصه‌های گفتمان
سیده محدثه حسینی، کارشناس آفرینش‌های ادبی کانون استان گلستان
دو پنجره – دولبخند از سال 86 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال اجرا و یکی از پرطرفدارترین ویژه برنامه‌ها و مورد علاقه‌ی بسیاری از مربیان، اعضای کانون و حتی خانواده‌های آن‌ها است.
آن‌چه دو پنجره را از سایر برنامه‌های کانون متمایز ساخته، دیدار بی‌واسطه و حضوری اعضا با نویسندگان و شاعران پرآوازه و فعال عرصه‌ی کودک و نوجوان است. اعضا اجازه دارند به عنوان مخاطب اصلی هرگونه نظر و پیشنهادشان را در چهارچوب صحیح نقد ارایه کرده و چالش‌هایی که از باب اثر در ذهن دارند را با صاحب اثر به اشتراک بگذارند. نویسنده، سراینده و مولف برآن است تا پاسخگوی سوال‌ها و همین‌طور پیشنهادهای سازنده‌ی آن‌ها باشد. پیشنهادهایی که گاه توانسته‌اند در چاپ مجدد کتاب اصلاحاتی را ایجاد کنند. همچنین با معین کردن نیازهای روز کودکان و نوجوانان و ذائقه‌ی آن‌ها، به جهت‌مندی خط مشی فکری صاحبان قلم کمک کرده است تا جرقه‌ی نوشتن کتاب‌های بعدی آن‌ها باشد.
اما آن‌چه در این مجال بازگو خواهد شد، تاثیرات خوبی است که نشست‌های دو پنجره بر نگاه و شخصیت اعضا می‌گذارد.
بالا رفتن حس اعتماد به نفس می‌تواند یکی از مهم‌ترین فایده‌های حضور اعضا در نشست‌های دو پنجره باشد. مربی می‌تواند با به میدان خواندن اعضای اهل مطالعه که رغبتی به حضور در جمع ندارند و به قولی کم رو و خجالتی هستند، فرصت خوبی برای ارتقای زمینه‌های فردی از این دست را برای اعضا فراهم کند.
مربی واقف است که کم‌رویی یک پدیده‌ی پیچیده‌ی روانی – اجتماعی است، نه یک صفت یا ویژگی ارثی و ژنتیکی! و اساسا در نتیجه‌ی روابط نادرست بین فردی و سازش‌نایافتگی‌های اجتماعی در مراحل اولیه‌ی رشد، در خانه و مدرسه پدیدار می‌شود. تجربه‌ی سال‌ها کار بسیاری از مربیان در مراکز کانون بر تاثیر بهینه‌ی فعالیت‌های جمعی و گروهی مثل بحث و گفت‌وگو، نشست دو پنجره، نقد کتاب، نمایش خلاق، قصه‌گویی و ... در مسیر درمان کم‌رویی اعضا و سازماندهی شخصیت آن‌ها دلالت دارد. از این روی می‌تواند حوادث را در مسیر بهبود ضعف‌های وجودی و رفتاری اعضا پیش ببرد.
از لوازم بالا رفتن حس اعتماد به نفس در اعضا مطالعه و شناخت بیشتر آن‌ها از فضای نقد ادبی است، که خود این امر از اهداف اصلی نشست‌های دو پنجره است. تبیین چنین هدفی می‌تواند یک ارتقای دوسویه در عضو و مربی ایجاد کند. چه بسیار مربیان علاقه‌مندی که در بدو ورود به دانشکده‌ی کانون هنوز با فضاهای این‌چنینی آشنا نبوده‌اند و در طول مدت کوتاهی با قرار گرفتن در جریان نشست‌های دو پنجره همراه با اعضا راه ترقی و آگاهی را پیموده و سرآمدان مطالعه و نقد کتاب در حال حاضر هستند.
از دیگر فواید نشست‌های دوپنجره، بالا رفتن انگیزه‌ی اعضا در مسیر نوشتن است. ملاقات صاحبان قلم، شنیدن خاطرات آن‌ها و قرار گرفتن در مسیر موفقیت‌های‌شان همیشه برای اعضا و حتی مربیان مستعد، انگیزه بخش و دل‌گرم کننده بوده است. حضور نویسنده و اثرش در فضای کانون یک نمای سهل الوصول از نوشتن و چاپ اثر برای عضو فراهم می‌کند و او خود را در یک قدمی موفقیت می‌بیند. کوتاه شدن مسیر، انگیزه را برای رسیدن به هدف بیشتر می‌کند و چه بهتر که مسیر پر باشد از کتاب‌خانه‌های کانون پرورش فکری در جای جای کشور و مربیانی که می‌توانند راهنمایان آن‌ها باشند تا خدای ناکرده به دره‌ی خود بزرگ‌بینی‌ها و اعتماد به نفس‌های کاذب سقوط نکنند.
خوب می‌دانیم نوجوانی وقفه‌ی پر سودای عمر است که اگر به روزنه‌ها و خلاءهای آن به درستی پرداخته نشود، گاه حتی تا پیری و کهولت، نقصان را در شخصیت فرد نمایان می‌کند.
من نقد می کنم، من به چالش می‌کشم، من قبول ندارم و ... این جمله‌ها برای هر کسی می‌تواند آشنا باشد. هوای دو پنجره‌ها پر است از نفس نوجوانانی از این دست. مربی واقف است همیشه یک پنجره را نوجوانی خواهد گشود که نیاز به توجه و دیده شدن دارد. دیده‌شدن‌ها هر چه‌قدر به نظام‌مندی و ساختار صحیح تبادل نظر و گفت‌وگو نزدیک‌تر شود، می‌تواند بن‌مایه‌ی اصیل و بهتری از ساخته شدن یک انسان بزرگ برای فردا باشد. ساخته شدن مردان و زنانی که شاخصه‌های گفتمان را از دل همین فضای دوستانه و کوچک آموخته‌اند.
نسلی آماده و منتقد برای آینده
مهرناز نصیری، کارشناس آفرینش‌های ادبی کانون استان سمنان
نقد کتاب دو پنجره - دو لبخند همه ساله از سوی مراکز آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری با حضور اعضای فعال و علاقه‌مند کارگاه‌های شعر و داستان و با حضور یک نویسنده یا شاعر مطرح کشوری برگزار می‌شود.
این دیدارها بستر مناسبی برای تقویت نگاه اعضا نسبت به تولید یک اثر ادبی، تعامل و هم‌اندیشی تخصصی آن‌ها فراهم می‌سازد. بر مبنای این تعامل‌های دو طرفه است که یک پدیدآورنده‌ی اثر ادبی برای کودک و نوجوان می‌تواند به دنیای این گروه‌های سنی در این نسل نزدیک‌تر شود و آثار بعدی خود را نزدیک‌تر به این دنیا خلق کند.
اما پیش از هر نشست سراسری دو پنجره، کارگاه‌های مقطعی و نقد کتاب و نقد داستان و شعر در فواصل کاری مربیان ادبی با اعضای نوجوان‌شان برگزار می‌شود. کتاب مورد نظر در این کارگاه‌ها هم‌خوانی شده، درباره‌ی بخش‌های مختلف این آثار صحبت و نظرها و پیشنهادهای مختلفی ارایه می‌شود.
مربیان ادبی در حین ایجاد فضای نقد، اعضا را با شیوه‌های نقد درست، منطقی و سالم آشنا کرده و از آن‌ها می‌خواهند صحبت‌ها، نظرها و پیشنهادهای‌شان را به صورت مکتوب درآورند.
فضایی به دور از هیجان و نقد شخصی برای آشناسازی با عناصر مختلف داستانی در کتاب‌های داستان و عناصر شعری، شناخت و ویژگی‌های آن‌ها در کتاب‌های شعر در این جلسه‌های کارگاهی ایجاد می‌شود.
برنامه‌های نقد کتاب دو پنجره در حقیقت، تنها یک نشست چند ساعته و دیدار با یک نویسنده و شاعر نیست؛ بلکه فعالیتی فرایند محور است که اطلاعات و آگاهی‌های تخصصی در حوزه ادبیات را در اعضای نوجوان افزایش می‌دهد و اعضای کانون پس از افزایش این دانسته‌ها، شیوه‌های چگونگی یک نقد خوب و مناسب را فرا می‌گیرند. ویژگی دیگر این نقدها دوطرفه بودن آن‌ها است. اعضا می‌دانند و می‌پذیرند که در این فضای گفت‌وگو محور، نوشته‌ها و آثار خودشان نیز در بوته‌ی نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.
این دیدارها و گفت‌وگوها اعتماد به نفس لازم در اعضای نوجوان ما را برای ورود به دنیایی که سرشار از ایده، نظر، نقد و آدم‌های متفاوت از نسل‌های مختلف هستند را ایجاد و کمک‌شان می‌کند خود نیز نقدپذیر باشند و از پیشنهادات خوب و بهبود دهنده استقبال کنند.
گزارش از فرناز میری
