گزارش از فرناز میری
سی‌ویکمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان بار دیگر حال و هوای شهر اصفهان را کودکانه کرد. هر گوشه و کناری از شهر رد و نشانی از کودک و کودکی و فیلم داشت. خیابان چهارباغ که حالا دیگر به خیابانی سنگ‌فرش و پیاده‌رو تبدیل شده با دو مجموعه‌ی سینمایی چهار باغ و فلسطین و در سمت دیگری از شهر مجموعه‌ی سیتی‌سنتر، میزبان اهالی سینما، کودکان و نوجوانان، منتقدان و اهالی رسانه بودند. ساعاتی پیش از اکران فیلم در کنار ایستگاه‌های خیابانی نقاشی، قصه‌گویی، مسابقه و بازی و... مستقر در خیابان چهارباغ کارناوالی از عروسک‌های غول‌پیکر و موسیقی و نمایش در حرکت بود و کودک و بزرگ را به خود سرگرم می‌کرد. هیاهوی جشنواره فقط در خیابان نبود و در سالن‌های سینما علاوه بر اهل فن و رسانه کودکان و نوجوانانی را می‌دیدی که دست در دست بزرگ‌ترها بلیت تهیه می‌کردند و به تماشای فیلم‌ها در بخش‌های مختلف جشنواره مانند بخش سینمای ایران، بین‌الملل، پویانمایی و ... می‌نشستند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز امسال با دو انیمیشن و دو فیلم بلند سینمایی در جشنواره حضور داشت. یکی از این آثار «دوچ» به نویسندگی و کارگردانی امیر مشهدی عباس است که در اکران ویژه‌ی آن عوامل فیلم و از جمله ثریا قاسمی، بازیکر نام آشنای سینما حضور داشتند.
بازیگران خردسال فیلم همراه با خانواده‌های‌شان درکنار دیگر عوامل با شور و هیجان در انتظار شروع نمایش فیلم بودند. صدای تشویق ایستاده‌ی تماشاگران به احترام ثریا قاسمی، بازیگر فیلم سالن را پر کرده بود. در طول نمایش فیلم نیز بچه‌ها با موسیقی فیلم همراهی می‌کردند و گاهی درباره‌ی جزئیات بیشتر از والدین‌شان می‌پرسیدند.
«دوچ» فیلمی درباره‌ی اراده و خواستن و تلاش و توانستن است. داستان این فیلم درباره‌ی نوجوانی به نام غلامرضا است که به دوچرخه سواری علاقه دارد و دوست دارد تا با دوچرخه‌اش مسابقه بدهد و جایزه به دست آورد، اما به‌دلیل مشکلات مالی، توانایی تهیه دوچرخه را ندارد. او برای به دست آوردن دوچرخه مسیری جالب را انتخاب می‌کند و انتخاب این راه اتفاق‌های مختلفی را به‌دنبال دارد.
پس از نمایش فیلم با چند تن از سینماگران حاضر در سالن و کارگردان آن درباره‌ی «دوچ» صحبت کردیم و دیدگاه آن‌ها را درباره‌ی این فیلم جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.
اصل اول؛ برقراری ارتباط با بچه‌ها
علی‌اکبر قاضی نظام، فیلم‌نامه‌نویس
قاضی‌نظام که فیلم را با بچه‌ها دیده و متوجه ارتباط گرفتن و همراهی کردن آن‌ها با فیلم شده است می‌گوید: «دوچ» فیلمی است که می‌تواند با بچه‌ها ارتباط برقرار کند به ویژه اگر ریتم فیلم کمی تندتر شود. از سوی دیگر با توجه به این‌که اولین کارگردانی فیلم بلند سینمایی مشهدی عباس بود نتیجه‌ی کار خوب بود.
او معتقد است مهم‌ترین اصل در فیلم کودک ارتباط و سرگرم کردن بچه‌ها است؛ چراکه چون اگر فیلمی جنبه‌ی سرگرم کنندگی نداشته باشد تماشاگر فیلم را رها می‌کند. اما «دوچ» این پتانسیل را دارد و بچه‌ها را سرگرم می‌کند.
قاضی‌نظام در پایان تاکید کرد: کانون باید با وجود این همه استعداد جوان فعال در سینما بیشتر در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. پذیرفتن فیلم‌نامه‌های عام‌تر برای تولید که شامل همه‌ی مخاطبان شود. نه این‌که فقط طیف خاصی را به عنوان مخاطب در بربگیرد.
انرژی خوبی از تماشاگران گرفتم
امیر مشهدی عباس، نویسنده و کارگردان «دوچ»
کارگردان فیلم معتقد است در جشنواره‌ها اهمیت دارد این است که مخاطب فیلم‌ها را ببینند.
او گفت: در جشنواره پنج اکران برای فیلم «دوچ» در نظر گرفته شده بود اما در عمل ما فقط یک اکران داشتیم. وقتی خودمان اصرار داریم کودکان باید شب‌ها زود بخوابند و بین ساعت‌های 9 تا 10 شب باید خوابیده باشند چرا ساعت اکران فیلم کودک باید 10 یا 10:30 شب باشد؟ آن هم در برنامه‌ای مانند جشنواره‌ی فیلم که عملا با تاخیر هم فیلم‌ها پخش می‌شود.
مشهدی عباس از تبلیغات جشنواره برای جذب و کشاندن مخاطب به جشنواره رضایت نداشت و توضیح داد: جشنواره‌ی ما آن‌قدر قدرتمند نیست که مخاطب بخواهد بلیت تهیه کند و به تماشای فیلم‌ها بیاید. فکر می‌کنم فعلا این جشنواره‌ها باید رایگان در اختیار مخاطب قرار بگیرد تا کم کم مخاطبان، این نیاز و فرهنگ را حس و بعد برای تماشای فیلم‌ها بلیت تهیه کنند.
بچه‌های حاضر در سالن حین تماشای فیلم بارها با موسیقی یا صحنه‌های شاد فیلم همراهی می‌کردند و واکنش نشان می‌دادند. این کارگردان می‌گوید: من به عنوان نویسنده و کارگردان قبل از آن‌که فیلم را بسازم در دکوپاژها به این موضوع فکر می‌کردم که کجا مخاطب ممکن است با فیلم بخندد و همراه باشد یا برعکس ناراحت شود. اگر همذات‌پنداری کند چه اتفاقی می‌افتد یا اگر همذات‌پنداری نکند چه می‌شود. دیشب وقتی با تماشاچی کار را دیدم احساس کردم این همراهی اتفاق افتاده است. بعد از نمایش فیلم به من مراجعه و انرژی خوبی را منتقل می‌کردند.
او ادامه داد: مخاطب ما صادق‌ترین مخاطب دنیا است. چون تعارف ندارد. اگر فیلم را دوست نداشته باشد سالن را ترک یا صحبت می‌کند یا به خوردن خوراکی‌اش مشغول می‌شود. اما دیشب این حس وجود نداشت و می‌شنیدم که بچه‌ها درگیر فیلم بودند و حتی از خانواده‌های‌شان درباره‌ی فیلم سوال می‌پرسیدند.
مشهدی عباس از جشنواره‌ی فیلم کودک و نوجوان به عنوان تنها اتفاق حوزه‌ی کودک یاد کرد و درباره‌ی کیفیت این جشنواره اظهار داشت: هرچه فیلم‌های بد ما کمتر باشد یعنی یک قدم به جلو پیش می‌رویم. خیلی بد است که هنوز هم ما در میان آثار جشنواره فیلم بد داریم. در حالی‌که باید فیلم متوسط و خوب داشته باشیم. 31 سال است که این جشنواره برگزار می‌شود و البته هر سال هم فیلم‌سازانی بوده‌اند که نگاه درستی به ماجرا داشته‌اند.
او ادامه داد: خودم صرفا فیلم هنری را فیلم خوب نمی‌دانم و فیلمی را خوب می‌دانم که مخاطب بپسندد، با شخصیت‌های آن همذات‌پنداری کند و گام به گام پیش برود. این‌که فقط یک فیلم هنری باشد یا به گیشه توجه کند درست نیست. فیلم هم باید ارزش‌های هنری خودش را داشته باشد و هم مخاطب را در نظر بگیرد.
«دوچ»؛ فیلمی تفکربرانگیز
این کارگردان در بخش دیگر از سخنانش به اولویت‌های کانون در تولید فیلم اشاره کرد و گفت: باتوجه به سابقه‌ی آشنایی و همکاری‌ام با کانون می‌دانم اگر می‌خواهم فیلمی برای کانون بسازم باید براساس این اولویت‌ها پیش بروم به همین دلیل بخشی از فضای فیلم درگیر این اولویت‌ها می‌شد و نمی‌توانستیم خیلی به بخش سرگرم کننده‌ی آن توجه کنم.
او ادامه داد: می‌دانم که بچه‌ها خیلی دوست دارند فیلمی شاد باشد یا در همراهی با آن دست بزنند و شادی کنند. اما از آن‌جا که «دوچ» پایه و اساس انسانی داشت خیلی نمی‌توانستم وارد فضای موزیکال گونه شوم. متناسب با فضای فیلم نبود و آن‌را تبدیل به کار دیگری می‌کند. برای همین سعی کردم هر جایی که مخاطب نیاز دارد این فضا ایجاد شود، با موسیقی فضای مدنظر را ایجاد کنم. نمی‌دانم چه اندازه موفق بوده است یا خیر. اما پایه‌ی اصلی کار ما انسانی و تفکربرانگیز است تا سرگرم‌کننده. همان چیزی که جزو اهداف کانون است.
فانتزی و تخیل را در فیلم‌ها بیشتر کنیم
علی عبدالعلی‌زاده، کارگردان و تهیه‌کننده
عبدالعلی‌زاده معتقد است فیلم «دوچ» به جز ایراداتی در قصه از نظر کارگردانی و بازی‌ها فیلم خوب و موفقی است.
او ایرادهای قصه را از نظر فراموش شدن موضوع اصلی اولیه‌ی قصه می‌داند و این‌که به نوعی فیلم چند پایان دارد و می‌تواند کمی زمان‌اش کوتاه‌تر باشد تا کشش داستان بیشتر شود.
او با تاکید بر همراهی بچه‌ها با آهنگ‌ها و ترانه‌های فیلم «دوچ» تاکید کرد: من در سال‌های 69 تا 74 در بنیاد سینمایی فارابی بودم. سینمای مدنظر ما سینمایی بود که تخیل بچه‌ها را با خود همراه کند.
این کارگردان ادامه داد: متاسفانه در سینمای ما جای دنیای خیال خالی است و توجه به تخیل کودک خیلی پر رنگ نیست. آن‌چه کودک امروز به آن نیاز دارد دنیای فانتزی و فیلمی است که تخیل را برای آن ها زنده کند. هنوز در جشنواره‌ی امسال چنین فیلمی ندیده‌ام.
او درباره‌ی سینمای کانون گفت: کانون از قدیم دنبال فیلم‌های فانتزی نبوده و کلا چنین آثاری در راستای سیاست‌هایش نیست و سبک آثار تولیدی کانون متفاوت است. اما فکر می‌کنم در بستر فیلم‌های کودک چنین آثاری کم داریم و برای همین ناگزیر بچه‌های ما به سمت فیلم‌های خارجی مانند هری پاتر می‌روند.
عبدالعلی‌زاده معتقد است بچه‌های امروزی دسترسی راحتی به دنیای مجازی دارند و فیلم‌های روز دنیا را تهیه می‌کنند و می‌بینند. برای همین سلیقه‌های‌شان خیلی تغییر کرده است. بیشتر بچه‌ها تمام محصولات شرکت‌های بزرگ فیلم‌سازی را دیده‌اند و برایشان این آثار جذاب‌تر است.
او در پایان تاکید کرد: سینمای فانتزی هزینه‌بر است و شاید به همین دلیل مدیران سینمایی چندان رغبتی به تولید آثار فانتزی نداشته باشند. اما جای خالی آن واقعا احساس می‌شود و شاید یکی از دلایلی که سینمای کودک ما از رونق افتاده است همین باشد. اگر سیاست‌های زمانی‌که فیلم‌هایی مثل «گلنار» ساخته می‌شد را دنبال می‌کردیم شاید الان ما هم به هری پاتر ایرانی رسیده بودیم.
ثریا قاسمی، بازیگر پیشکسوت سینمای ایران که در فیلم «دوچ» نیز به ایفای نقش می‌پردازد در برنامه‌ی بزرگداشت «برادران دالوند» که در حاشیه‌ی جشنواره‌ی سی‌ویکم برگزار شد تماشاگران را به دیدن فیلم «دوچ» دعوت کرد و گفت: من به اصفهان آمده‌ام تا از یک فیلم ساده و سالم پشتیبانی کنم. این فیلم را ببینید نه برای این‌که من در آن بازی می‌کنم. برای این‌که فیلم «دوچ» جزو فیلم‌های سالم و صمیمی قرار می‌گیرد و به حمایت ما نیاز دارد.
