واقعیت این است که والدین با زبان قصه فقط به بچه‌ها آموزش نمی دهند بلکه به صورت ناخودآگاه به بچه‌ها می گویند من تو را دوست دارم و به تو اهمیت می دهم.
«قدرت خدا»، «مرغ بافکر»، «کوکب خانم»، «کدو قل قله زن»، «سندباد و علی بابا»، «دخترک کبریت فروش» و... همه از بخشی از خاطرات مشترک کتابخوانی و قصه‌های ما در دوران بزرگسالی هستند؛ خاطراتی که هنوز هم به دنبال تصویرهای نام آشنا از آنها می گردیم و این یعنی تاثیرگذاری قصه.
قصه هنری است که هنرمند عاشق خودش را می خواهد و قصه‌گویی، هنری است که به کلمات جان می بخشد و پیام‌هایی از مهربانی، پاکی، عشق، صلح، راستگویی، صداقت و امانتداری را نه فقط به روح و جسم کودکان، بلکه به جان بزرگترها هم می‌بخشد.
هرچند مخاطبان اصلی قصه بیشتر کودکان و نوجوانان هستند اما قصه آرامش جان است برای بزرگترهایی که می توانند ساعتی را به دور از دغدغه‌های زندگی پای قصه‌ها بنشینند و آرامش بگیرند.
حس همدلی و همراهی زیباترین حسی است که انسان‌ها به هم هدیه می دهند والدین و کودکان نیز، تشنه این احساس هستند.
وقتی پدر و مادر با هم یا به نوبت برای کودکشان قصه‌گویی کنند، هم بین خود زن و مرد همدلی و همراهی ایجاد می شود و هم کودک از لحظات بودن در دامان والدین بهترین قدرت روحی را کسب می کند.
قصه گویی باید از سال های ابتدای زندگی برای کودک آغاز شود، زیرا قصه‌ها نقش پررنگی در پرورش فکر و خلاقیت کودکان دارند و اگر قصه‌گویی ریشه در فرهنگ بومی ایران داشته باشد، بر سرنوشت کودکان بسیار تاثیرگذار است.
استان هرمزگان که از دیرباز به عنوان سرزمین قصه‌ها و داستان های شفاهی شناخته می‌شود، یکشنبه ۲۲ مهرماه امسال میزبان بیست و یکمین جشنواره قصه‌گویی مرحله استانی با موضوع محوری «قصه زندگی من» بود.
این جشنواره در سه بخش تخصصی (قصه گویی دختران و پسران ۱۴تا ۱۸ سال، زنان و مردان ۱۸ سال به بالا و مادربزرگ ها و پدربزرگ ها)، عمومی و علمی به ترتیب قصه گویی، فیلم ۹۰ ثانیه‌ای و مقاله نویسی برگزار شد.
محمدعلی قویدل، پیشکسوت تئاتر هرمزگان متولد سال ۱۳۳۶ یکی از شرکت کنندگان در این جشنواره بود.
وی که از ۹ سالگی عضو کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بوده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: از سال های ۴۶ از میدان برق بندرعباس تا کانون به عشق کتابخوانی پیاده می‌آمدم و علاقه زیادی به کتاب داشتم تا این که وارد عرصه نمایش شدم و ارتباطم با کانون کمتر شد اما کار خواندن قصه‌ها و خواندن رمان را ادامه دادم.
این قصه‌گوی بیست و یکمین جشنواره استانی قصه‌گویی ادامه داد: برای نخستین بار در این دوره از جشنواره شرکت کردم و معتقدم مسوولان استان و رسانه‌ها باید بیش تر بر روی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و قصه‌گویی سرمایه گذاری کنند.
قویدل افزود: در مجموع افزون بر ۷۰۰ قصه برای کودکان و ۳۰۰قصه نیز برای بزرگسالان در صدا و سیمای مرکز خلیج فارس کار کردم.
وی مطالعه و داشتن اطلاعات و آگاهی را شرط نخست در توانمندی یک قصه‌گو دانست و افزود: آشنایی با فرهنگ عامه، بیان مناسب، داشتن اعتماد به نفس و خودباوری باعث افزایش توانمندی قصه‌گو می شود.
این بازیگر تئاتر درخصوص نفوذپذیری قصه در ذهن مخاطب، بیان داشت: در قصه‌گویی برای کودکان به دلیل ویژگی متفاوت آن ها باید از علم روان شناسی خاص کودکان استفاده شود.
قویدل با اشاره به این که زبان کودکان در قصه ها نباید فراموش شود، گفت: در قصه‌گویی برای کودکان باید از کلماتی لطیف و شیرین استفاده شود که در فهم کودک بگنجد و از شنیدن آن لذت ببرد و احساس آرامش کند.
وی در خصوص تاثیر بازی و حرکت قصه‌گو در حین قصه‌گویی ابزار داشت: اثر حرکت‌های نمایشی باعث ایجاد انگیزه در قصه گو شده و قصه نیز برای کودکان شیرین تر و لذت بخش تر
می‌شود.
این بازیگر پیشکسوت عرصه تئاتر اضافه کرد: حرکت و بازی در قصه‌گو نباید زائد و بی هدف باشد بلکه قصه گو متناسب با قصه خود حرکت هایی را باید به نمایش بگذارد که برای کودک جذاب و لذت بخش باشد.
قویدل گفت: آثار مکتوب در زمینه شعر و قصه‌گویی زیاد دارم اما هنوز به مرحله چاپ نرسیده که شامل ۲ هزار صفحه اثر مکتوب در حوزه های شعر و قصه گویی است.
** اثرگذاری نصیحت در کودکان با زبان قصه بیشتر است
هدی کهوری نژاد دیگر بازیگر تئاتر و قصه‌گوی بیست و یکمین جشنواره قصه گویی استان هرمزگان نیز معتقد است: اگر بتوان قصه را همانند بازی تئاتر حس و با آن همزاد پنداری کرد بیشتر به دل مخاطب می نشیند.
وی با بیان این که اثرگذاری نصیحت در کودکان و نوجوانان با زبان قصه بیشتر است تا به صورت مستقیم؛ گفت: در قالب قصه می توان درباره بدی ها و خوبی هایی که در بطن جامعه وجود دارد بهتر به کودکان آگاهی داد.
بازیگر نمایش بی بی دریا در خصوص تکنیک‌های قصه گویی ابزار داشت: صدا به عنوان یکی از تکنیک‌های مهم در قصه‌گویی است و حس و هیجان‌های قصه را بهتر می تواند به مخاطب انتقال دهد.
بازیگر فیلم «از همین خاک» خاطرنشان شد: قصه گویی و کار با کودکان را دوست دارم و چند نمایش نیز در همین حوزه از سال های ۷۱ تاکنون بازی کرده ام.
**قصه گویی یک فن است
قصه‌گوی بیست و یکمین جشنواره قصه گویی در هرمزگان گفت: قصه‌گویی یک فن است و قصه گو باید دارای قدرت تخیل باشد.
بی بی فاطمه ساحلی زادگان در گفت و گو با ایرنا افزود: قصه گفتن برای کودکان را همیشه دوست داشتم و از ۸ سالگی عضو کتابخانه کانون بودم.
وی بیان داشت: قصه گو علاوه بر شناخت کامل از مخاطبان خود، باید دارای صدای خوب و تخیل وسیع به عنوان یکی دیگر از ویژگی ها و توانایی‌های یک قصه گو باشد.
این قصه گو در خصوص تاثیر بازی در حین قصه‌گویی گفت: با بازی قصه گو زیاد موافق نیستم، البته نه این که قصه گو بی حرکت باشد بلکه معتقدم از حرکت های نمایشی باید پرهیز کند.
** قصه گویی باعث تقویت قدرت تکلم کودکان می شود
عضو مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ابوموسی نیز گفت: کار قصه‌گویی را با قصه‌هایی از زندگی امام خمینی(ره) آغاز کردم و این رشته را به دلیل هیجان هایی که دارد، دوست دارم.
مرضیه رییسی که هم اکنون در پایه ۱۱ تحصیل می‌کند و کار قصه گویی را از کلاس هشتم آغاز کرده، افزود: قصه‌گویی را ابتدا با دکلمه خوانی در برنامه‌های مناسبتی در سطح شهر آغاز کردم و با تلاش و علاقه زیاد به قصه‌گویی توانستم در جشنواره‌ها و مسابقات قصه‌گویی نیز شرکت کنم.
وی که سابقه ۲ سال حضور در جشنواره قصه‌گویی در استان هرمزگان دارد، معتقد است که افزایش اعتماد به نفس و ایجاد ارتباط با اطرافیان از مزیت‌های قصه گویی و حضور در این جشنواره‌هاست.
این قصه گوی کودک و نوجوان، قصه‌گویی برای کودکان را باعث تقویت قدرت تکلم کودکان دانست و ادامه داد: به عنوان مثال برادر ۹ ساله ام دارای لکنت زبان است اما با قصه‌گویی سطح روانی خوانی‌اش بسیار تقویت شده است.
رییسی در خصوص اثر مطالعه در قصه‌گویی بیان داشت: قصه‌گویی یکی از ابزارهای برگرفته از کتابخوانی است که از دیرباز در فرهنگ ما وجود داشته اما امروزه تبلت (رایانه دستی) و موبایل باعث کمرنگ شدن قصه گویی در خانواده ها شده است.
این قصه گوی بیست و یکمین جشنواره قصه گویی در هرمزگان افزود: چون بیشتر اوقات خاطرات روزانه ام را به صورت داستان می نویسم، سعی می کنم همیشه کودک درونم زنده و فعال باشد و بیشتر قصه‌هایی که برای بچه ها بیان می کنم جدید باشد.
مرضیه رییسی امسال با قصه «راسو و زاغ» در بیست و یکمین جشنواره استانی قصه گویی در استان هرمزگان در بخش دختران و پسران شرکت کرد و پیام اصلی قصه وی نیز صداقت بود.
** قصه گو باید کتابخوان فعالی باشد
منتخب بخش منطقه‌ای بیست و یکمین جشنواره قصه‌گویی استان هرمزگان با بیان این‌که از لبخندهای مخاطبان قصه‌هایم انرژی می گیرم، معتقد است: از طریق قصه گویی خانوادگی می توان آموزه‌های قرآنی و زبان مادری و بومی را نیز به نسل های آینده منتقل کرد.
یاسمن عباسی که از سال ۹۲ در کانون پرورش فکری کودکان میناب به شکل حرفه‌ای کار قصه‌گویی را برای کودکان و نوجوانان دنبال می‌کند، گفت: قصه گویی را از پدر و مادرم یاد گرفتم که در شب نشینی‌های خانوادگی قصه‌های قدیمی میناب را برای اهل خانه و همسایه‌ها تعریف می‌کردند.
این مدرس ادبیات و نمایش خلاق افزود: یک قصه‌گو باید ابتدا به قصه‌گویی علاقه مند باشد و وقتی قصه را تعریف می کند، با جان و دل وارد دنیای آن قصه شود و ماجراها و حس و حال آن قصه را به مخاطبان منتقل کند.
عباسی که خود در حوزه شعر و داستان نیز فعال است، بیان داشت: یک قصه‌گو باید کتاب خوان توانمند و فعالی باشد و قصه‌های زیادی در حافظه خود ذخیره کند.
وی ادامه داد: قصه گو باید بتواند قصه‌هایی را که با ویژگی های عاطفی خودش متناسب است بشناسد تا بتواند قصه گویی خود را به خوبی اجرا کند.
** قصه گوی خوب با کودکان کودک می شود
این استاد ادبیات فارسی گفت: یک قصه گوی خوب باید بتواند با کودکان کودک شود و بین قصه خودش و دنیای روحی کودکان ارتباط عاطفی ایجاد کرده و همراه با شنوندگان قصه در دنیای شیرین قصه ها زندگی کند و به گردش برود.
عباسی در خصوص باورپذیری قصه از سوی مخاطبان ابراز داشت: یک قصه گو برای این که قصه‌هایش باورپذیر و دلنشین باشد باید فعالانه قصه‌گویی کند و از حالت جسم و جان خود نهایت استفاده را ببرد یا گاهی ابزارهایی را وارد قصه کند تا جهان قصه برای کودکان ملموس تر شود.
این قصه‌گوی مینابی گفت: ابزار قصه گویی باید طوری باشد که روند تخیل کودک را به هم نزند و به کودک اجازه خیال بافی و لذت و هیجان بدهد.
به گفته وی، تعریف کردن قصه با بازی به ویژه برای کودکان قبل از دبستان بسیار جذاب و هیجان انگیز است و چون حس خوبی را در وجود کودکان خلق می کند بهتر است برای این گروه سنی قصه‌ها را بازی همراه کرد.
عباسی ادامه داد: قصه‌هایی باید برای کودکان تعریف کرد که بخش‌های تکرار شونده دارد تا کودکان به راحتی از طریق تکرار حرکات بازی درون قصه غرق شوند.
منتخب بخش منطقه‌ای بیست و یکمین جشنواره قصه گویی افزود: گنجاندن بازی در قصه، داستان را در ذهن کودکان ماندگارتر می‌کند و نیز تعامل بین آنان با قصه‌گو و دنیای قصه جذاب تر می شود.
وی گفت: قصه گویی والدین برای کودکان باعث همراهی آنان با کودکان می شود و این همراهی حس اطمینان، امنیت، شادی و آرام خاطر را به دنبال دارد.
** قصه گو باید روانشناس خوب باشد
مجری و نویسنده رادیو و تلویزیون مرکز خلیج فارس نیز گفت: بازی و نمایش در قصه‌ها باید براساس قصه در نظر گرفت، زیرا شناخت گروه مخاطب در بازی و اجرای آن مهم است و به طور یقین کودکان با بازی بیشتر از قصه‌ها لذت می برند.
هانیه هادی نژاد که از ۸ سالگی نمایش و داستان نویسی را در بندر انزلی آغاز کرده است، می‌گوید: یک قصه‌گوی حوزه کودک در وهله اول باید شناخت خوبی از کودکان و گروه مخاطب خود داشته باشد و نوع مطالعه کتاب و قلم نویسنده را برای مخاطب مورد نظر در قصه تشخیص بدهد.
وی ابزار داشت: همه این‌ها زمانی به وجود می‌آید که قصه‌گو یک روانشناس خوب باشد، زیرا گاهی قصه گو، قصه‌گویی می کند اما حواسش به کودکانی که در یک لحظه ارتباطش با قصه گو قطع می‌شود، نیست و این باعث نارضایتی مخاطب و ضربه به کار قصه گویی می شود.
قصه گوی بیست و یکمین جشنواره قصه گویی در هرمزگان در خصوص تکنیک‌های قصه گویی و نفوذپذیری قصه در کودکان گفت: اگر بیان خوب را در کنار آرامش به عنوان گام اول در نظر بگیریم، مطالعه کتاب‌هایی در مورد ساختار و تکنیک قصه‌گویی بسیار کمک کننده است.
هادی نژاد با بیان این که خلاقیت در بیان یک قصه تکراری از ابتدا یک اتفاق جدید می‌سازد، افزود: خلاقیت را باید با ابزارهای ساده و حتی بدون ابزار به وجود آورد و تقویت کرد.
** قصه گویی قدرت خطرپذیری کودکان را افزایش می دهد
یک روان شناس خانواده در هرمزگان نیز گفت: قصه گفتن یا خواندن کتاب برای کودکان یکی از بهترین راه‌های گذراندن وقت با آن هاست باعث افزایش قدرت خطرپذیری کودکان و امنیت و آرامش آنها می شود.
مهدی طاهری در این گفت و گو، مناسب‌سازی شرایط مکانی و زمانی، رسا و شمرده خواندن قصه و استفاده از مشارکت کودک در قصه‌گویی را از ویژگی های کتابخوانی و قصه‌گویی عنوان کرد.
وی گفت: به طور معمول قهرمان قصه ها برای کودکان جذاب بوده و مشتاق هستند مانند قهرمانان قصه ها رفتار کنند، لباس بپوشند یا صحبت کنند بنابراین هرچه سن کودک پایین تر باشد از لحاظ تفکر و شناخت عینی تر است و خیال و واقعیت را کمتر از هم تفکیک می کند از این رو قهرمان داستان را واقعی تر پنداشته و آن را باور می کند.
طاهری اظهار داشت: قصه گویی برای کودکان نه تنها حس دوستی و صمیمیت والدین با کودک را افزایش می دهد، بلکه به رشد ذهنی و گسترده شدن دایره واژگان او نیز کمک می کند و به همین دلیل بهتر است از سال های ابتدای زندگی برای کودک آغاز شود.
این روان شناس خانواده هم چنین از مزیت های قصه گویی اعضای خانواده با کودکان به گسترش فرهنگ مطالعه در نهاد خانواده و کنترل نامحسوس تربیت فرزندانشان اشاره کرد.
وی دومین مزیت قصه گویی در خانواده ها را تقویت شجاعت، حس نوع دوستی و بُعد اجتماعی و دینی کودک دانست.
**راهیابی ۵ قصه گو از هرمزگان به بخش منطقه ای بیست و یکمین جشنواره قصه گویی
بیست و یکمین جشنواره قصه گویی استان هرمزگان یکشنبه شب ۲۲ مهرماه درحالی به کار خود پایان داد که براساس رای هیات داوران بیست و یکمین مسابقه قصه‌گویی هرمزگان، پنج نفر به بخش منطقه ای این جشنواره راه یافتند.
در این دوره از جشنواره از بین ۱۱ نفر برگزیده عفت تفضلی، یاسمن عباسی، فاطمه غفاری سروستانی، آناهیتا محلفی و شادی آزاد بشمنی به عنوان برگزیدگان منطقه‌ای به استان کرمان
معرفی شدند.
بی بی فاطمه ساحلی زادگان، هدی کهوری نژاد و عبدالرسول معینی در بخش پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به عنوان نفرات برگزیده استانی برای رقابت در بخش ملی انتخاب شدند.
در بخش استانی این جشنواره دختران و پسران نیز لنا علوی، زهرا فرزین نسب و مبینا جعفری انتخاب و معرفی شدند.
در این دوره از جشنواره قصه‌گویی که با رقابت تنگاتنگ بین ۳۸ نفر از قصه‌گویان در بخش‌های مختلف «مردان و زنان»، «دختران و پسران »، «پدربزرگ ها و مادربزرگ ها» برگزار شد، نفرات برگزیده در بخش منطقه‌ای آذرماه در استان کرمان با هم رقابت می کنند و برگزیدگان به بخش بین‌المللی که با همزمان با شب یلدا در تهران برگزار می‌شود، راه می یابند.
براساس این گزارش در این دوره از جشنواره عفت تفضلی با قصه «ماهی کوچولو» در بخش زنان و مردان، یاسمن عباسی با قصه «پیچ پیچی نخودچی» در بخش زنان و مردان، بی بی فاطمه ساحلی زادگان با قصه«روزی» در بخش پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، آناهیتا محلفی با قصه«یه آرزو تو قلبشه» در بخش زنان و مردان و زهرا فرزین نسب با قصه «نمکی» در بخش دختران و پسران شرکت کرده بودند.
لبنا علوی با قصه «بز و میش»، زهرا فرزین نسب«نمکی» و مبینا جعفری با قصه «کلوچه خوشمزه» به این جشنواره آمده بود.
هم چنین عبدالرسول معینی و هدی کهوری نژاد با قصه های «کلو و ملو» و «اگر این چوب مال من بود» در این دوره از جشنواره شرکت کرده بودند.
فاطمه غفاری سروستانی با «آدم کوچولوی شجاع» و شادی آزاد بشمنی با «دوستی خورشید با فلفل های رنگی» نیز در بخش زنان و مردان وارد این دوره از جشنواره شدند.
داوری جشنواره بیست و یکمین مسابقه قصه‌گویی استان هرمزگان را محمد سایبانی، مجید ذاکری و عاطفه مسجدی برعهده داشتند.
گزارش از فرنگیس حمزه یی