فرناز میری
نگاهی به تاریخچه‌ی مرکز تجربیات هنری
مرکز تجربیات هنری در اوایل دهه‌ی 60 با حضور جمعی از هنرمندان و پژوهش‌گران فعالیت خود را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد.
در سال ١٣٦٣ ساختمان کتاب‌خانه‌ی شماره یک کانون که بعدها به مرکز آموزش فیلم‌سازی و عکاسی تغییر یافت به عنوان محل دائمی استقرار مرکز تجربیات هنری تعیین شد.
هدف عمده از تشکیل مرکز تجربیات هنری انجام پژوهش‌های عملی با استفاده از روش‌های مختلف و متنوع هنری برای دست‌یابی به شیوه‌های نوین ارایه در حوزه‌ی فعالیت‌های کانون مانند کتاب، فیلم، تئاتر، نمایشگاه و... تا مرز تولید بود.
تاریخ؛ موضوعی گسترده برای بستر محتوایی فعالیت مرکز
بستر محتوایی فعالیت مرکز تجربیات هنری منابع تفکر انسان (تاریخ، طبیعت، انسان) تعیین شده بود که با توجه به گستردگی موضوع (تاریخ) که خود از عناصری هم‌چون سرزمین، شخصیت، وقایع و آثار تشکیل می‌شود به عنوان نخستین انتخاب و عنوان کار گروه پژوهشی در نظر گرفته شد.
حاصل نخستین تحقیقات و پژوهش‌ها در اواسط دهه 60 منتج به خلق آثار هنری با ارزشی شد که بهره‌گیری از روش‌های متنوع هنری در آن‌ها شاخص بود. این آثار از سوی گروهی از هنرمندان توان‌گر از جمله زنده‌یاد بهرام خائف خلق شده بودند.
موزه تاریخ کانون؛ مکانی برای نمایش تولیدات مرکز تجربیات هنری
در همان دوران و هم‌زمان با افزایش فعالیت‌های مرکز تجربیات هنری در قالب آثار متنوع بصری، ایجاد فضای مناسب برای در معرض دید قرار دادن این آثار برای بررسی دیدگاه‌ها و نظرهای مخاطبان و مراجعه‌کنندگان و اصلاح مسیر حرکت تجربیات، ضرورت ایجاد مکانی مناسب برای این امر را در ذهن مسئولان مرکز تجربیات هنری ایجاد کرد.
بر همین اساس ساختمان کتاب‌خانه‌ی شماره 19 کانون پروش فکری در تهران با توجه به نوع معماری آن انتخاب و پس از حدود یک سال و ایجاد تغییرهایی در معماری آن موزه تاریخ افتتاح شد.
هدف از تشکیل موزه تاریخ عبارت بود از: در معرض دید قرار دادن آثار تولیدی مرکز تجربیات هنری به منظور بررسی نظرهای مخاطبان و مراجعه‌کنندگان، انتقال مفاهیم ویژه تاریخی و دینی با استفاده از عناصر موجود در مجموعه (عقیده بر این بود هنر می‌تواند رابطه بین ظرف و مظروف را تعیین کند)، یافتن جواب این سوال که چگونه می‌توان مخاطبان را از محسوس به معقول برد و آیا در این مسیر می‌توان به تربیت فکر، تخیل و خلاقیت او پرداخت و در نهایت باعث شکوفایی و رشد استعداد او شد.
بر همین اساس مرکز تجربیات هنری و موزه تاریخ تا سال ١٣٧٣ به فعالیت خود ادامه داد. در این سال و با توجه به تغییرهای ایجاد شده در مدیریت کانون پرورش فکری و بر اساس سیاست‌گذاری‌های جدید به مرور زمان این دو مرکز از اهداف خود فاصله گرفت تا جایی که بیش‌تر فعالیت خود را در حوزه برپایی نمایشگاه‌ها متمرکز کرد.
برپایی نمایشگاه‌های متعدد در داخل و خارج از کشور
برخی از موضوع‌هایی که طی دو دهه (از سال 1363 تا سال 1383) در مرکز تجربیات هنری محور فعالیت قرار گرفت، عبارت از موضوع‌هایی هستند که به عنوان پروژه نمایشگاهی و تصویری انجام شد و به شرح زیر است:
سرزمین انبیا، طوفان نوح، اصحاب فیل، مدینه فاضله، سرزمین مکه و مدینه، خلقت، خانه کعبه و سیر تغییرهای تاریخی آن، مسیر حرکت حضرت ابراهیم، مسیر حرکت حضرت موسی، مسیر حرکت حضرت امام رضا(ع)، مسیر حرکت سعدی، مسیر حرکت ناصر خسرو، راه ابریشم، راه ادویه، راه قلع، نمایشگاه کاربرد کاغذ، نمایشگاه نقوش، نمایشگاه هجرت در تاریخ، نمایشگاه نماز، نمایشگاه ایران‌شناسی یک، نمایشگاه خورشید انقلاب (به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد امام خمینی)، نمایشگاه ایران‌شناسی دو، نمایشگاه کتاب بولونیا (افتتاح مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری حجاب)، پوشاک ایرانیان، حیات‌وحش ایران، سیر تطور خط و نمایشگاه‌های مناسبتی و فصلی در دهه‌های فجر و دیگر فعالیت‌های کانون.
شایان ذکر است تمامی تابلوها و کارهای تصویری به شکل پرتابل آماده‌سازی شده بود که در اغلب شهرها و استان‌های ایران به نمایش در آمد. همچنین برخی از عنوان‌های ذکر شده در نمایشگاه‌های خارجی نیز به نمایش در آمدند. برای مثال نمایشگاه ایران‌شناسی در کشورهای ترکمنستان و بوسنی هرزگوین برگزار شد.
اوایل شهریور امسال ریاست این مرکز با حکم محسن حموله، مدیرکل مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای تغییر کرد و کورش پارسانژاد به عنوان رییس جدید مرکز تجربیات هنری و ایده‌های نو منصوب شد.
پارسانژاد، مدیر هنری، طراح گرافیک، مدرس دانشگاه، دانش‌آموخته رشته گرافیک از دانشگاه هنر و دارای مدرک درجه یک هنری (دکتری) از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. او پیش از این نیز با کانون همکاری و سال‌ها مسئولیت واحد گرافیک کانون پرورش فکری را بر عهده داشت. به همین مناسبت با او درباره‌ی برنامه‌های جدید مرکز تجربیات هنری گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
مرکز تجربیات؛ مکانی برای خلق ایده‌ها نو!
به گفته رییس مرکز تجربیات هنری، در این مرکز فارغ از سفارش‌های مورد نیاز در یک محوطه حرفه‌ای، هنرمندان در شاخه‌های مختلف هنری می‌توانند به تولید آثار تجربی و ایده‌های نو بپردازند. این به مفهوم تولید آثار آماتوری نیست و هنرمندان با سابقه و درجه یک با ارایه آثار تجربی می‌توانند آزادانه‌تر و خلاق‌تر عمل کنند. از این منظر می‌توان اکثر آثار عباس کیارستمی در کانون را آثاری تجربی و خلاق به حساب آورد.
او ادامه داد: فارغ از سفارش‌های خط کشی شده، در این مرکز هنرمندان می‌توانند تجربه‌هایی را همراه با نوآوری‌ها و اتفاق‌های جدید رقم بزنند. همچنین می‌توانند حول یک موضوع کلی و مشخص به تولید آثاری بدیع در گونه‌های مختلف هنری دست پیدا کنند. این شیوه، ماهیت تولید یک کار تجربی است و خوشبختانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چنین مرکزی را دارد.
خلق آثار هنری با محوریت «آب»
پارسانژاد گفت: پس از بر عهده گرفتن این مسئولیت و بعد از برپایی جلسه‌ها و نشست‌های متعدد به میراث فرهنگی و در پی آن به مسئله «آب» به عنوان موضوع محوری رسیدیم. بر همین اساس «آب» محوری شد برای این‌که همکاران مرکز تجربیات و هنرمندان بیرون از این مجموعه بتوانند حول این محور به خلق آثار هنری بپردازند.
به گفته او آب در پیشینه، فرهنگ و همچنین دین ما جایگاه ویژه‌ای دارد. علاوه بر این در کشوری زندگی می‌کنیم که همیشه با بحران آب مواجه و کشور کم‌آبی هستیم. موضوعی که در این سال‌های اخیر خیلی خودش را نشان می‌دهد. از همین روی «آب» به عنوان محور اصلی خلق آثار هنری و کار کردن در این زمینه از سوی همکاران مرکز تجربیات و هنرمندان بیرونی اهمیت پیدا می‌کند.
همکاری هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری برای خلق اثر با موضوع «آب»
رییس مرکز تجربیات هنری توضیح داد: در این مدت آقای عباس قدیرمحسنی داستان کوتاهی برای گروه سنی کودکان با نام «غول بد خواب» نوشته که در حال حاضر از سوی خانم سمانه شریفی در حال تصویرگری است. همچنین خانم برزگر از دیگر همکاران مرکز مشغول پژوهشی در رابطه با مراسم و آیین‌های باران‌خواهی در میان قومیت‌ها و استان‌های مختلف ایران است.
او با اشاره به این‌که نتایج جالبی از این پژوهش به دست آمده است، ادامه داد: این موضوع باعث شد به فکر تولید یک آلبوم موسیقی متشکل از ترانه‌های باران‌خواهی برای کودکان و نوجوانان باشیم و امیدوارم این مهم به مرحله اجرا درآید.
پارسانژاد یادآور شد: در این راستا آقای حاجیوند مشغول کار بر روی پروژه‌ای چند لتی با موضوع آب و میراث فرهنگی و آقای صحرایی نیز در همین زمینه در حال ایده‌پردازی و اجرای پروژه چند لتی دیگری هستند. آقای عماد نیز یک اثر حجمی خوب با موضوع بی‌آبی ارائه کرده است. خانم مهدوی هم مشغول اتود زدن روی یک اثر مفهومی است. همچنین امیدوارم بتوانیم از توانایی آقای اسلامی در زمینه عکس نیز در کنار بقیه کمک‌هایشان بهره بگیریم.
او افزود: تولید فیلم کوتاه و تجربه‌هایی در زمینه بازی و سرگرمی نیز از مواردی است که امیدوارم به آن دست پیدا کنیم.
به گفته رییس مرکز تجربیات کانون به غیر از «آب» پروژه‌های مستقل دیگری هم در مرکز تجربیات هنری مطرح است که در زمان مناسب درباره آن‌ها صحبت می‌شود.
برپایی نمایشگاه هنری با موضوع «آب»
او در پاسخ به این پرسش که حاصل این ایده‌ها و فعالیت‌ها چگونه در معرض دید عموم قرار می‌گیرد، اظهار داشت: اگر یک خروجی در قالب کتاب داشته باشیم، به انتشارات کانون ارجاع داده می‌شود و انتشارات پس از بررسی آن در شورای کتاب برای انتشارش تصمیم‌گیری خواهد کرد. خروجی‌های دیگر نیز می‌تواند به واحدهای مرتبط ارایه شود.
پارسانژاد گفت: در این مقطع بهترین اتفاق این است که وقتی حجم کارها به حد معقولی در شاخه‌های مختلف هنری برسد نمایشگاهی از این آثار برپا شود. نمایشگاهی از آثار دیداری، نوشتاری (نوشته‌هایی که به خلق تصاویر هم کمک می‌کند) و آثار صوتی. در همین راستا برای برپایی نمایشگاهی در شاخه‌های مختلف هنری با موضوع «آب» تلاش می‌کنیم.
او در پایان تاکید کرد: در هر حال امیدوارم با یاری و مساعدت مدیرعامل، معاون تولید و مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای و همچنین همکاران خوب کانون و هنرمندان بیرونی شاهد اتفاق‌های خوبی در این مرکز باشیم.
