فرناز میریدر نخستین روزهای اسفند سال 1397، سومین دوره‌ی مهرواره‌ی نمایش عروسکی استانی «ضرب‌المثل‌های شهر من» در استان همدان و با مشارکت هفت گروه نمایشی برگزار شد. پخش نماهنگی از تلاش اعضای گروه‌های نمایشی حین تمرین و ساخت نمایش؛ ویژه برنامه‌ی نمایشی مادربزرگ و نوه که ضرب‌المثل‌های همدانی و کاربرد آن‌ها را شرح می‌داد و سرود از دیگر بخش‌های این برنامه بودند. همچنین برای اجرای نمایش‌ها از پیشکسوتان تئاتر همدان دعوت صورت گرفته بود تا در این برنامه حضور داشته باشند.
به گفته‌ی سیدمحمدرضا جوادی، مدیرکل کانون پرورش فکری استان همدان در آیین گشایش سومین مهرواره‌ی نمایش عروسکی هدف از برپایی این مهرواره آموختن کار گروهی در قالب تئاتر از سوی کودکان و نوجوانان بود.
او تاکید کرد: ما به دنبال اهداف اثرگذار و پرورش ذوق و خلاقیت بچه‌های کانون با زبان تئاتر هستیم تا با جریان‌سازی در جامعه ارتباط موثری برقرار شود و بچه‌ها بتوانند از تجارب یکدیگر استفاده کنند.
در سومین مهرواره‌ی نمایش عروسکی گروه‌های نمایشی «دار و دایره» از مرکز شماره سه همدان، «طرف رو توی ده راه نمی‌دن سراغ خونه کدخدا رو می گیره» و «از هول حلیم افتاد تو دیگ» کار اعضای مرکز مریانج، «تا به آب نزنی شناگر نمی‌شوی» از مرکز صالح‌آباد، «شهر دیوانگان» کاری از مرکز فامنین، «گنه کرد در بلخ آهنگری به شوشتر زدند گردن مسگری» از مرکز شماره چهار همدان و «نه به آن شوری شور نه به آن بی نمکی» کاری از مرکز جوکار اجرا داشتند.
گسترش کتاب‌خوانی با گردآوری ضرب‌المثل‌ها
زیبا عبدی، کارشناس مسوول آفرینش‌های هنری استان همدان و دبیر مهرواره‌ی نمایش عروسکی
به گفته‌ی عبدی پیش‌تر دو دوره از این مهرواره طی دو سال گذشته به صورت غیررقابتی برگزار شده بود. نخستین دوره‌ی آن به موضوع آیین‌های بومی- محلی و دومین دوره به موضوع کتاب‌خوانی و کتاب‌هایی که اعضای کانون خوانده بودند، اختصاص داشت که با نام «مهمانی عروسک‌ها» برگزار شد.
او گفت: پس از انتشار فراخوان سومین دوره‌ی مهرواره‌ی نمایش عروسکی در ابتدای سال اعضای کانون با راهنمایی و کمک مربیان‌شان ضرب‌المثل‌هایی را که بیشتر رواج دارد انتخاب و براساس آن داستان یا نمایش‌نامه‌ای نوشتند.
این کارشناس هنری ادامه داد: در طول سال نیز روند بررسی و رفع مشکلات متون نمایشی آن‌ها انجام شد و پس از آن اعضا به ساخت عروسک و دکور و تمرین نمایش پرداختند.
او تاکید کرد: در این روند مربی بیشتر نقش راهنما را داشت و اعضای گروه‌های نمایشی خودشان تمامی کارها از جمله کارگردانی را نیز برعهده داشتند.
عبدی در ادامه و با اشاره بر پویا و جذاب بودن فعالیت نمایشی توضیح داد: از سوی دیگر فعالیت نمایش فعالیتی اثرگذار است و تحقیق و پژوهش را نیز پشت سر خود دارد. از همین روی به گسترش و افزایش کتاب‌خوانی و گردآوری ضرب‌المثل‌ها و آشنایی بچه‌ها با آن‌ها منجر می‌شود.
او ادامه داد: همچنین برگزاری چنین برنامه‌ای علاوه بر کشف استعدادهای جدید بستری برای انجام فعالیت گروهی و مسوولیت‌پذیری اعضا ایجاد می‌کند.
کارشناس مسوول آفرینش‌های هنری همدان با اشاره به این‌که در سومین مهرواره نمایش عروسکی بچه‌های هر گروه حول یک ضرب‌المثل نمایشی را آماده و اجرا کردند گفت: باتوجه به این‌که ممکن است یک مرکز دورافتاده برای نخستین‌بار در چنین برنامه‌ای شرکت کند و گروه دیگری از شرکت‌کنندگان چندین سال تجربه‌ی تولید و اجرا نمایش در مراکز را داشته باشند ایجاد فضای رقابتی برای چنین برنامه‌ای چندان مناسب نیست.
او یادآور شد: هدف اصلی ما گسترش فعالیت نمایشی است؛ چراکه نمایش واسطه‌ی تربیتی خوبی است.
به گفته‌ی عبدی گروه‌های نمایشی، متشکل از اعضای 12 تا 17 ساله بودند. البته محدودیت و سخت‌گیری خاصی در رده‌ی سنی اعضا وجود نداشته و ممکن است در بعضی از گروه‌ها برخی از اعضا سن کمتری هم داشته باشند.
او درباره‌ی شیوه انتخاب نمایش‌نامه‌های اجرا شده گفت: برخی از گروه‌ها براساس یک ضرب‌المثل و داستانی که در پس آن نهفته بود با کمی تغییر نمایشی را تولید کرده و برخی دیگری برای آن ضرب‌المثل قصه‌ای در قالب نمایش نوشته بودند.
کارشناس هنری استان همدان یادآور شد: تمامی فرآیند تهیه و تولید این نمایش‌های عروسکی بر عهده خود اعضا بود و بچه‌ها به خوبی با عروسک‌گردانی، نمایش‌نامه‌نویسی، ساخت عروسک، مفصل‌بندی و دیگر مهارت‌های تخصصی نمایش آشنا هستند.
او درباره‌ی ابعاد تربیتی تئاتر برای کودکان و نوجوانان گفت: در این 27 سال چه به صورت مستقیم و در مراکز و چه غیر مستقیم در اداره با کانون پرورش فکری تجربه‌ی کار و همکاری دارم و به خوبی می‌بینیم اعضای کانون تا چه اندازه با بچه‌های خارج از کانون متفاوت هستند.
عبدی ادامه داد: آن‌ها به خوبی می‌توانند سخنوری کنند و از جمع هراسی نداشته باشند. بیان قوی و اعتماد به نفس بالا از دیگر ویژگی‌هایی است که بچه‌ها در ارتباط با فعالیت نمایش در کانون به دست می‌آورند.
او در پایان یادآور شد: از آن‌جا که در این فعالیت بچه‌ها مجبور هستند به سایر حیطه‌های تخصصی و جزیی نمایش هم مسلط شوند در نتیجه در فن بیان، چگونگی حرکت یا نوع گفت‌وگو نیز مهارت‌هایی کسب می‌کنند.
آشنایی با فرهنگ ایرانی
مرضیه درخشانی، مربی تئاتر کانون استان همدان
درخشانی که 10 سال است با کانون پرورش فکری همکاری دارد، می‌گوید: بعد از پایان دومین مهرواره‌ی نمایش عروسکی از ابتدای سال و براساس فراخوان از بچه‌ها خواستم ضرب‌المثل‌هایی که دوست دارند جمع‌آوری کنند.
او ادامه داد: بعد از جمع‌آوری ضرب‌المثل‌ها اعضای گروه نمایش از ضرب‌المثل‌هایی که بیشتر به‌نظرشان بامزه بود یا جنبه‌ی طنز داشت ضرب‌المثلی را انتخاب و شروع به نوشتن نمایش‌نامه کردند.
این مربی تئاتر یادآور شد: البته در اواسط تابستان نمایش‌نامه‌ی دیگری را برای اجرا انتخاب کردند که بیشتر جنبه‌ی فولکلور و موزیکال داشت. نمایشی با نام «دار و دایره» که براساس ضرب‌المثل «چاه مکن بهر کسی» بود.
او با اشاره به این‌که اعضای گروه‌اش از 9 سالگی آموزش تئاتر دیده‌اند، اظهار داشت: در حال حاضر اعضای گروه من 14، 15 یا 16 ساله هستند اما به خوبی عناصر نمایش از نمایش‌نامه‌نویسی تا ساخت عروسک، دکور و کارگردانی را بلد هستند.
درخشانی ادامه داد: برای دکور این نمایش از طرح نگارگری ایرانی استفاده کردیم و در ادامه چند نفر از بچه‌هایی که موسیقی بلد بودند در کنار گروه قرار گرفتند و به اجرای این نمایش موزیکال کمک کردند.
او با تاکید بر نقش مربی در کانون پرورش فکری گفت: در کانون ویژگی شخصیتی مربی به شدت بر روی بچه‌ها تاثیر می‌گذارد. برای مثال خود من در اعضایم می‌بینم چه اندازه در مسایلی که من نسبت به آن حساسیت داشته‌ام را رعایت می‌کنند و به آن‌ها پایبند هستند.
این مربی ادامه داد: پیش‌تر که اعضا کوچک‌تر بودند آن‌ها را دختران من خطاب می‌کردم اما در حال حاضر به آن‌ها می‌گویم شما دوستان صمیمی من هستید؛ چراکه ارتباط خیلی نزدیکی شکل گرفته است. از آن‌جا که اجباری در رفتن به کانون و کلاس‌های کانون نیست، بچه‌ها خیلی بیشتر با مربی ارتباط برقرار می‌کنند.
او درباره‌ی نقش تئاتر به عنوان یک ابزار آموزشی در این راستا توضیح داد: اعضایی داشته‌ام که حتی از سن پیش از دبستان به سراغ تئاتر رفته‌اند. بچه‌هایی که به شدت کم‌رو و خجالتی بوده و اصلا صحبت نمی‌کردند اما می‌بینم چه اندازه در این سال‌ها تغییر کرده‌اند.
درخشانی با تاکید بر این‌که تئاتر برای بچه‌ها فعالیتی پرزرق و برق و جذاب است، اظهار داشت: بچه‌ها دوست دارند کارشان دیده شود. داشتن مخاطب و دیده شدن کارشان به آن‌ها انگیزه و انرژی می‌دهد. برای همین مهرواره‌ای مانند نمایش عروسکی می‌تواند در ایجاد این انگیزه نقش داشته باشد.
او درباره‌ی موضوع این دوره از مهرواره و اهمیت آن گفت: در حال حاضر خیلی از فرهنگ ایرانی و شرقی خودمان دور شده‌ایم. بسیاری از بچه‌ها حتی لهجه‌ی مادری خودشان را بلد نبودند و باید برای نمایش به آن‌ها این لهجه یا زبان را آموزش می‌دادیم. اتفاقی که اصلا خوب نیست!
درخشانی یادآور شد: کاری مانند انتخاب ضرب‌المثل برای اجرای یک نمایش می‌تواند به پژوهش، جمع‌آوری و آشنایی بچه‌ها با ضرب‌المثل‌ها منجر شود و بالاخره روزی در جایی به‌کار آن‌ها بیاید و نقشی در آشنایی بچه‌ها با فرهنگ ایرانی داشته باشد.
