گزارش: فرناز میرینخستین مرکز «فراگیر» کانون با مشارکت یونیسف و شورای کتاب کودک ۱۲ آذر سال ۱۳۸۰ در پارک فدک و در مرکز شماره‌ی ۲۱ کانون تهران راه‌اندازی شد.
مراکز فراگیر با هدف ارایه‌ی خدمات برای گروه دیگری از مخاطبان کودک و نوجوان دارای نیازهای ویژه یعنی بچه‌های نابینا و کم‌بینا، ناشنوا و کم‌شنوا و کودکان و نوجوانانی که دارای معلولیت یا ناتوانی و کم‌توانی جسمی حرکتی بودند، ایجاد شد. تا این کودکان برای نخستین بار صاحب مرکزی فرهنگی هنری شوند و تمامی فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ادبی کانون را در محیط کانون و پا به پای دیگر همسالان خود تجربه کنند. از همین روی مناسب‌سازی مراکز و فعالیت‌ها که امکان استفاده‌ی کودکان دارای نیازهای ویژه از فعالیت‌های مختلف کانون را در کنار دیگر هم‌سالان‌شان برای آن‌ها فراهم کند و در نهایت به تعامل میان کودکان با نیازهای ویژه با سایر کودکان منجر شود، در دستور کار قرار گرفت.
پس از مرکز شماره‌ی ۲۱ به ترتیب کتاب‌خانه‌های شماره‌ی ۲۰، ۱۱، ۲۴ و در سال ۱۳۸۷ مرکز شماره‌ی ۴۰ در تهران به کتاب‌خانه فراگیر تبدیل شدند. همچنین از سال ۱۳۹۵ تصمیم بر این شد تمامی استان‌ها یک مرکز فراگیر داشته باشند که طبق دستور مدیرعامل این طرح اجرایی شد.
برهمین اساس برای هر کتاب‌خانه در هر استانی تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز همراه با کتاب‌های بریل انتشارات کانون یا کتاب‌های گویا و اسباب‌بازی‌های مناسب‌سازی شده‌ی موجود ارسال می‌شد.
از سوی دیگر برای مربیان مراکز فراگیر چه مربی فرهنگی و چه هنری و ادبی ۲۰۰ ساعت پودمان آموزشی با همکاری پژوهشکده‌ی آموزش و پرورش سازمان استثنایی کشور و مرکز آموزش و پژوهش کانون طراحی و به ترتیب از سال ۸۶ تا سال ۹۴ با حضور استادان مطرح این حوزه برگزار شده است.
در همین راستا سال گذشته نیز دوره‌ی بازآموزی برای ارتباط با کودکان کم‌شنوا و ناشنوا برگزار شد و قرار است سال آینده نیز دوره‌های آموزشی برای ارتباط با کودکان کم‌بینا و نابینا برپا شود. درباره‌ی جزئیات این دوره‌های آموزشی با فریده کلهری، کارشناس فراگیر اداره‌ی کل آفرینش‌های فرهنگی گفت‌وگو کردیم.
کلهری درباره‌ی این دوره‌های بازآموزی گفت: در سال ۱۳۹۷ مربیان فرهنگی شاغل در مراکز فراگیر سراسر کشور زیرنظر دکتر مهدیه مهدویان نحوه‌ی ارتباط گیری با کودکان کم‌شنوا و ناشنوا را آموزش دیدند.
او توضیح داد: یکی از سرفصل‌های این ارتباط‌گیری آشنایی با زبان اشاره و لب‌خوانی بود. مربیان فرهنگی یا مربی مسوول ۴۰ مرکز فراگیر از سراسر کشور طی سه دوره برای گذراندن این دوره‌ی آموزشی دعوت شدند.
این کارشناس فراگیر درباره‌ی اهمیت و ضرورت آموزش مربیان اظهار داشت: از آن‌جا که مربیان ما با رشته‌های روان‌شناسی کودکان استثنایی چندان آشنایی ندارند و برای ارتباط با بچه‌های با نیازهای ویژه باید مبانی روان‌شناسی آن‌ها را بدانند برگزاری چنین دوره‌های آموزشی ضرورت خودش را نشان می‌دهد.
او ادامه داد: در همین راستا قرار است امسال بازآموزی برای مربیان فرهنگی مراکز فراگیر در ارتباط با نحوه ارتباط گیری با کودکان کم‌بینا و نابینا و بازدید از انجمن نابینایان زیر نظر دکتر میلانی برگزار شود. پیشنهاد این دوره از سوی اداره کل آفرینش‌های فرهنگی مطرح شده و در صورت تصویب و تایید از سوی بخش آموزش و پژوهش و معاونت فرهنگی اجرایی می‌شود.
کلهری درباره‌ی جایگاه بچه‌های مبتلا به اتیسم در مراکز فراگیر کانون گفت: در حال حاضر از آن‌جا که مربیان در زمینه‌ی ارتباط موثر با کودکان مبتلا به اتیسم آموزش‌های لازم را ندیده‌اند نمی‌توانیم آن‌ها را در مراکز فراگیر ثبت‌نام کنیم.
او ادامه داد: اما با توجه به آمار بالای ابتلا به اتیسم در ایران و جهان امیدواریم در سیاست‌های کانون پرورش فکری و مدیریت جایگاهی برای کودکان کم توان ذهنی یا مبتلا به اتیسم دیده شود تا بتوانیم فعالیت‌ها را برای این بچه‌ها مناسب‌سازی کنیم و آموزش‌های لازم را به مربیان بدهیم.
این کارشناس فراگیر با تاکید بر آموزش مربیان در زمینه‌ی فراگیرسازی اظهار داشت: مربیان آموزش‌های لازم را می‌بینند تا بتوانند ارتباط بهتری با بچه‌های دارای نیازهای ویژه برقرار کنند. از سوی دیگر فراگیرسازی همواره مدنظر ما بوده است؛ چراکه کودکان با نیازهای ویژه باید در کنار دیگر بچه‌ها باشند و نباید جداسازی اتفاق بیفتد.
او در پایان یادآور شد: از سوی دیگر در دوره‌های آموزشی تبادل تجربه نیز صورت می‌گیرد. مربیان هر کدام بر اساس شرایطی که با آن روبه‌رو می‌شوند به نوعی با کودکان دارای نیازهای ویژه ارتباط برقرار می‌کنند و در دوره‌های آموزشی می‌توانند از تجربه‌های خودشان بگویند تا این فراگیرسازی و ارتباط بهتر و موثرتر صورت بگیرد.
کلهری فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی‌ارشد در رشته‌ی روان‌شناسی کودکان استثنایی است و ۲۵ سال سابقه‌ی کار در کانون پرورش فکری را دارد. پیش‌تر در مراکز ۱۰، ۱۴، ۱۵ و ۲۰ تهران مربی فرهنگی یا مربی مسوول و پس از آن به مدت هشت سال کارشناس فرهنگی استان تهران بوده است. از سال ۹۵ به عنوان کارشناس فراگیر در اداره‌ی کل آفرینش‌های فرهنگی مشغول به کار است.
