به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست تخصصی «صنایع خلاق فرهنگی و بازی‌های بوم ساخت ایرانی»، نهم دی و در پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی برگزار شد.
طیبه عزت‌الهی در ابتدای این جلسه به موضوع انسان‌شناسی هنر پرداخت و گفت: این موضوع بر چهار بُعد زیبایی شناختی، معناشناختی، عاملیت و بُعد عاطفی استوار است. به این معنی که هنر، یک وسیله ارتباطی است که پیامی را به اعضای جامعه منتقل می‌کند و زبان جامعه است. از سوی دیگر، هنر را می‌توان به مثابه یک شیء دانست که می‌تواند قدرت برانگیزانندگی هم داشته باشد.
این مردم‌شناس، گفته‌های خود را با طرح یک پرسش ادامه داد و گفت: چه‌طور اسباب‌بازی در تداوم قدرت یک جامعه، نقش‌آفرینی می‌کند؟ باید به این مساله توجه کنیم که امروز جامعه‌شناسان و روان‌شناسان دریافته‌اند که داستان، مهم‌ترین عامل انتقال تجربیات است.
عزت‌الهی به این که جامعه امروز بشری، ارزش انسان‌ها را وابسته به جایگاه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنها می‌داند اشاره و بیان کرد: کانون پرورش فکری به عنوان مهم‌ترین نهاد در حوزه کودک، برای جشنواره اسباب‌بازی، تیزری تولید کرده که در آن بچه‌های روستایی و کودکان کار، هیچ نقشی ندارند و عامل موفقیت انسان‌ها جراح و مهندس و پلیس و پولدار بودنشان است. یعنی به‌جای اهمیت‌دادن به انسان بودن، طبقه اجتماعی و وضعیت اقتصادی آنها مهم است.
این استاد دانشگاه با اشاره به نظرهای میشل فوکو گفت: به باور این فیلسوف فرانسوی، قدرت، تمام زندگی است و موجب خلق می‌شود و تمام رفتارهای ما را هدایت می‌کند چراکه قدرت به زندگی اجتماعی آدم‌ها شکل می‌دهد و به ایجاد یک گفتمان می‌پردازد. از این رو یک رابطه دو سویه بین قدرت و مقاومت وجود دارد و هر جا قدرت هست، مقاومت هم هست و خانواده، سنت و حتی واژگان به قدرت وابسته‌اند؛ قدرتی که برخاسته از مراسم و آئین‌هاست.
عزت‌الهی به این که اسباب‌بازی نباید مانع خلاقیت کودکان شود، اشاره و بیان کرد: یک زمان بچه‌های ما دهنده و خلاق بودند چراکه به آنها آموزش نداده‌ایم، محدودیت‌ها می‌تواند به خلاقیت بینجامد. امروز پدر و مادر در خدمت فرزندان خود هستند در حالی که جامعه موفق، جامعه‌ای است که دهنده بودن را به کودکان یاد می‌دهد نه گیرنده بودن را.
این مردم‌شناس و پژوهش‌گر با اشاره به فرهنگ برخی از عشایر کوچ‌رو در کشور گفت: برخی از آنان زن را دارایی خود به شمار می‌آورند و زنان بخشی از صورت خود را می‌پوشانند. به همین خاطر است که مادران از صدها سال پیش تاکنون برای دختران خود، عروسک‌هایی می‌سازند که صورتشان، چشم و ابرو ندارند یا چهره‌شان پوشیده شده، حالا چه‌طور می‌خواهید به دختر آنها، عروسک باربی بدهید؟ این عروسک، چه اندازه با فرهنگ او هم‌خوانی دارد؟
عزت‌الهی به ضرورت دروازه‌بانی فرهنگ اشاره و بیان کرد: ما نباید اجازه دهیم هر چیزی وارد کشور ما شود چرا که باعث می‌شود از هم فاصله بگیریم و هر روز از فرهنگ خود، دور و دورتر شویم.
بوستان شاهنامه ساخته شود
پس از آن سیدرضا حسینی‌لاهیجی با ابراز ناراحتی و گلایه از این که امروز بچه‌های ما دلشان می‌خواهد از ایران بروند گفت: ما چه کرده‌ایم و اشتباه‌مان چه بوده که به اینجا رسیده‌ایم؟ چرا بچه‌های ما، اسطوره‌ها و داستان‌های خود را نمی‌شناسند؟
به گفته این استاد دانشگاه، یکی از مسایل بحران‌زا در جامعه امروز ایران، تعلل در تصمیم‌گیری است. آن هم در شرایطی که روستاها در حال تخریب یا خالی‌شدن از جمعیت هستند و این باعث شلوغی بیشتر شهرها می‌شود. در این شرایط، ما نیازمند طرح‌های فوری و هوشمندانه هستیم.
لاهیجی به این که ما همچنان کار برای کودکان را کودکانه می‌پنداریم اشاره و بیان کرد: ما نباید بچه‌ها را فاقد شعور و آگاهی بدانیم. آنها، انسان‌های کاملی هستند اما شناخت ما از بچه‌ها و ذهن و زبان آنها چقدر است؟ ما چه اندازه با دیدگاه کودکان نسبت به بازی و زندگی آشنا هستیم؟
او در ادامه بیان کرد: آیا پدر و مادرها می‌دانند شخصیت بچه‌هاشان چگونه شکل می‌گیرد؟ برای پرورش بچه‌ها چه کرده‌ایم؟ آیا اسباب‌بازی و بازی مناسبی برای آنها تولید کرده‌ایم؟
لاهیجی، گفته‌های خود را با طرح این پرسش که وقتی عبارت «اسباب‌بازی ایرانی» را جستجو می‌کنیم به چه مواردی برمی‌خوریم ادامه داد و گفت: ما در این جستجو به گربه ایرانی و شخصیت‌های ایران باستان برمی‌خوریم. جالب این که شرکت‌های چینی و آمریکایی، عروسک‌هایی به شکل گربه ایرانی، طراحی و تولید کرده‌اند. همچنان که عروسک‌هایی را بر اساس شخصیت‌های دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی ساخته‌اند و با قیمتی برابر با ۶۹ تا هزار دلار به فروش می‌رسانند و ما از فرهنگ خود بی خبریم.
این استاد دانشگاه در پایان، پیشنهادهایی را مطرح کرد و گفت: ما می‌توانیم یک مرکز مشاوره فراسازمانی در تمامی شهرها داشته باشیم. همچنین با مراکز فرهنگی و موزه‌های خود آشنا شویم. مراکز و پایگاه‌های مدیریت نوآوری ایجاد کنیم و به توسعه فضاهای عمومی و زنده کردن شیوه طراحی ایرانی بپردازیم. برای مثال ما می‌توانیم بوستان شاهنامه داشته باشیم و در آن، هفت‌خوان رستم را برای بچه‌ها طراحی کنیم. من حتی طرح چنین فضایی را به شهرداری پیشنهاد داده‌ام، گرچه پذیرفته نشده است.
پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با شعار «تمرین زندگی» از ۷ تا ۱۳ دی ۱۳۹۸ همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۹ میزبان علاقه‌مندان در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب تهران خواهد بود.
