به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل کانون استان سمنان، سومین‌ویژه‌برنامه‌ی مجازی «مسافر شهر ادب» با محوریت خوانش متون ادبی و تمرکز بر سفرنامه‌خوانی، پیش از ظهر پنج‌شنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۹ در پیام‌رسان واتساپ برگزار شد.
مهرناز نصیری کارشناس مرکز آفرینش‌های ادبی کانون استان سمنان و مدرس این برنامه با بیان تعریف علمی و تئوری از سفرنامه و تفاوت آن با خاطره، اظهار داشت: سفرنامه و خاطره در ظاهر نیازی به تعریف ندارند؛ اما وقتی عمیق به آن نگاه کنیم درمی‌یابیم که سفرنامه و خاطره دو گونه‌ی متفاوت است که تعاریف متفاوتی دارند و با همین تعاریف، ارزش‌گذاری می‌شوند.
وی در ادامه با اشاره به دو نوع سفرنامه مبنی بر «عینی یا واقعی» و «ذهنی یا خیالی» افزود: در نوع اول مثال‌های فراوانی هم وجود دارد از سفرنامه‌های ایرانی تا سفرنامه‌هایی که سیاحان به‌خصوص در دوره‌ی قاجاریه و صفویه برای ما به یادگار گذاشتند مانند سفرنامه‌ی ناصرخسرو قبادیانی، سفرنامه‌ی ابودولف، سفرنامه‌ی مارکوپولو و سفرنامه‌ی آلبرت هوتوم شیندلر و در نوع دوم سفرنامه‌ها؛ یعنی سفرنامه‌های خیالی و ذهنی هم مثال‌های زیادی هست که معروف هستند مانند سفرنامه‌ی منظوم منطق‌الطیر عطار، ارداویراف‌نامه و کمدی الهی دانته که این‌ها سفرهایی خیالی همراه با کشف و شهود هستند.
تأکید سفرنامه‌ها در نمایش دادن سبک متمایز نگارش و نگاه نویسنده است
مهمان مسافر شهر ادب خاطرنشان کرد: سفرنامه‌نویسی در برگیرنده‌ی انواع متنوع سبک، شیوه و شرح سفرهاست و در سفرنامه‌نویسی با طیف وسیعی از مباحث فرهنگی، سیاسی و تاریخی در ارتباط هستیم و سفرنامه‌ها با حرکت راوی از خانه‌ی خودش در جست‌وجوی هدفی خاص و یا در پی ماجراجویی آغاز می‌شود و در مسیر حرکت و سرگرمی، موقعیت‌هایی که برای مسافرِ راوی پیش می‌آید تا قبل از بازگشت و پیوستن دوباره به جامعه‌ی خودش می‌تواند در شخصیت و روحیه راوی تغییرات مهمی را ایجاد کند و احتمالاً زندگی‌ش را دچار تغییر کند.
نصیری درخصوص تفاوت‌های عمده سفرنامه‌ها و کتاب‌های راهنمای سفر تأکید کرد: در کتاب‌های راهنمای سفر، اطلاعات کاربردی مانند طول مسیر، ویژگی‌های اقلیمی و اجتماعی و ویژگی‌های مسیرهای سفر، جمع‌آوری شده که در سفرها اهمیت دارد؛ اما در سفرنامه‌ها تجربیات شخصی نویسنده‌ی سفرنامه‌ها، انواع حالات و آنات نویسنده در طول سفر اهمیت دارد.
وی با بیان این‌که تأکید سفرنامه‌ها در نمایش دادن حساسیت و سبک متمایز نگارش و نگاه نویسنده است که بُعدی ادبی به سفرنامه‌ها می‌بخشد، گفت: سفرنامه به‌همان اندازه که اطلاعات جانبی مفیدی ارائه می‌دهد برای لذت شخصی خواننده یا ارزش‌های زیباشناختی نیز مطالعه می‌شود و اگر انواع معروف‌ترین سفرنامه‌های نوشته‌شده در طول تاریخ را مطالعه کنیم این تفاوت‌ها و نگرش‌های متفاوت به سفرنامه‌نویسی را به وضوح می‌توانیم ببینیم.
سفرنامه بیش‌تر شکل غیر داستانی دارد
نصیری در بخش دیگری از سخنانش، تفاوت سفرنامه با داستان یا رمان را در ادعای ارجاع مداوم به واقعیت و اعتبار ادبی، عنوان و اظهار کرد: سفرنامه بیش‌تر شکل غیر داستانی دارد و برای گره‌افکنی، تعلیق، شخصیت‌پردازی و غیره از تکنیک‌های داستانی استفاده نکرده و در واقع سفرنامه، نوعی گواه و شاهد است که به‌طور کلی بر حقیقت فرض شده؛ اما ساختار رمان و داستان کاملاً متفاوت و بیش‌تر برای لذت‌بردن مخاطب و دنیای ذهنی و خیالی است.
وی در ادامه افزود: بسیاری از مخاطبان، سفرنامه‌ها را برای لذت‌بردن مسافرت و خاطرات مسافر مطالعه می‌کنند و با این حال سفرنامه‌هایی هم وجود دارند که هدف‌شان ضروری‌تر و علمی‌تر است مانند «آرتور کریستین‌سِن» که به‌صورت اختصاصی برای پژوهش در زمینه‌ی گویش سمنانی اقدام به سفر کرده و علاوه بر سفرنامه‌های عمومی گزارشی هم به‌صورت اختصاصی درخصوص این گویش ارائه کرده که مخاطب خاص و درگیر با موضوع گویش‌ها فقط می‌تواند خواننده‌ی آن باشد یا به عنوان نمونه «آلفونس گابریل» در کتاب معروفش با عنوان «عبور از صحاری ایران» به‌صورت اختصاصی اطلاعات علمی مفیدی را درخصوص کویرهای ایران ارائه داده که هنوز هم مورد استفاده محققان و کویرشناسان قرار می‌گیرد و نقشه‌ها، نقاشی‌ها، طراحی‌ها، عکس‌ها و برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌ها را هم می‌توانیم به‌عنوان سفرنامه یا حتی ابزاری برای کمک به کیفیت بهتر سفرنامه‌ها بپذیریم.
خاطره‌نویسی؛ یکی از گونه‌ها و زیرمجموعه‌های زندگی‌نامه است
کارشناس ادبی کانون استان سمنان در تعریف خاطره نیز تصریح کرد: به اموری که بر شخص، گذشته و آثاری از آن در ذهن شخص مانده باشد، گذشته‌های آدمی و وقایع گذشته که شخص آن را دیده یا شنیده است، ایده‌های گذشته یا شنیده‌های گذشته، گفته می‌شود.
وی، خاطره‌نویسی را یکی از گونه‌ها و زیرمجموعه‌های زندگی‌نامه، عنوان و تأکید کرد: خاطره در واقع مربوط به یک برش یا رویدادی خاص از زندگی گذشته‌ی فرد است که به دلایلی در ذهن صاحب آن ماندگار شده و این خاطره‌ها می‌توانند از گذشته‌های خیلی دور تا حوادث و رویدادهای نزدیک را شامل شوند.
نصیری هم‌چنین اظهار داشت: خاطره‌نویسی را می‌توان به نگارش حالات حوادث و ماجراهایی که در نتیجه تداعی و تکرار و چگونگی اطلاع صاحب آن و چگونگی و زمان و مکان وقوع آنها بازیابی می‌شود، اطلاق کرد و بر اساس این تعریف برای خاطره‌نویسی لازم است که در جریان کامل حادثه یا واقعه‌ای قرار بگیریم و این آگاهی می‌تواند شامل حضور راوی در حادثه، دیدن آن و یا شنیدن وقایع باشد.
وی درخصوص مرزهای تفاوت خاطره و سفرنامه گفت: خاطره می‌تواند در چند جمله‌ی مختصر بیان شود به شرط آن‌که سه رکن اصلی «زمان»، «مکان» و «رویداد» را داشته باشد و نیازی به جزئیات ندارد؛ اما در سفرنامه، راوی تحرک دارد و جابجاییِ مکانی اتفاق می‌افتد و راوی یا نویسنده با بیان جزئیات سفر و چگونگی حضور خود در این سیر و سفر به بیان مطالب می‌پردازد.
نصیری در پایان سخنانش با تأکید بر جایگاه متمایز و برجسته‌ی سفرنامه‌ها در گونه‌های ادبی به معرفی سه جلد کتاب با موضوع سفرنامه و خوانش نمونه‌های کوتاهی از چند سفرنامه پرداخت و به پرسش‌های اعضا پاسخ داد.
گفتنی است؛ انتشار دو کلیپ کوتاه با موضوع «یلدا» و «سفرنامه‌ی اصفهان»، برگزاری یک چالش در قالب مسابقه‌ی سفرنامه‌نویسی و... بخش‌های دیگری از این جلسه‌ی مجازی بود.
