به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست بازخوانی و مرور کتاب «مسئولیت و زندگی» نوشته زنده‌یاد علی صفایی‌حائری در دومین روز همایش سه‌روزه مدیران کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد و حجت‌الاسلام محمدحامد مبینی، پژوهشگر امور تربیتی و قائم‌مقام سازمان مدارس صدرا در سخنانی ضمن تشریح دیدگاه و نگرش تربیتی زنده‌یاد علی صفایی‌حائری و روش تربیتی اسلام در دیدگاه این روحانی اندیشمند، گفت: یکی از معدود افرادی که به معنای دقیق کلمه، تصویری از «نظام تربیتی اسلامی» ارایه می‌دهد، زنده‌یاد صفایی حائری است. چه آن‌که، نظامی را تبیین می‌کند که از زمان کودکی، نوجوانی و پس از آن را مدنظر قرار می‌دهد و برای تمامی این دوران برنامه دارد.
مبینی با تاکید بر این‌که «مسئولیت، نتیجه آگاهی نیست»، یکی از گزاره‌های کلیدی زنده‌یاد علی صفایی‌حائری در این کتاب را بخشی از کتاب عنوان کرد که در آن تاکید شده «انسان داشته‌هایی دارد که در قبال آن مسئول است.»
وی گفت: اولین سوالی که از ما می‌پرسند این است که داشته‌هایت را در چه مسیری مورد استفاده قرار دادی. نگاه انسان‌شناسی زنده‌یاد صفایی‌حائری مبتنی‌بر این است که انسان باید برای دیگر افراد جامعه کار و تلاش کند.
حجت‌الاسلام محمدحامد مبینی با بیان این‌که «درک استعدادها با مسئولیت انسان رابطه مستقیم دارد»، خاطرنشان کرد: انسان پیش از آن‌که نسبت‌به دیگران مسئول باشد و نیز پیش از آن‌که نسبت‌به خداوند مسئول باشد، نسبت‌به خودش مسئولیت دارد و این مسئولیت به خود درواقع به معنای آن است که انسان پیش و بیش از هر مسئله، نسبت‌به استعدادهایی که دارد، مسئول است و البته در درجه دوم، نسبت‌به آن‌که این استعدادها و داده‌ها را به انسان اعطا کرده، مسئول است.
وی مسئولیت انسان در قبال خداوند را «کار و فعالیت برای خلق‌الله» عنوان کرد و گفت: خداوند بی‌نیاز است و اگرچه انسان در قبال خداوند نیز مسئول است و مسئولیت‌هایی دارد اما این مسئولیت از جنس دیگری است. چه آن‌که خداوند از این‌که انسان‌ها برایش کاری انجام دهند، بی‌نیاز است اما از آن‌جا که آن‌چه موجب خرسندی خداوند است، خرسندی و رضایت خلق خداست، بر عهده یکایک انسان‌هاست که با خدمت به خلق‌الله، مسئولیت‌شان را در قبال خداوند به‌جا بیاورند.
این پژوهشگر امور تربیتی همچنین در ادامه سخنانش در این نشست گفت: پرسش مهمی که در این بحث مطرح می‌شود، چگونگی تشخیص این مسئله است که انسان برای انجام مسئولیت‌هایش در قبال جامعه، باید چه کار کند! وی افزود: نکته مهمی که برای یافتن این پرسش باید مدنظر قرار دهیم، این است که انسان باید علقه‌هایش را کنار بگذارد و به خواست و تمایل خود در خدمت به خلق‌الله فکر نکند.
حجت‌الاسلام مبینی با بیان این‌که «زنده‌یاد صفایی‌حائری بهترین و مهم‌ترین کاری را که می‌توان برای خلق‌الله انجام داد، ارتقا و اعتلای شناخت انسان‌ها می‌داند»، اضافه کرد: ایشان همچنین برخی روش‌های ناصحیح تربیتی را برشمرده و توضیح داده که هر کدام به چه دلیل نادرست است. ایشان در این بحث از جمله می‌گوید یکی از این روش‌ها یا به بیان دقیق‌تر یکی از این کلان‌رویکردهای تربیتی که ارتباطی به کلان‌رویکرد تربیتی اسلام ندارد، «داغ کردن» یا ایجاد شور و اشتیاق احساساتی و بدون شعور است. همچنین نباید «انسان‌ها را به دوش کشید»؛ به این معنا که اگر می‌خواهید به کسی کمک کنید، نباید بجای او کار کنید، بلکه باید او را هدایت کنید تا او کار را به درستی انجام دهد. همچنین تاکید دارند که به‌جای شاخ و برگ دادن، باید به انسان‌ها ریشه بدهیم.»
حجت‌الاسلام مبینی با بیان این‌که «در نگرش زنده‌یاد صفایی حائری، برای تربیت انسان باید ۳ کار را انجام داد»، از «تزکیه»، «تعلیم» و «تذکر» به این عنوان نام برد و گفت: تعلیم انسان به معنای این است که باید محتوای موردنیاز را در اختیار انسان قرار دهیم. اما بحث دیگر نیز در همین مبحث «تعلیم»، چگونگی آن است که باز در روش تربیتی اسلام، بر ۳ مرحله برای تعلیم انسان تاکید شده که این مراحل سه‌گانه عبارتند از تعقل، تفکر و تدبر. وی همچنین با اشاره به بحث «تزکیه» در این گفتمان یادآور شد: وقتی زنده‌یاد صفایی‌حائری از لزوم تزکیه صحبت می‌کند، به این معنا است که در روش تربیتی اسلام باید انسان را تزکیه کرد و از تعلقات و تعصبات نادرست فکری آزاد ساخت.
وی همچنین با اشاره به اهمیت «تذکر» در مسیر تربیت انسان، یکی از ویژگی‌های انسان‌ها را «غفلتی» عنوان کرد که در مسیر زندگی، گریزناپذیر است و به همین دلیل باید همواره به او تذکر داد و یادآوری کرد تا همواره هشیار باشد و خطا نکند.
حجت‌الاسلام مبینی در جمع‌بندی سخنانش با بیان این‌که «مربیان در مجموع باید ۶ مسئله را در بحث تربیت انسان‌ها مدنظر قرار دهند»، گفت: برای تربیت انسان، نخست باید او را تزکیه داد و از تعصبات آزادش کرد، سپس به او تعلیم داد و در ادامه نیز پیوسته به او تذکر داد. حال آن‌که در مسیر تعلیم انسان‌ها نیز باز باید او را در سه مرحله هدایت کرد که بر این اساس ابتدا باید او را با تعقل آشنا کرد، سپس او را به سوی تفکر هدایت کرد و درنهایت مسیر را برای تدبر برایش مهیا ساخت.
همایش سه‌روزه مدیران‌کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۱۹ تا ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون در حال برگزاری است.
