به گزارش روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان یزد، چهارشنبه 20 تیر 1403، به مناسبت روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نشست تخصصی "بایدها و نبایدهای شعر کودک و نوجوان" در فضای اسکای روم برگزار شد.

محمدرضا آخوند معاون فرهنگی کانون استان یزد در این نشست ضمن گرامیداشت یاد و نام مهدی آذریزدی پیر نیک‌اندیش ادبیات کودک و نوجوان و روز ملی ادبیات کودک و نوجوان به پیشینه شعر کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود: شعر کودک بعد از انقلاب در بیان و مضمون و به‌ویژه در حوزه زمان، رشد چشم‌گیری داشته است.

به گفته وی مهم‌ترین چالش شعر کودک امروز به نوع تلقی و زاویه دید شاعر به کودک بر می‌گردد.

آخوندی در ادامه مسئله دیگر در این مقوله را یکنواختی در مضمون و تکرار آن در شعر کودک امروز دانست و در ادامه یادآور شد: در واقع در شعر کودک امروز اغلب صدای کودکان شنیده نمی‌شود. به ویژه صدای کودکانی که امروز در عصر دیجیتال و ماهواره زندگی می‌کنند.

به اعتقاد معاون فرهنگی کانون استان، ادبیات کودک و نوجوان ایران هنوز تخصصی نشده و به یک درجه استاندارد نرسیده است و حاصل طبع آزمایی‌ها و افت و خیزهای فراوان است. این در صورتی است که شعر کودک باید بازتاب روحیات و ذائقه و ذهنیات و یک کلام دنیای کودک باشد.

در ادامه کارشناس ادبیات کودک و نوجوان ستاد و از فعالان ادبیات کودک و نوجوان کشور و میهمان این نشست در بخشی از این برنامه به عدم تمایل ناشران برای چاپ کتاب‌های شعر به علت تصور آن‌ها در عدم بازگشت سرمایه‌شان اشاره کرد و گفت: علت این دیدگاه این است که کاری ترویجی برای کتاب‌های شعر انجام نشده است. اگر گشتی در سایت‌ها و صفحات مجازی معرفی کتاب بزنید و سهم محدودی برای کتاب‌های شعر و ویژه‌تر کتاب شعر نوجوان اختصاص داده شده است.

فرزانه رحمانی ادامه داد: همچنین عصر امروز، عصر خردگرایی است و شاید برای همین است که اقبال جامعه به کتابهای داستان که در خود منطق و رابطه علت و معلولی را دارند بیشتر است. اما مگر می‌توان تجربه‌ی زیبایی شناختی شعر را از جامعه و از مخاطب کودک و نوجوان گرفت.

وی معتقد است: براین اساس ترویج کتابهای شعر، معرفی آنها، گذاشتن جلسات شعرخوانی، نوشتن یادداشت نقد و معرفی روی کتابها می‌تواند ذائقه جامعه را تغییر دهد.

میثم متاجی شاعر کودک و نوجوان نیز در ادامه با تاکید بر توجه بیشتر به ادبیات کودک و نوجوان به ویژه ادبیات نوجوان ادامه داد: در سبد فرهنگی خانواده‌ها، اگرچه کم اما اقلام فرهنگی و هنری مربوط به کودکان وجود دارد ولی در همین سبد عموما خبری از اقلام فرهنگی و هنری مربوط به نوجوان دیده نمی‌شود. از سوی دیگر پدران و مادران می‌توانند در نقش انتخاب کننده برای فرزندان کودک خود کتاب اعم از شعر و داستان و ... تهیه و خرید کنند اما نوجوانان با توجه به شرایط سنی ترجیح می‌دهند خودشان انتخابگر باشند؛ لذا دیگر توجه و دغدغه والدین کم می‌شود و مگر اینکه خود نوجوان در معرض این آثار از طریق کانون پرورش فکری یا شاید نهادهای فرهنگی قرار بگیرد.

کارشناس ادبی استان مازندران به مبحث شناخت در ادبیات کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت:  نسبت به ادبیات کودک شناختی وجود دارد، اگرچه کافی نیست اما والدین از مسیرهای گوناگون به اندک شناخت دست یافته‌اند اما پیرامون کالاهای فرهنگی و هنری ویژه نوجوان همان شناخت کم نیز دیده نمی‌شود.

به اعتقاد  فرحناز چولکی شاعر و کارشناس ادبی کانون استان ایلام که میهمان این نشست بود نیز، شعر نوجوان نیاز به پوست‌اندازی، عمیق شدن و چند لایه شدن دارد.

وی با بیان این که آشنایی با شعرای بزرگ قله‌های ادبیات کهن ایران بسیار برای کودک و نوجوان موثر است تصریح کرد:  اگر کودک و نوجوان بخواهد در همین مقطع بماند به جای خلاقیت به تکرار و تقلید بیفتند. براین اساس اگر آن‌ها با آثار شعرای معاصر آشنا نشوند و تنها به خواندن و نوشتن براساس ادبیات کهن پیش بروند راه را اشتباه خواهند رفت.

چولکی یادآور شد: نوجوانان را باید با آثار فاخر شاعران و نویسندگان معاصر آشنا کرد و با نقد آثار آن‌ها کمک کرد. وقتی نوجوانان امروز بتوانند به زبان شعر امروز نزدیک شود می‌توانند با خلاقیت شعر بگویند.  شاعری که با خلاقیت شعر می‌گوید نیز می‌تواند خودش را به مخاطب نوجوان نزدیک کند.

این منتقد و فعال حوزه ادبیات کودک معتقد است؛ چون شعر کودک عام پسند است، اقبال بیشتری دارد اما شعر نوجوان خاص پسند است و نوجوان خودش انتخاب می‌کند.  

فاطمه احمدزاده از شعرای کودک و نوجوان نیز در این نشست گفت: شعر کودک  و نوجوان، هنوز ابتدای مسیر است و باید پیشرفت کند. همان طور که در هنر، موسیقی و پوشش نوجوان امروز، تفاوت زیادی نسبت به سال‌های قبل می‌بینیم و کودک و نوجوان امروز مثل کودک و نوجوان ده سال قبل، پنج سال قبل دوسال قبل حتی یک سال قبل هم نیست و همان طور که در ذائقه کودک و نوجوان تغییر زیادی می‌بینیم نیاز است که شاعر و نویسنده خودش را به ذائقه و ذهن کودک و نوجوان امروز نزدیک کند.

وی افزود: در خصوص مخاطب‌شناسی، شاعر کودک و نوجوان باید ارتباط نزدیک با این نسل داشته باشد و نیازها و دغدغه‌های آن‌ها را بشناسد و بعد از این که وارد دنیای آن‌ها شد، برایشان خلق اثر کند. در واقع کلیشه‌های قدیمی که در ذهنش مانده را رها کند.

فاطمه قانع نویسنده و منتقد نیز در خصوص ظرفیت مذهبی ادبیات کودک و نوجوان گفت: شعر ظرفیت این را دارد که صرفا بدون اینکه اطلاعات مذهبی به نوجوان بدهد فقط تجربه و حس معنویت با نوجوان را به اشتراک گذاشته شود.

به اعتقاد وی در حوزه ادبیات کودک بر معنویت فردی باید تاکید کرد نه بر معنویت جمعی در واقع باید تجربه‌های شخصی معنوی برای کودک ایجاد کنیم رابطه با طبیعت می‌تواند یکی از این راه ها باشد.

در این نشست مباحثی مانند عدم کاربرد قالب سپید و لهجه برای شعر کودک و کاربرد هردو آن‌ها برای شعر نوجوان تاکید شد.