به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نخستین کارگاه آموزشی ویژه داوران بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری با عنوان «کارگردانی در قصه‌گویی» با تدریس وحید خسروی روز یک‌شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۳ به‌صورت برخط برای داوران این دوره از جشنواره در سرفصل‌های شناخت محیط اجرا، مدیریت زمان، طراحی و مدیریت صحنه، طراحی و ریتم و حرکت در قصه بر اساس شخصیت‌ها به‌صورت برخط برگزار شد.
وحید خسروی با بیان این‌که داوری و داور شدن شجاعت می‌خواهد، گفت: برای من این زمینه به شدت حساس، سخت و سنگین است و برای همین تا جایی که بشود داوری را نمی‌پذیرم. داوران با نظرهای خود آینده افراد را رقم می‌زنند. نخستین عامل لازم برای داوری صداقت است. داور باید در این‌که چه می‌داند و چه نمی‌داند، صداقت داشته باشد. همچنین باید از شجاعتی برخوردار باشد که اگر تشخیص داد، توانایی ندارد شجاعانه اعلام کند. امسال داوری جشنواره قصه‌گویی کانون سخت‌تر است چون بخش‌های گوناگونی دارد.
قصه‌گو باید روایت‌کننده رخداد باشد نه اجرا کننده
این مدرس قصه‌گویی با اشاره به این‌که کارگردانی در قصه‌گویی تمامی مسائل مربوط به اجرا از فن بیان تا استفاده از ابزار را در بر می‌گیرد، بیان کرد: در داوری متن قصه برای ما بسیار مهم است و قصه‌گو باید برای‌مان مولفه دوم محسوب شود. قصه‌گو در فضاسازی قصه باید مسائل اجرایی را درک کرده باشد و برای تمام بخش‌های قصه از شروع، اوج تا پایان قصه، گره‌ها و گره‌افکنی‌ها تصویرسازی کند. داور هم باید حساس و دقیق به تمام ماجرای قصه باشد.
خسروی با اشاره به ضرورت توجه به مرزبندی نمایش‌گری و قصه‌گویی خاطرنشان کرد: قصه‌گو باید بر اساس شخصیت‌های قصه، فضاسازی انجام داده باشد. قصه‌گویی گونه‌ای از نمایش است. در قصه استفاده از ابزار نمایش و روش‌های نمایشی باید کمک کننده به روایت‌گری ماجرا باشد چون قصه‌گویی بازی‌گری نیست. قصه‌گو باید روایت‌کننده رخداد باشد نه اجرا کننده به همین دلیل اجرای قصه‌گو باید ظریف و لطیف باشد.
این قصه‌گو اظهار داشت: به عنوان داور باید متوجه باشیم که کارگردان باید تمام زاویه‌ها از جمله مدیریت زمان را مدنظر قرار داده باشد. قصه‌گوی حرفه‌ای و توانا در زمان اجرا هم مخاطب خود را تجزیه و تحلیل می‌کند. مدیریت زمان، تنها رعایت زمان بیان شده در شیوه‌نامه نیست بلکه باید مبتنی بر حوصله شنونده نیز باشد.
وی با بیان این‌که بحث استفاده از ابزار و اشیا در قصه‌گویی مهم است اما لزوماً استفاده از آن‌ها امتیاز محسوب نمی‌شود، گفت: ابزاری باید در صحنه بیاید که اگر حذف شود به اجرای قصه لطمه بخورد. ابزار باید کمک‌کننده قصه‌گو در روند قصه و تعامل مخاطب با قصه باشد. در غیر این صورت استفاده از ابزار نه تنها امتیاز مثبت محسوب نمی‌شود بلکه امتیاز منفی هم دارد.
این مدرس قصه‌گویی خلاقیت را مسئله مهمی بیان کرد و افزود: به عنوان داور باید دقت شود که قصه‌گو چه‌قدر در فن بیان، لباس و زبان بدن خلاقیت به خرج داده است. استفاده از ابزار در قصه باید با دانش و آگاهی همراه باشد. به یاد دارم قصه‌گویی بر روی دامن خود طرحی از اسب داشت که در حالت عادی مشخص نمی‌شد اما همین که دامن خود را چرخاند مخاطب متوجه طرح اسب بر روی دامن او شد.
خسروی یادآور شد: برای اجرای نمایش «حیاط خانه ما» در مورد ابزار با بسیاری از افراد مشورت کردم. در پایان به وسیله ساده و شگفت‌انگیزی رسیدم. معتقد بودم در اجرا باید مخاطب را شگفت‌زده کنم. یک تخته سیاه روی سه پایه گذاشتم و همین ابزار در ادامه به تصاویر و شکل‌های دیگری تبدیل می‌شد که مخاطب را شگفت‌زده می‌کرد. یکی از داوری آن دوره جشنواره، آلمانی بود و از مترجم خواسته بود که با من صحبت کند تا ابزار مرا با خود ببرد.
اهمیت مخاطب‌شناسی و طراحی حرکت در «کارگردانی در قصه‌گویی»
وی مخاطب‌شناسی را مسئله مهمی در بحث کارگردانی در قصه‌گویی دانست و افزود: به عنوان داور باید حواس‌تان باشد که قصه‌گو چه‌قدر مخاطب، حوصله و روان‌شناسی او را می‌شناسد. تعامل مخاطب و قصه‌گو باید در طول قصه در جریان باشد. حتی سکوت مخاطب هم تعامل محسوب می‌شود زیرا می‌تواند نشان‌دهنده غرق‌شدن مخاطب در قصه باشد.
این قصه‌گو ضرباهنگ و طراحی حرکت را از دیگر نکته‌های مهم در کارگردانی در قصه‌گویی برشمرد و گفت: «قصه‌گو»یی که توانسته فضای قصه را خوب درک کند در اجرای ضرب‌آهنگ هم موفق عمل خواهد کرد. رعایت ضرب‌آهنگ متنوع در اجرا و این‌که تندگویی و کندگویی کجا اتفاق می‌افتد، مهم است و داوران باید به این نکته توجه داشته باشند. داوران باید تسلط کامل به اجرا داشته باشند و نکته‌ها را موشکافانه دریافت و بر اساس عوامل مورد نیاز امتیاز دهند.
خسروی خاطرنشان کرد: قصه‌گویی، انتخاب قصه، چگونگی پرداخت قصه، شخصیت‌پردازی، رعایت ضرباهنگ و استفاده از ابزار و لباس را در بر می‌گیرد. استفاده قصه‌گو از وسیله موجود در صحنه در مقوله طراحی او نمی‌گنجد. آن‌چه در طراحی مفهوم پیدا می‌کند که قصه‌گو برای آن تدارک دیده باشد. جابجا شدن، تنها میزانسن نیست. هرگونه حرکت در صحنه، میزانسن محسوب می‌شود و باید برای آن طراحی داشته باشیم.
در این کارگاه شرکت‌کنندگان نظرها و پرسش‌های خود در مورد مطالب مطرح شده و همچنین در مورد جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری را بیان کردند.
بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با شعار «راز قصه‌ها، ساز زندگی است» با محوریت حمایت و پشتیبانی از کودکان مظلوم فلسطین، غزه و لبنان ۲۷ تا ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در شهر یزد برگزار می‌شود.
