به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، کارگاه «محتوا و قصه» ویژه داوران هم‌زمان با برگزاری مرحله استانی بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون با تدریس محمد میرکیانی، پیش‌کسوت حوزه ادبیات کودک و نوجوان روز دوشنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۳در سرفصل‌های شناخت و انتخاب قصه، پرداخت قصه، روخوانی صحیح، حواس درونی قصه، تصویرسازی، ورود و خروج از قصه، شناخت مخاطب روز، تناسب قصه با ارزش‌های اخلاقی، انسانی و هنجارهای اجتماعی به صورت مجازی برگزار شد.
قصه‌گویان باید گنجینه واژگانی غنی و پربار داشته باشند
میرکیانی با بیان این‌که قصه‌گویی از مشرق زمین آغاز شد، گفت: مشرق مرکز تمدن‌های بزرگ تاریخ ایران است. فضای تولید فکر از مشرق زمین آغاز شد و قصه‌گویی یکی از هدایای تمدن‌های بزرگ مشرق زمین به جهانیان است. قصه‌گویی جزو هنرهای کهن ایرانیان و یکی از زیباترین و ارزشمندترین هنرهاست که با کمترین ابزار و امکانات در این دنیای پر و هیاهو بر مخاطب تاثیر می‌گذارد. با استفاده از قصه‌گویی می‌توان ارزش‌های اخلاقی را به مخاطب عرضه کرد.
وی که سال‌ها قصه‌گویی را در کانون تدریس کرده و «شب‌های شیرین»، اولین کتاب آموزشی قصه‌گویی برای مربیان و اولیا را نوشته است، افزود: یکی از عوامل مهم ارزیابی قصه‌گویی، مخاطب‌شناسی است. قصه باید متناسب با فهم و درک مخاطب انتخاب شود. زبان قصه حرف اول را می‌زند و باید متناسب با فهم مخاطب باشد. معمولاً زبان قصه را محاوره انتخاب می‌کنند. قصه‌گویان باید گنجینه واژگانی غنی و پربار داشته باشند تا بتوانند ارتباطی گسترده با مخاطب برقرار کنند.
ارزیابی داوران باید خلاقانه باشد
این نویسنده با بیان این‌که داوران باید ارزیابی خلاقانه داشته باشند، عنوان کرد: آن‌ها باید بسنجند قصه اقتباسی‌ست یا زاییده ذهن قصه‌گو و یا برگرفته از کتاب است. گاهی قصه‌گویان قصه‌خوانی می‌کنند نه قصه‌گویی. قصه‌گو ممکن است از یک کتاب استفاده کند اما متن را تبدیل به محتوای قصه‌گویی کرده باشد. آنچه گوینده قصه‌های ظهر جمعه می‌خواند متن بود، بنده متن را تنظیم می‌کردم، حتی نقطه ویرگول می‌گذاشتم، یک بار می‌خواندم و به گوینده می‌دادم.
میرکیانی با اشاره به انواع مختلف قصه‌گویی از جمله قصه‌گویی در رسانه، خانواده، نقالی، همراه با ابزار، عروسک، پازل و جورچین بیان کرد: هر اندازه عناصر دیگر وارد قصه‌گویی شوند آن را تبدیل به نمایش می‌کنند اما آنچه مد نظر بنده است قصه‌گویی سنتی و نقالی است. داوران باید توجه کنند چه‌قدر قصه‌گو از واژگان استفاده و چقدر بار معنایی کلمات را رعایت می‌کند. مرحوم خسرو شکیبایی به زیبایی شعرهای سهراب سپهری را می‌خواند علت این زیبایی این بود که بار معنایی کلمات را حفظ و رعایت می‌کرد.
کار قصه‌گو نگهداری و نگهبانی از زبان فارسی است
این پیش‌کسوت ادبیات کودک و نوجوان با بیان این‌که قصه‌گویی فقط نقل ماجراهای یک اثر هنری نیست، گفت: قصه‌گویی، توانمندی در گسترش زبان و مهارت‌آموزی زبان است. تازگی فضای قصه و تقسیم‌بندی مخاطبان مهم و اثرگذار است. شخصیت‌های قصه برای گروه‌های پیش دبستانی نباید بیشتر از سه شخصیت باشد، زمان باید کم و زبان، ساده و آهنگین باشد. مقدمه و مؤخره قصه باید خوب باشد و داوران باید به این مسئله توجه کنند. با هر قصه باید یک دنیای زبان گفتاری به وجود آید. کار قصه‌گو نگهداری و نگهبانی از زبان فارسی است.
میرکیانی انتخاب قصه را مسئله مهمی دانست و افزود: معمولا قصه‌های خوب زاویه دید بیرونی و نمایشی دارند. گاهی قصه خوب است اما مناسب قصه‌گویی نیست. قصه‌هایی برای گروه سنی پایین به‌ویژه پیش از خواب باید عاری از ترس و خشونت باشد. اشراف کامل قصه‌گو به قصه نکته مهم دیگری است که داوران باید آن را مد نظر قرار دهند.
ابزار و عروسک در قصه‌گویی باید وسیله کمکی باشد
وی تصریح کرد: اجرا و فضای قصه آن‌قدر باید جذاب باشد که قصه‌گو به مخاطب نگوید ساکت. در حقیقت قصه‌گو باید سکوت را با فضای دلنشین ایجاد کند. قصه‌گو باید اعتماد به نفس، آرامش و طمأنینه داشته باشد. قصه‌های همراه با تکرار مثل ترجیع‌بند شعر مانند قصه‌های خاله سوسکه و کدو قلقله‌زن برای گروه‌های سنی پیش دبستان است. به این قصه‌ها، قصه‌های منظوم می‌گوییم.
این نویسنده با بیان این‌که استفاده از ابزار و عروسک در قصه‌گویی باید وسیله کمکی باشد، عنوان کرد: در غیر این صورت این ابزار نه تنها امتیاز مثبت ندارد بلکه امتیاز منفی دارد. گاهی قصه‌گویان تیپ می‌گیرند و صدای عروسک را در می‌آورند اما چون تبحر ندارند بچه‌ها خنده‌شان می‌گیرد که این نکته منفی محسوب می‌شود. گویندگی عروسک خودش یک هنر است و نیاز به تبحر دارد. «قصه‌گو»یی موفق است که فضای ذهنی مخاطب را با نگاه و تکه کلام به خود معطوف می‌کند.
قصه‌گو باید اهل تحقیق و پژوهش باشد
میرکیانی با اشاره به منابع ادبی کهن و فراوانی که داریم، بیان کرد: قصه‌گو باید اهل تحقیق و پژوهش باشد. استفاده از امکانات و متون فرهنگی و استخراج روایت‌های تازه از قصه‌های عامیانه در قصه‌گویی امتیاز محسوب می‌شود و داوران باید به این نکات توجه کنند. علاوه بر این، قصه‌گویی به زبان اقوام مسئله مهمی است و پیش از آن‌که قصه‌گویان شروع به کار کنند ابتدا باید خلاصه‌ای از قصه را به زبان فارسی بگویند چون همه داوران به زبان‌های قومی اشراف ندارند.
وی درپاسخ به سوالی مبنی بر ویژگی‌های قصه‌گویی برای نوجوانان اظهار داشت: نوجوانان کمتر تمایل به قصه شنیدن دارند زیرا آن‌ها دوست دارند خودشان کتاب بخوانند. وطن‌شناسی، تفکر و خودشناسی باید محتوای قصه‌گویی برای نوجوانان باشد. زاویه اول شخص برای قصه نوجوان مناسب است. کسی که قصه را تعریف می‌کند نباید شخصیت مثبتی داشته باشد بلکه در طول نقل ماجرای داستان باید مشکلات را بیان کند.
این نویسنده در پاسخ به پرسشی مبنی بر انتخاب قصه در قصه‌گویی دینی بیان کرد: در مورد قصه‌های دینی، انتخاب قصه، مساله بسیار بسیار مهمی است. باید روایت و حدیثی مناسب با گروه سنی و فهم و درک مخاطب انتخاب شود که نه تنها به باور مخاطب لطمه نزنیم بلکه آن‌را تقویت کنیم.
بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با شعار «راز قصه‌ها، ساز زندگی است» با محوریت حمایت و پشتیبانی از کودکان مظلوم فلسطین، غزه و لبنان ۲۷ تا ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در شهر یزد برگزار می‌شود.
