رسالتِ تربیتی و شکوفاساختنِ استعدادهای کودکان و نوجوانان را معاونت فرهنگی کانون، از طریق مجاهدتِ بیش از ۲هزار مربی در ۱۰۴۱ مرکز فرهنگی و هنریِ ثابت و سیار برعهده دارد و وظیفه تولید محصولات فرهنگی و هنریِ فاخر و تربیت هنرمندان عرصه‌های مختلف بر عهده معاونت تولید کانون قرار دارد.
در دو سال گذشته تولیدات هنریِ کانون با هنرمندیِ مشترکِ نسل پیشکسوت و جوانِ که دغدغه‌مندانِ عرصه کودک و نوجوان هستند، رشد کمی و کیفی خوبی را تجربه کرده است. در ادامه، سرفصل‌هایی از این تولیدات را مرور می‌کنیم:
چتر حمایت کانون روی سر گروه‌های تئاتر
مرکز تئاتر کانون آستین‌ها را بالا زد، درهایش را به روی هنرمندان باز کرد و از یک اجرای روزانه، به اجرای سه نمایش مجزا در یک روز رسید تا خانواده‌ها بتوانند فرزندان‌شان را در فاصله کوتاه‌تری میهمان نمایش‌های کانون کنند. اجراهای ویژه مدارس هم، با قوت در نوبت‌هایی ویژه برگزار می‌شود. بزرگترین گروه تئاتر کم‌بینایان و نابینایان نیز به صورت پی‌درپی در حال فعالیت است.
چتر حمایت کانون برای گروه‌های تئاتر باز شد و کانون از سهم مالی خود که از محل فروش بلیت به دست می‌آورد، به نفع خانواده‌ها و گروه‌های تئاتر صرف‌نظر کرد. طرح‌های جدیدی هم‌چون «کتاب تئاتر مدرسه»، «تئاتر فراگیر»، «اجرای تئاتر در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کودکان» دوباره احیا شد و به شکل مستمر در حال اجرا است.
طرح‌های جدید، فعال‌شدن سالن‌های نمایشی
«پلاتو آینه» گشایش یافت، مرکز تئاتر کانون واقع در پارک لاله، مرمت و زیباسازی شد، سالن‌ها تعمیر و تجهیز و سرویس‌های بهداشتی برای کودکان مناسب‌سازی شد. با تجهیز کارگاه دکور و عروسک، قلب تپنده این مجموعه جان تازه‌ای گرفت تا علاوه بر خدمت‌رسانی به گروه‌های نمایشیِ کانون، سایر گروه‌های نمایشی نیز بتوانند از خدمات این کارگاه برای ساخت صحنه و عروسک استفاده کنند. علاوه بر مرکز تولید تئاتر کانون در پارک لاله تهران، سالن نمایش سینما تئاتر واقع در خیابان خالد اسلامبولی، سالن تهران‌پارس و سالن نیاوران هم به مدار اجرای نمایش‌های کودک و نوجوان اضافه شد.
اجرای ۱۳۰ تئاتر کودک و نوجوان در دو سال
در دو سال گذشته، ۱۳۰ عنوان نمایش، تولید یا بازتولید شده‌اند و با حدود ۵هزار و ۵۰۰ اجرا بیش از ۲۷۸هزار و ۳۰۳ نفر را مخاطب قرار داده‌اند، اما همه این‌ها در تهران بود و باید تئاتر کودک و نوجوان در سراسر کشور فعال می‌شد. بنابراین ۷۵ عنوان نمایش در سالن‌های نمایش استان‌ها اجرا شد، اجرای تناوبی تئاتر در بیشتر شهرها انجام شد و نمایش‌هایی که پیشتر تنها در تهران اجرا می‌شد توانست با بیش از ۲هزار اجرا تعدادِ ۱۶۰هزار کودک و نوجوان را در دیگر شهرستان‌ها مخاطب قرار دهد.
تئاتر کانون با بیش از صد جایزه داخلی و ۱۵ جایزه بین‌المللی
در این زمان، از ۷۰ گروه نمایش کودک و نوجوان در استان‌ها حمایت مالی و محتوایی شد و هنرمندان استانی درخشیدند و در دو سال گذشته، ۴۵ نمایش از کانون، حائز رتبه، تندیس و جایزه از جشنواره‌های ملی تئاتر اردکان، همدان، تهران مبارک، خیابانی مریوان، لاهیجان و... و همچنین بیش از ۱۰۰ جایزه داخلی شدند. در جشنواره‌های خارجی هم‌چون گرجستان، چین، آلمان و عراق نیز ۱۵ جایزه دریافت کردند.
احیای جشنواره نمایش پس از هفت سال
معاونت فرهنگی کانون هم دست به‌کار شد و جشنواره هنرهای نمایشی را پس از ۵ سال وقفه در سطح استانی، و ۷ سال درنگ در سطح ملی دوباره زنده کرد تا نوجوانان علاقه‌مند، بستری برای رشد و توانمندشدن پیدا کنند.
تماشاخانه‌های سیار کانون نیز پیک امید و آگاهی در مناطق محروم بوده و هستند. تریلی‌های کانون تجهیز شدند و از این شهر به آن شهر به اجرای نمایش و برنامه‌های فرهنگی و هنری در شهرهای مختلف ایران می‌پردازند. در ایام دهه کرامت، تریلی‌ها در مسیر ورود حضرت رضا(ع) به ایران تا رسیدن به توس برنامه اجرا کردند، در اربعین و مناسبت‌های ملی و مذهبی نقش‌آفرینی کردند و در ۳۱ استان کشور، بیش از ۱۵۸۹ اجرا انجام شد و بیش از ۳میلیون مخاطب پای برنامه‌های تماشاخانه سیار نشستند. شادی کودکان مناطق محروم در اجراهای تماشاخانه کانون با هیچ لذتی در دنیا قابل مقایسه نیست.
جوانان در کنار بزرگان؛ درخشش موسیقی، سینما و پویانمایی
امور سینمایی کانون در این دو سال، روزهای شلوغی را تجربه کرده است. نسل جوان و پیشکسوت سینما در کنار هم به کانون آمدند و آثار خوبی تولید شد به‌طوری که در حال حاضر، دو اثر کانون هم‌زمان در سینماهای کشور در حال اکران است و اثر دیگرش در مرحله اکران بین‌المللی است.
پویانمایی بچه زرنگ با دو رکورد ملی
«پویانمایی بچه زرنگ» با تلاش عوامل سخت‌کوش خود به بار نشست. بچه‌زرنگ نخستین بار در بهمن ۱۴۰۱ در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و برنده سیمرغ بلورین شد و در اکران، با فروش بیش از ۶۵میلیارد تومانی، رکورد پرفروش‌ترین انیمیشن ایرانی را کسب کرد. این پویانمایی میهمان چشمان زیبای کودکان ایران زمین شد و توانست بیش از ۲میلیون نفر مخاطب پیدا کند. این اثر فاخر اکنون در حال اکران بین‌المللی در سایر کشورهاست.
سینمایی «در آغوش درخت»، اثر دیگر کانون بود که گرچه برای کودکان و نوجوانان نبود اما درباره کودک و نوجوان تولید شد و درد کودکان مظلومی که در آتش اختلاف خانواده‌ها می‌سوزند را فریاد زد. این فیلم در سال ۱۴۰۱ در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، درخشید و اکنون برای حضور در نودوهفتمین دوره آکادمی اسکار ۲۰۲۵ نامزد شده است. این فیلم همچنین در نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم حوا، در بخش بین‌الملل برنده جایزه بهترین فیلم بلند در بخش کارگردانی، و در بخش ملی برنده جایزه بهترین فیلم در تهیه‌کنندگی شد و همچنین در سی‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوان اصفهان پروانه زرین جایزه ویژه هیات داوران بخش بین‌الملل جشنواره را از آنِ خود کرد. در آغوش درخت همچنین در سال ۱۴۰۳، موفق به دریافت جایزه ویژه هیات داوران دهمین دوره جشنواره جهانی فیلم آسیایی شد.
«فیلم سینمایی ظاهر» اثر دیگری بود که با نگاهی انسانی به دفاع هشت ساله ملت ایران می‌پردازد و در سال ۱۴۰۲ تولید و موفق به دریافت سیمرغ بهترین فیلم‌نامه در بخش «جلوه‌گاه شرق» در بخش بین‌الملل چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر شد و همچنین جایزه بنیاد تعلیم و تربیت برهان در بخش تجلی اراده و جایزه سازمان بهزیستی را کسب کرد.
فیلم سینمایی «باغ کیانوش» اثر دیگر کانون در سال ۱۴۰۲ است که از کتابی کانونی به همین نام اقتباس شده است. این فیلم در چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین و دیپلم افتخار بهترین دستاورد فنی و هنری فیلم اول و جایزه ویژه آرمان را از آنِ خود کرد و در سی‌وششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان نیز پروانه زرین بهترین فیلم، جایزه بهترین جلوه‌های ویژه و پروانه زرین بهترین فیلم به انتخاب نوجوانان را دریافت کرد. این فیلم هماکنون در سینماهای کشور در حال اکران است تا سینمای نوجوان جان تازه‌ای بگیرد.
صدرعاملی و مجیدی، بزرگان سینما دست‌به‌کار شدند
در کنار آثاری که نسل جوان سینمای کودک و نوجوان برای کانون تولید کردند و در جشنواره‌ها درخشیدند، بزرگان و پیشکسوتان این عرصه نیز همچنان در کنار کانون هستند؛ رسول صدرعاملی در حال فیلم‌برداری و تدوین فیلم «زیبا صدایم کن» است که اقتباس از یک کتاب کانونی برای نوجوان‌هاست. این فیلم دغدغه‌های نوجوانی را گوشزد می‌کند و فیلمی در ستایش خانواده، با هم بودن و عرض ارادت سینمای نوجوان ایران به مقام پدر است.
پیشکسوت دیگرِ سینما، مجید مجیدی است که همواره یک فیلم‌ساز کانونی است و او را با آثار فاخرش در عرصه سینمای کودک و نوجوان می‌شناسیم. او نیز در حال ساخت فیلمی درباره عدالت آموزشی و جایگاه معلم در ایران عزیز است. «غذای نیم‌روز» نام اثری است که هماکنون در مرحله پیش تولید است.
موفقیت پویانمایی‌ها در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی
پویانمایی عرصه مهمی در سینمای کودک و نوجوان است که از دیرباز در کانون مورد توجه بوده و در این سال‌ها به‌صورت ویژه‌تر مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر «سینمایی بچه زرنگ» که یک اثر بلند سینمایی است، کانون وارد ساختِ سریالِ های پویانمایی هم شده است و سریال بچه زرنگ با ۱۰۴۰ دقیقه، مراحل پایانی تولید را سپری می‌کند و «قصه‌های جنگل» با رعایت استانداردهای جهانی در ۵۲ قسمت (۴۱۶ دقیق) در حال تولید است. فیلم کوتاه پویانمایی «ارتش کاغذی» که یک قسمت از سریال «قصه‌های جنگل» به‌شمار می‌رود، موفق به کسب جایزه ویژه دبیر سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان شد.
آثارِ پویانماییِ کوتاهِ کانون همیشه مورد توجه جشنواره‌های بین‌المللی قرار دارد و بازوی صدور فرهنگ و هنر اصیل ایران اسلامی به مخاطبان جهانی است. پویانمایی «سمپاش» اثری در ستایش آزادی و مقاومت با درون‌مایه جهانی است که تاکنون توانسته است با حضور در بیش از ۵۰۰ جشنواره معتبر ملی و بین‌المللی، ۲۱۱ جایزه بین‌المللی کسب کند. استاپ موشن «ده سالگی» نیز با حضور در بیش از ۲۰ جشنواره معتبر ملی و بین‌المللی، ۸ جایزه کسب کرده است. فیلم پویانمایی «در سایه سرو» نیز اثری فاخر است که تا کنون بیش از ۳۰ جایزه بین‌المللی را کسب کرده و چهار مورد از این جوایز، وابسته به معرفی آن به اسکار است. این پویانمایی هماکنون در مسیر اسکار قرار گرفته است. پویانمایی «نهنگ گریان» و استاپ موشن «نمایش شب» نیز در حال ساخت هستند. از سویی به زودی پیش تولید بچه زرنگ ۲ به عنوان دومین فیلم سینمایی پویانمایی کانون آغاز خواهد شد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این سال‌ها تلاش کرده است تا بازویی بزرگ در ترویج و توسعه صنعت و هنر ساخت پویانمایی در کشور باشد و در همین راستا، سیزدهمین جشنواره بین‌المللی پویانمایی تهران برگزار شد و پذیرای ۵۲۴ فیلم داخلی و ۱۰۳۴ فیلم بین‌المللی از ۷۳ کشور جهان بود. تولید بیش از ۸۰۰ دقیقه محتوای آموزشی با عنوان «بالدیس» از سرفصل‌های کتب درسی رشته پویانمایی از سوی استادان درجه یک این رشته نیز از دیگر فعالیت‌های کانون برای توسعه صنعت و هنر پویانمایی است و فایل‌های این دوره‌های آموزشی در اختیار هنرآموزان این رشته در سراسر کشور قرار می‌گیرد.
سینما دانش‌آموزی کانون نیز در این مدت در تهران و ۴ استان دیگر گشایش یافته است تا دانش‌آموزان و مدارس بتوانند در این سینماها به تماشای رایگان آثار تولید شده توسط کانون بنشینند. تاکنون بیش از ۱۰۰هزار دانش‌آموز در مقاطع سنی مختلف در سراسر کشور به تماشای فیلم‌های کوتاه پویانمایی و تئاترهای کانون در این سینماها نشسته‌اند.
موسیقی‌های کانون همچنان گوش‌نواز است
برای ایجاد ذائقه موسیقیایی اصیل برای کودکان ایرانی نیز ۶ آلبوم موسیقی با عناوین «آلبوم موسیقی کودک»، «آلبوم موسیقی نوشتم دوستت دارم»، «آلبوم موسیقی گل زری کاکل زری»، «آلبوم موسیقی تولدت مبارک»، «آلبوم موسیقی هاجستم و واجستم» و «آلبوم موسیقی بازی با انگشت‌ها» تولید و روانه بازار شده است. همچنین تدوین نخستین مجموعه ردیف موسیقی ایرانی با نگاهی نوین و روان‌شناختی برای کودکان (شش لوح صوتی و یک فیلم مستند سازشناسی شامل ۷۲ آهنگ با کلام و بی‌کلام و ۱۰۵ گوشه) در حال پژوهش و ساخت است. از سوی دیگر کانون در سال ۱۴۰۲ برای نخستین بار موفق به دریافت دو جایزه بزرگ بین‌المللی در حوزه موسیقی کودک برای آلبوم «هاجستم و واجستم» شد.
تولید و پخش ۱۵ برنامه تلویزیونی ۶۰ دقیقه‌ای (جمعا ۹۰۰ دقیقه) در ایام نوروز ۱۴۰۱ و برنامه تلویزیونی «قهرمان من» با موضوع سردار سلیمانی از دیگر برنامه‌های تلویزیونی تولید شده از سوی اداره کل سینمایی کانون بود.
ترویج ایده‌های نو در تولید اسباب‌بازی و سرگرمی‌های سازنده
اداره کل اسباب‌بازی و سرگرمی‌های سازنده کانون، مروج ایده‌های نو در صنعت اسباب‌بازی کشور است. در دو سال گذشته، ۸ محصول قدیمی کانون که از چرخه بازار حذف شده بود، بازتولید شد. ۱۳ محصول جدید نیز به چرخه بازار آمد و هماکنون ۱۰ محصول در حال تولید است. بازی «یک تار سبیل» با هدف تربیت اقتصادی بچه‌ها و با حمایت از گروه‌های نوپا روانه بازار شد. برای بازارپردازی فرهنگیِ سینمایی بچه زرنگ، نوشت‌افزار این پویانمایی به عنوان محصولات جانبی به همت تولیدکنندگان و با حمایت و هدایت کانون روانه بازار شد و بازی‌هایی مثل «لیپار» و «محیط‌بان شو» در موضوع محیط زیست در دستور کار قرار گرفته‌است. بازی محیط‌بان‌شو با تمرکز بر شخصیت انیمیشن بچه زرنگ، به حل بحران‌های زیست‌محیطی می‌پردازد و کودکان را با زیست‌بوم مناطق جنوبی ایران عزیز آشنا می‌کند. یکی از موارد مهم در کانون، توجه ویژه به تولید سرگرمی‌ها و اسباب‌بازی‌هایی است که در داخل کشور و از سوی طراحان ایرانی طراحی شده است و با این حمایت‌ها، سرگرمی باغ فرش در سال ۱۴۰۲ برنده جایزه فیروزه از وزارت ارشاد شد. هفتمین و هشتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی نیز با حضور بیش از ۱۲۰ تولیدکننده از تولیدکنندگان داخلی و ۱۴۰۰ تنوع کالایی، برگزاری نشست‌های علمی و معرفی برترین اسباب‌بازی‌های ساخت ایران در مرکز آفرینش‌های کانون در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در مجموعه حجاب برگزار شد و در حال انجام مقدمه‌های برگزاری نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی هستیم.
شاخص‌ترین‌های ادبیات کودک و نوجوان در حال نگارش برای کانون
کتاب روح و جان کانون است، کانون با کتاب متولد شد و مراکز فرهنگی و هنری کانون با کتاب زنده‌اند. انتشارات کانون نیز همواره با خلق ذائقه‌های نو به رسالت خود در بازار نشر کودک و نوجوان مشغول است. در دو سال گذشته، اقدام‌های خوبی انجام شد تا انتشارات کانون در ریل اصلی خود قرار گیرد چرا که ۱۸۳ کتاب کانون به شمارگان بالاتر از ۱۰۰هزار نسخه رسیده است و این فعالیت به حدی خبرساز شد که کانون، باشگاه ۱۰۰هزارتایی‌ها را در نمایشگاه کتاب امسال برای تشویق دیگر محصولات خود برای رسیدن به این تعداد از مخاطب تدارک دید و باید این چرخه ادامه یابد.
هماکنون ۳۶ کارگروه در ذیل انتشارات کانون با دبیری شاخص‌ترین استادان ادبیات کودک و نوجوانان در ریزموضوع‌های گوناگونی در حال تولید محصول برای ایجاد تحول در آثار کانون هستند. در سال ۱۴۰۳ تاکنون ۱۰ عنوان کتاب جدید چاپ شده و ۲۷ عنوان نیز در حال چاپ است. ۸۵ عنوان کتاب، تجدید چاپ شده و ۱۰۵ عنوان کتاب تجدید چاپی نیز در حال چاپ است.
کانون در سال ۱۴۰۲ با یک شیب مثبت شروع به بازآرایی آثار خود کرد که این رویه منجر به رکوردزنی کانون و رساندنِ یک‌هزار عنوان کتاب به نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ شد. هماکنون نیز از آثار کانون و عنوان‌های رسوب کرده، ۱۵۲عنوان در دست بازآرایی است و ۳۴ عنوان نیز در صف تجدید چاپ قرار دارد. تعداد ۲۲۴ اثر چاپ اول از ۱۰۵ نویسنده نیز در حال تولید و آماده‌سازی است. سال ۱۴۰۳ یک هدف در دستور کار کانون قرار گرفت تا به کشف استعدادهایی در زمینه ادبیات کودک نوجوان و تشکیل پودمان‌های رشد استعدادیابی دست زند؛ از آغاز سال تاکنون ۲۶ نوقلم استعدادیابی شده‌اند و در حال کار بر روی طرح‌های خود هستند.