به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، این برنامه ششمین نشست از سلسله نشست‌های سواد خواندن بود که به جایگاه سواد خواندن در برنامه‌ی درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن پرداخت.
شهین نعمت‌زاده زبان‌شناس، پژوهشگر و مولف کتاب‌های درسی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و حسین قاسم‌پورمقدم دکترای برنامه‌ریزی درسی و مولف کتاب‌های درسی، مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان در نشست «جایگاه سواد خواندن در برنامه‌ی درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن» حضور داشتند.
در ابتدای این نشست حسین قاسم‌پورمقدم، عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: زبان به دلیل بدیهی بودنش گاهی امری مغفول می‌شود. همه ما فکر می‌کنیم زبان را می‌شناسیم اما گاهی این‌طور نیست و نظام آموزشی نشان می‌دهد نه تنها زبان را نمی‌شناسیم بلکه برای یادگیری آن معمولا راه درستی نمی‌رویم.
وی افزود: زبان یک امر فطری است. خواندن در معنای عام به عنوان یک مهارت دیداری حساب می‌شود و حتی نوزاد بعد از چند هفته از هرآن‌چه می‌بیند برای خودش معنا می‌سازد.
قاسم‌پورمقدم ادامه داد: کودکان از سن دو سالگی از طریق اصل مجاورت بسیاری تابلوها را می‌توانند بخوانند. اما ما خواندن را موکول به هفت سالگی و مدرسه می‌کنیم؛ در حالی‌که کودکان قبل از مدرسه با معناسازی می‌توانند بخوانند.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: خواندن دو مرحله دارد؛ روخوانی و خوانش که در این‌جا باید آواها و واژه‌ها را آموزش داد و دوم فهم. آموزش خوانش از دبستان تا پایه دوازدهم، سپس دکتری و... ادامه پیدا می‌کند. یعنی ما خواندن یک بُعدی داریم و برای همین در خواندن موفق نمی‌شویم در حالی‌که خواندن بُعد دیگری دارد و آن مفهوم است.
وی افزود: این دو مرحله در سیستم آموزشی ما آمده که مربوط به دهه هشتاد است و در کتاب‌های درسی فعلی بخش معنا بیشتر از خوانش در نظر گرفته شده است.
این مولف کتاب‌های درسی در ادامه به ضعف‌هایی که در سیستم نظام آموزشی وجود دارد اشاره داشت و با بیان این‌که زمان کوتاه آموزش برای خواندن یکی از عوامل این ضعف‌هاست عنوان کرد: کتاب درسی فارسی محیطی برای آموزش خواندن است نه سواد خواندن. باید ساعتی را اختصاص دهیم به سواد خواندن با کتاب غیر درسی.
مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه رویکردهای خواندن در برنامه درس فارسی ابتدایی را به چند بخش تقسیم کرد: رویکرد کلی در خواندن، رویکرد فعالیت محوری در خواندن، رویکرد تلفیقی در خواندن، رویکرد ساختاری در خواندن، رویکرد کاربردی/ گشتاری در خواندن و رویکرد ارتباطی در خواندن.
حسین قاسم‌پورمقدم در پایان صحبت‌های خود با تأکید بر اهمیت شیوه‌های مشارکتی برای آموزش خواندن به استفاده از متن‌های سبک برای مشارکت بهتر بچه‌ها در خواندن اشاره کرد.
خواندن، ادراکی و نوشتن تولیدی است
سپس شهین نعمت‌زاده زبان‌شناس، پژوهشگر و مولف کتاب‌های درسی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تعریف ماهیت خواندن پرداخت و گفت: در خواندن به یک تصویر، یک معنی نسبت می‌دهیم اما در نوشتن یک معنی را پردازش می‌کنیم که منظور نوشتن خلاق است.
وی بیان کرد: خواندن، ادراکی و نوشتن تولیدی است. ما در مقام گوش‌دادن و خواندن درک می‌کنیم، ولی در مقام نوشتن تولید می‌کنیم؛ این دو ساحت متفاوت است و بر یکدیگر اثر می‌گذارد. همیشه تولید از درک کمتر است، در واقع خواندن، مصرفی است.
نعمت‌زاده در ادامه به مقایسه خواندن و نوشتن پرداخت و گفت: خواندن، ادراکی، مصرفی، کتبی، نیازمند آموزش، بصری و ورودی آن از جنس تصویر و خروجی آن از جنس تصویر، پردازش خطی و ساده‌تر از نوشتن است. نوشتن، تولیدی، ساختنی، کتبی، نیازمند به آموزش، بصری و ورودی آن از جنس معنی، خروجی آن از جنس متن، پردازش خطی و مشکل‌تر از خواندن است.
این زبان‌شناس در باره تأثیر خواندن بر نوشتن بیان کرد: آشنایی با سبک‌های مختلف نوشتن مانند رسمی، فاخر، نیمه رسمی، غیررسمی و گفتاری بر خواندن اثر می‌گذارد. از طرفی خواندن می‌تواند به ما ایده‌های جدید بدهد.
وی در ادامه عادت به مصرف ایده‌ها و افکار، توقف ایده‌پردازی و مانعی برای رشد و خلاقیت را از معایب بسیارخوانی عنوان کرد.
در پایان این نشست شرکت‌کنندگان سوال‌های خود را مطرح کردند. تأثیر خواندن بر نوشتن و این‌که آیا برنامه‌ریزان آموزش رسمی در ایران به اندازه کافی به اهمیت سواد خواندن پی برده‌اند؟ آموزش و پرورش ما چه‌قدر با این شیوه‌ی برنامه‌ریزی فاصله دارد؟ از طرفی از آن‌جا که خواندن و نوشتن دو توانایی پایه و کلیدی محسوب می‌شوند، میزان تاثیرگذاری این دو بر یکدیگر چگونه است و آیا بهبود سواد خواندن در تقویت مهارت نوشتن موثر خواهد بود؟ موضوع‌هایی بود که در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.
نشست «جایگاه سواد خواندن در برنامه‌ی درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن» روز یک‌شنبه ۹ دی ۱۴۰۳، در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع مجتمع فرهنگی هنری شهید ملک‌شامران کانون برگزار شد.
