نگین صدری‌ز اده
به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، طرح ملی ترویج زبان و ادبیات فارسی برای کودکان و نوجوانان با چهار جشنواره سراسری و با موضوع گلستان سعدی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال اجراست.
در این زمینه گفت‌وگویی با مجتبی حاذق، مدیر آفرینش‌های ادبی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:
لطفاً در مورد اهداف و برنامه‌های کانون پرورش فکری در حوزه ترویج زبان و ادبیات فارسی توضیح دهید. چرا این حوزه تا این حد مورد توجه کانون قرار گرفته است؟
یکی از رسالت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، پرورش ذوق هنری و ادبی نسل‌های آینده است. در این راستا، تلاش داریم که ادبیات فارسی را با شیوه‌هایی خلاقانه و متناسب با روحیات نسل امروز به کودکان و نوجوانان معرفی کنیم. این امر نه‌تنها به آشنایی بیشتر با میراث فرهنگی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تقویت مهارت‌های زبانی، تفکر خلاق و رشد فرهنگی و تقویت هویت ملی کودکان و نوجوانان خواهد بود.
البته کانون همواره دغدغه رشد انواع تفکر به واسطه هنر و ادبیات را داشته‌است با این حال به نظر می‌رسد برگزاری جشنواره‌ها یکی از برنامه‌های شاخص کانون در این زمینه است. لطفا در این مورد توضیح دهید.
بله، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تلاش است تا با ایجاد فرصت‌های متنوع، اندیشه و خیال مخاطبان را در مسیر شکوفایی سوق دهد. در طرح ترویج زبان و ادبیات فارسی نیز، تلاش شده است با الهام از اثر ماندگار سعدی، گلستان، چهار جشنواره طراحی شود که هر یک جنبه‌ای خاص از هنر، ادبیات و خلاقیت را پوشش می‌دهد. این جشنواره‌ها شامل «شوناس»، «طنز عبید»، «رادیو رود» و «در مسیر آفرینش» است که به ترتیب به همت اداره کل کانون پرورش فکری استان کردستان، قزوین، خوزستان و سمنان برگزار می‌شود. هر کدام از این رویدادها تلاش دارد ارتباط عمیق‌تری بین کودکان، نوجوانان و ادبیات غنی فارسی ایجاد کند.
لطفاً درباره جشنواره «شوناس» بیشتر توضیح دهید. این جشنواره چه اهدافی دارد و چه فعالیت‌هایی در آن انجام می‌شود؟
جشنواره شوناس به موضوع بازآفرینی، تصویرگری و عروسک‌سازی بر اساس قصه‌ها و افسانه‌های بومی ایران و همچنین حکایات گلستان سعدی اختصاص دارد. در این جشنواره، کودکان و نوجوانان می‌توانند با کمک مربیان، شخصیت‌های داستانی و فضاهای گلستان را به شکلی خلاقانه بازآفرینی کنند. هدف اصلی ما این است که بچه‌ها نه‌تنها خواننده و مخاطب ادبیات باشند، بلکه با خلق آثار ادبی، هنری و کاربردی از این متون، ارتباطی موثر و دوسویه با میراث فرهنگی کشورمان برقرار کنند.
یکی از ویژگی‌های خاص جشنواره شوناس، بهره‌مندی از فرهنگ و قصه‌های بومی و استفاده از شیوه‌های سنتی و مدرن در کنار هم است. برای مثال، در عروسک‌سازی، از مخاطب خواسته شده‌است تا با توجه به ساختار عروسک‌های بومی محلی به بازسازی شخصیت قصه‌ها و حکایات گلستان بپردازند. همچنین بخش تصویرگری حکایات گلستان، بچه‌ها را به هنر داستان‌گویی بصری نزدیک می‌کند که در دنیای امروز اهمیت ویژه‌ای دارد.
جشنواره طنز عبید چه جایگاهی در میان این برنامه‌ها دارد؟ چرا بازآفرینی طنز گلستان مورد توجه قرار گرفته است؟
همان‌طور که می‌دانیم طنز از دیرباز مورد توجه مخاطبان بوده است و یکی از ابزارهای مؤثر در انتقال مفاهیم عمیق است. سعدی در گلستان با بیانی شیوا و طنزآمیز، بسیاری از مسائل اخلاقی و اجتماعی را مطرح کرده است. این جنبه از آثار او برای کودکان و نوجوانان نیز جذابیت خاصی دارد.
در این جشنواره، شرکت‌کنندگان با استفاده از زبان طنز، داستان‌ها و حکایات گلستان را به شیوه‌ای و نگاهی تازه و بیانی طنزآمیز بازآفرینی می‌کنند یا با الهام از سبک نگارش و زبان گلستان سعدی، شعر یا داستان تازه ای خلق می‌کنند و یا با زبان طنز خاطره خود را از مواجهه با آثار سعدی بیان می‌کنند.
این بازآفرینی می‌تواند شامل نوشتن داستان کوتاه، خاطره‌گویی و شعرسرایی باشد. هدف این است که نسل جوان، مهارت تفکر انتقادی و بیان خلاقانه را در قالب طنز بیاموزد و ارزش‌های متون ادبیات فارسی را درک کند.
جشنواره «رادیو رود» چه ویژگی‌هایی دارد و چرا پادکست و کتاب صوتی در این جشنواره مطرح است آن هم در روزگاری که کتاب‌ها مهجور شده‌اند؟
رادیو رود برخاسته از یک نگاه نو برای به‌کارگیری هنرهای صوتی و دیجیتال در عصر حاضر است. در این جشنواره، شرکت‌کنندگان می‌توانند پادکست یا کتاب صوتی یا رادیویی بر اساس حکایات گلستان سعدی تولید کنند. این رویکرد به دلیل محبوبیت روزافزون محتوای صوتی در دنیای امروز انتخاب شده است.
پادکست‌ها ابزار قدرتمندی برای روایت داستان‌ها و انتقال مفاهیم هستند. ما می‌خواهیم که کودکان و نوجوانان، هم شنونده و هم تولیدکننده محتوا باشند. به این ترتیب، آن‌ها نه‌تنها مهارت‌های فنی تولید پادکست و کار با صدا را می‌آموزند، بلکه با ظرفیت‌های متون ادبیات فارسی نیز ارتباط برقرار می‌کنند. این جشنواره همچنین فرصتی برای تقویت مهارت‌های قصه‌گویی، صداسازی و روایت‌گری است که حتی در دنیای کسب و کارهای دیجیتال امروز نیز بسیار پررونق هستند.
درباره جشنواره ایده‌پردازی «در مسیر آفرینش» توضیح دهید. این جشنواره چه نقشی در مسیر رشد و شکوفایی کودکان دارد؟
جشنواره «در مسیر آفرینش» که تداوم جشنواره «از ایده تا اجرا» است به مربیان، پژوهش‌گران و مؤلفان فرصت می‌دهد تا طرح‌های خود را برای ارتباط کودکان و نوجوانان با گلستان سعدی ارائه دهند. این طرح‌ها می‌تواند شامل طرح درس‌های کارگاهی و کلاسی، برنامه‌های اجرایی یا پروژه‌های ادبی و هنری باشند.
یکی از اهداف اصلی ما در این جشنواره، تقویت خلاقیت در رویکردهای آموزشی و پرورشی است. می‌خواهیم که مربیان و صاحبان ایده از ادبیات فارسی به‌عنوان منبعی الهام‌بخش استفاده کنند و روش‌های نوینی برای ارتباط کودکان و نوجوانان با متون ادبی بیابند. همچنین، این جشنواره فرصتی برای تبادل ایده‌ها و تجربیات بین جامعه فرهنگی و ادبی کشور است. امیدواریم که خروجی این جشنواره به ارتقای سطح دانش ادبی و ترویج ادبیات فارسی میان کودکان و نوجوانان کمک کند.
سالیانه جشنواره‌های فراوانی در حوزه فرهنگ و هنر برگزار می‌شود و بسیاری از آن‌ها با صرف هزینه‌های فراوان، دستاوردهای ویژه‌ای ندارند به نظر شما، چه چیزی این جشنواره‌ها را از سایر رویدادهای فرهنگی متمایز می‌کند؟
در شرایط حاضر ضرورت توجه به زبان و ادبیات فارسی و بازخوانی آن به شیوه خلاقانه و جذاب برای مخاطب کودک و نوجوان بر کسی پوشیده نیست با این حال چیزی که جشنواره‌های گلستان سعدی را متمایز می‌کند، تمرکز آن‌ها بر ترویج زبان و ادبیات فارسی به عنوان ستون اصلی فرهنگ ایرانی است و همچنین مخاطب ویژه این رویدادها که کودکان، نوجوانان، مربیان و اهالی ادبیات و هنر کودک و نوجوان است. ما نمی‌خواهیم مخاطبان، تنها مصرف‌کننده آثار ادبی باشند؛ بلکه هدف ما این است که آن‌ها آفرینش‌گر و مبدع باشند. علاوه بر این، این جشنواره‌ها ترکیبی از هنر، ادبیات و فناوری‌های روز را ارائه می‌دهند که برای نسل امروز بسیار جذاب است.
آیا کانون برنامه‌ای دارد که پس از برگزاری جشنواره‌ها، از دستاوردهای آن بهره‌برداری کند؟ یا بهتر بگویم کانون چگونه از دستاوردهای این جشنواره‌ها بهره‌برداری می‌کند؟
کانون پرورش فکری بیش از هزار کتاب‌خانه تخصصی و فعال ویژه کودکان و نوجوانان در سراسر ایران دارد. همچنین بخش زیادی از جمعیت کودک و نوجوان از محصولات کانون بهره‌مند می‌شوند. از سوی دیگر به واسطه ارتباط خوبی که میان کانون و وزارت آموزش و پرورش هست، دانش‌آموزان نیز با کانون در ارتباط هستند، بنابراین بیشترین سرمایه کانون متمرکز بر پرورش کودکان و نوجوانانی است که به نحوی مخاطب کانون هستند. در بهره‌برداری از دستاوردهای این جشنواره نیز اولویت کانون پرورش فکری، مخاطبان آن است. تلاش می‌شود آثار برگزیده این جشنواره به‌عنوان نمونه‌هایی ارزشمند از خلاقیت و نوآوری در حوزه ادبیات فارسی و همچنین ادبیات و هنر کودک و نوجوان، به جامعه هنری و ادبی کودک و نوجوان معرفی و ارائه شود. برای مثال، پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی تولیدشده در جشنواره «رادیو رود» می‌توانند در کتاب‌خانه‌های صوتی و دیجیتال کانون و سایر سکوهای اینترنتی قرار بگیرند. همچنین، آثار برگزیده در کنار طرح‌های آموزشی برگزیده در جشنواره «در مسیر آفرینش» به‌عنوان منابع آموزشی مورد استفاده معلمان و مربیان قرار گیرد.
در پایان، اگر نکته‌ای باقی مانده که مایلید به آن اشاره کنید، بفرمایید.
فقط این را اضافه کنم که این جشنواره‌ها نتیجه یک تلاش جمعی است که بدون حمایت کارشناسان، مولفان، مربیان، خانواده‌ها و همه دوستداران فرهنگ و هنر فارسی ممکن نمی‌شود. امیدواریم که این رویدادها، نسلی خلاق، آگاه و متصل به ریشه‌های فرهنگی ایران پرورش دهد. از همه علاقه‌مندان دعوت می‌کنم که به هر نحوی که می‌توانند، در این مسیر همراه ما باشند.
