به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست بازی، اسباب‌بازی، دین و باورهای مذهبی با حضور فرزانه فخریان، مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی ایران، مسعود زین‌العابدین، دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی و مشاور مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و اسماعیل پناهی عضو گروه تخصصی فلسفه هنر فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
تاثیر بازی بر باورهای ایرانی و اسلامی
فرزانه فخریان در ابتدای این نشست با اشاره به پیشرفت‌های حوزه اسباب‌بازی در دهه اخیر گفت: در این سال‌ها شاهد پیشرفت‌های اساسی در حوزه اسباب‌بازی کودک و نوجوان بوده‌ایم و پذیرفته‌ایم که در سبد مصرف فرهنگی خانوار چه عناصری از دین و کشورمان تلالو داشته باشد.
وی با تأکید بر اهمیت اسباب‌بازی در شکل‌گیری باورهای کودکان افزود: اسباب‌بازی مهم است تا بدانیم علاوه بر سرگرمی، چه تأثیری بر باورهای ایرانی و اسلامی ما دارد.
مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی ایران با بیان این‌که بازی، فرد را از جهان اطراف دور می‌کند، توضیح داد: در بازی، کنش و فعلیت فردی متفاوت است، اما وقتی اسباب‌بازی وجود دارد، نقطه شروع و حرکت با آن کالا همراه است.
فخریان با اشاره به تغییر نگاه به اسباب‌بازی از سال ۱۳۹۰ به بعد، بر لزوم داشتن بازخورد عملی در این زمینه تأکید کرد و گفت: باید ببینیم چه چیزهایی از اسباب‌بازی می‌خواهیم و چگونه آن را از ذهنیت خود به مصرف‌کننده منتقل کنیم. ما در این زمینه آزمون و خطاهای زیادی داشته‌ایم، اما دسته‌بندی مناسبی در زمینه مضامین و هویت‌های مذهبی ایرانی اسلامی نداریم.
وی هم‌چنین به اهمیت ارزیابی نیازها و بررسی آن‌ها از دیدگاه ایرانی اسلامی اشاره کرد.
قوه خیال صرفاً یک قوه منفعل نیست
در ادامه، مسعود زین‌العابدین با نگاهی متفاوت به این موضوع پرداخت و گفت: کاش تصمیم بگیریم باورهای مذهبی را با بازی و اسباب‌بازی به بچه‌ها منتقل نکنیم. زیرا بسیاری مواقع با روبناهایی مواجه می‌شویم که ما را به مقصد نمی‌رساند.
وی با اشاره به این‌که باورها، احساس‌ها، عواطف، خواسته‌ها، گفتار و کردار، مؤلفه‌هایی هستند که ذهن و رفتار را تشکیل می‌دهند، به اختلاف‌نظرها در مورد رابطه این مؤلفه‌ها با یک‌دیگر اشاره کرد.
زین‌العابدین با نقد رویکرد باورمحور در نظام تعلیم و تربیت، تأکید کرد: رابطه بین باورها و رفتارها یک‌سویه نیست، بلکه دوسویه است و باورها عوامل متعددی به همراه دارند. برداشت من این است که بخش قابل‌توجهی از کنش‌گری در حوزه بازی و اسباب‌بازی متناسب با عواطف کودک است و قرار نیست به شکل مستقیم باور بچه‌ها را تغییر دهیم، اما در عواطف آن‌ها می‌توانیم تأثیرگذار باشیم.
او جایگاه قوه خیال را در اسباب‌بازی بسیار مهم دانست و گفت: عالم خیال بهترین نَفَسی است که اسباب‌بازی به آن منتسب می‌شود. قوه خیال یک قوه منفعل نیست، بلکه ساحتی فعال است که دست به صورت‌ها و معانی می‌زند.
وی افزود: آن‌چه در عالم بازی با روح و روان کودک بازی می‌کند، پردازش‌گری‌های قوه خیال است و صنعت سرگرمی دنیا نیز خود را مبتنی بر این امر کرده و بازی‌های تعاملی می‌سازد.
زین‌العابدین با تأکید بر این‌که در طراحی یا انتخاب اسباب‌بازی برای کودک، باید به خوانش عاطفی آن توجه کرد، گفت: باید دید این بازی و اسباب‌بازی چه عواطفی را در کودک رشد و ارتقا می‌دهد.
او با اشاره به تأثیر اسباب‌بازی‌ها بر تربیت قوه خیال کودک، بیان کرد: باید دید آیا اسباب‌بازی قوه خیال را سرکش می‌کند یا خیر. رشد افراطی قوه خیال در کودک، تأثیرهای عجیب تربیتی در ذهن آن‌ها می‌گذارد.
مشاور مدیرعامل کانون با انتقاد از بازی‌های امروزی که هدفی برای خیال‌پردازی ندارند، افزود: بازی‌ها یک روبنا دارند که فرهنگ با آن منتقل می‌شود و یک فرامتن که بر تربیت عاطفی تأثیر می‌گذارد.
زین‌العابدین در پایان بر لزوم توجه به تأثیر اسباب‌بازی‌ها بر مهارت‌های اجتماعی کودکان، نقش آن‌ها در ترویج خشونت یا خیرخواهی، و هم‌چنین تعامل بین والدین و کودک تأکید کرد.
وی با اشاره به این‌که بسیاری از بازی‌های امروزی خشونت را ترویج می‌دهند، گفت: باید ببینیم این اسباب‌بازی مهارت‌های اجتماعی کودک را افزایش می‌دهد یا او را فردگرا می‌کند. هم‌چنین باید به این توجه کنیم که این بازی منجر به تعامل سازنده میان والدین و کودک می‌شود یا این رابطه را مخدوش می‌کند.
بهره‌گیری از قصه‌های قرآنی در بازی‌های ایرانی و اسلامی
اسماعیل پناهی عضو گروه تخصصی فلسفه هنر فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران دیگر سخنران این نشست نیز طی سخنانی بیان کرد: در برنامه هنر درمانی و اتفاق‌هایی که می‌تواند کمک کند باید به این سوال رسید که آیا در متون وحیانی بارقه‌هایی از این مباحث داریم که برای خلاقیت برای روایت‌پردازی بتوان از آن‌ها استفاده کرد یا خیر. آیا در متون وحیانی دیگر جنبه شاعرانگی تمثیلی و رویایی وجود دارد؟ زبان وحی آیا واقع‌گرایانه هست یاغیراز آن است؟
او در ادامه اظهار کرد: برای این موضوع بسیاری معتقدند که زبان قرآن را باید زبان وحی شاعرانه و تمثیلی دانست. در واقع زبان قرآن یک زبان واقع‌گرایانه است و کاملاً یک جهان واقعی را مطرح می‌کند.
پناهی با تاکید بر این که زبان وحی زبانی است که برای بزرگسالان یا جوانان، پیران و کودکان و به‌طور کلی برای همه قابل فهم است، افزود: یعنی از کودکی که تازه زبان باز کرده تا یک پیرمرد، یک عرب یا یک عجم یا حتی یک انگلیسی هم این زبان را درک می‌کند.
این عضو گروه تخصصی فلسفه هنر فرهنگستان هنر با اشاره به این که موضوع داستان‌هایی که در قرآن وجود دارد بیشتر یا داستان‌های پیامبران است یا مربوط به اشخاص و رویدادهای گذشته است، گفت: در بیشتر کتاب‌ها رویدادها به زمان پیامبران تقسیم‌بندی شده است و این در کتاب‌های دیگر نیز دیده می‌شود. یک سبک دیگری نیز وجود دارد به نام داستان کوتاه قرآنی که در تفاسیر کمتر به آن توجه شده است. ما وقتی صحبت از داستان‌های قرآنی می‌شود به یاد داستان حضرت ابراهیم(ع)، داستان ایوب(ع) داستان صالح(ع) می‌افتیم. این داستان‌ها خوب است اما به یاد داشته باشیم که تمام قرآن به داستان پیامبران خلاصه نمی‌شود و می‌توان از داستان‌ها و قصه‌های دیگر در راستای استفاده در بازی‌های ایرانی و اسلامی بهره گرفت.
نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با شعار«بازی، تمرین زندگی» ۲۵ دی تا ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ ساعت ۱۰ صبح تا ۲۰ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب تهران در حال برگزاری است.
