به گزارش اداره کل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل کانون، نخستین نشست از مجموعه نشست‌های تخصصی نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با عنوان «بازی، اسباب‌بازی و پرورش مهارت‌های کاوشگری» با حضور محبوبه اسپیدکار، عضو هیئت‌علمی و مدیر مؤسسه DISTDP و روان‌درمانگر، برگزار شد.
این روان‌شناس تربیتی، در ابتدای این نشست با اشاره به تعریف بازی در روان‌شناسی کودک و نوجوان گفت: بازی یک فعالیت خودانگیخته و لذت‌بخش است که لزوماً هدف خاصی در آن دنبال نمی‌شود. دو شاخصه اصلی آن، خودانگیخته بودن و لذت‌بخش بودن است.
او با تأکید بر اینکه هر فعالیتی که برای انجام آن به دعوت دوباره کودک نیاز باشد دیگر بازی تلقی نمی‌شود، افزود: متأسفانه در تولید اسباب‌بازی داخلی این تعریف از بازی خارج شده است. ما در تعریف بازی و اسباب‌بازی دچار غلو ذهنی شده‌ایم و این باعث از دست‌رفتن رشد تحولی کودکان شده است.
اسپیدکار با اشاره به اهمیت مرحله کشف صداها از سوی کودک با کوبیدن اشیا به یک‌دیگر، اظهار داشت: ولع نابغه‌کردن کودکان، ما را با مشکلی مواجه کرده است که باعث شده کودکان در جنبه‌های مهمی از هوش ضعیف باشند. ما می‌دانیم که انسان سالم کسی است که از تمام ظرفیت‌های مغز خود استفاده کند.
این روان‌شناس کودک با اشاره به اهمیت بازی‌های تمرینی از بدو تولد تا ۱۸ ماهگی، تصریح کرد: بازی‌هایی که همراه با رنگ هستند و کودک با آن‌ها می‌تواند تأثیر خود را در محیط ببیند، به هدف رسیده‌اند. مهم‌ترین ویژگی این بازی‌ها بی‌هدف بودن و خودانگیختگی است و قانع‌کردن والدین در این زمینه بسیار دشوار است.
اسپیدکار ادامه داد: مواجهه کودک با محیط اگر فقط به بازی‌های مشترک با مادر تبدیل شود، جلوی فرایند کاوشگری گرفته می‌شود. تاب‌آوری کودک، ارتباط با محیط و بازی‌کردن کودک با خودش اهمیت دارد، اما به دلیل آموزش‌های بیش از حدی که مادران دیده‌اند، این وجه کم‌رنگ یا از بین رفته است. لذت کشف در کودک به لذت تأیید و تشویق مادر تبدیل شده است.
او با بیان اینکه بعد از شکل‌گیری زبان، وقت مداخله والدین است، افزود: اولین نمادها کلامی هستند و تا زبان شکل نگیرد این قابلیت در ذهن انسان وجود ندارد. تا قبل از دو سالگی نمی‌توانیم خاطره واقعی داشته باشیم مگر آنکه زود زبان باز کرده باشد. با زبان، راه کشف و شهود شکل می‌گیرد و بازی با نمادها آغاز می‌شود. در مراحل اول بازی‌های نمادین نیز مداخله والدین کار را خراب می‌کند. بهترین کار غنی‌کردن محیط و رهاکردن کودک در آن است.
اسپیدکار با اشاره به این که اسباب‌بازی‌های متنوع و زودهنگام باعث دل‌زدگی شناختی می‌شوند، گفت: اسباب‌بازی‌هایی که زودتر از رشد شناختی و درک کودک به او داده می‌شوند، باعث رشد کودک نمی‌شوند و خیلی زود کنار گذاشته شده و سهل‌انگاری شناختی ایجاد می‌کنند. اما وقتی آمادگی ایجاد شود و خلأ به وجود آید و بعد خوراک داده شود، کاوشگری به وجود می‌آید.
این روان‌شناس کودک با اشاره به فرهنگ سیسمونی و خرید اسباب‌بازی‌های فراوان قبل از تولد، تأکید کرد: کودک از بدو تولد در حال مشاهده است و دیگر کنجکاوی او برانگیخته نمی‌شود.
اسپیدکار با اشاره به زیر مرحله‌های بازی‌های نمادین، اولین بازی نمادین را به‌خواب‌زدگی کودک دانست و ادامه داد: در مراحل رشد ۴ تا ۶ سالگی، سن دروغگویی کودک است. کودک داستان‌هایی می‌گوید که واقعاً خودشان باور کرده‌اند. فرایند نمادسازی، تجسم و تخیل در تکامل زبان با بازی‌های نمادین شکل می‌گیرد.
این روان‌شناس با هشدار در مورد آموزش‌های زودهنگام گفت: وقتی بچه را زودتر از اینکه مغز توانایی انسجام تفکر منطقی پیدا کند به سمت آموزش ببریم، دیگر توانایی انتزاعی و درک مفهوم در بزرگ‌سالی ندارد چرا که نماد در ذهنش شکل نمی‌گیرد. اصرار به نابغه‌شدن کودک و بردن آن‌ها به کلاس‌های متعدد و آموزش‌های متنوع باعث می‌شود تا کودک در نوجوانی با مشکلات بسیاری مواجه شود.
اسپیدکار در پایان با تأکید بر اهمیت بازی‌های گروهی در زمان مناسب گفت: وادارکردن کودک به بازی گروهی در سنی که احساس مالکیت در حال شکل‌گرفتن است، می‌تواند شکل‌گیری استقلال فکری را دچار مشکل کند. تا پایان ۴ سالگی این رشد باید شکل بگیرد، سپس می‌توانیم وارد بازی‌های باقاعده شویم. در این بازی‌ها برد و باخت و رهانکردن را یاد می‌گیریم. آموختن اینکه هر لذتی با ناکامی می‌تواند همراه باشد، اما تو را از راه باز ندارد، در بازی‌های باقاعده در حال گم‌شدن است.
او در پایان سخنان خود اظهار کرد: حواس‌مان باشد، آموزش و تربیت اهمیت دارند، اما یادمان باشد آن چیزی که تکامل و طبیعت در درون همه ما برای رشد قرار داده است، قابلیت آن بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم بهترین است.
نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با شعار«بازی، تمرین زندگی» ۲۵ دی تا ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ از ساعت ۱۰ صبح تا ۲۰ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب تهران در حال برگزاری است.
