بهاین منظور چندی پیش کارگاه آموزشی روشهای تولید محتوا و جذاب سازی آن برای کودکان و نوجوانان با حضور فعالان مطبوعات و رسانه و همچنین با حضور محمود پوروهاب نویسنده ادبیات حوزهی کودک و نوجوان برگزار شد.
پوروهاب کارشناس ارشد ادبیات داستانی بوده و همچنین عضو انجمن قلم وانجمن نویسندگان کودک و نوجوان کشور است و تاکنون بیش از یکصد اثر در زمینه شعر، داستان کوتاه، رمان مذهبی و ... منتشر کرده است.
وی داور چندین دوره جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان، داور چند دوره جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان کشور و هفت دوره دبیر جشنواره سلام بوده است.
پوروهاب سردبیر نشریه پوپک، سلام بچهها و باران بوده و در حال حاضر کارشناس ادبی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است.
بعضی شعرها و داستانهای پوروهاب در کتابهای کلاس دوم، سوم و ششم ابتدایی نیز منتشر شده است.
وی در حاشیه برگزاری این کارگاه آموزشی که در سالن اجتماعات اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران، برگزار شد پاسخگوی سوالات ما بوده است.
*نظر شما در خصوص برگزاری جشنواره ملی مطبوعات کودک و نوجوان و نخستین جشنوارهی خبر گزاریها و رسانههای مجازی حوزهی کودک و نوجوان که امسال به میزبانی مازندران برگزار میشود چیست؟
جشنوارههای مطبوعات کودک و نوجوان، بیشتر در انحصار تهران بود، اگر میخواستیم ادبیات کودک و نوجوان را هم دنبال کنیم باید به تهران میرفتیم و چیزی یاد میگرفتیم و خیلی تلاش کردیم که ادبیات کودک و نوجوان در شهرستانها توسعه داده شد.
در مازندران کار مدبرانه و شجاعانهای صورت گرفته که در کنار برگزاری جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان، بخش رسانههای مجازی را هم دخیل کردهاند که جشنواره پیشرو، فرصت ویژهای برای رسانههای مجازی و مطبوعات محلی است.
در این خصوص باید اضافه کنم؛ خیلیها باعث شدند که در یکی دو دهه اخیر، رسانههای مجازی را به این جشنوارهها راه ندهند، چون تصور میکنند رسانههای مجازی در آینده، کتاب و ادبیات را حذف میکنند.
این ترس همیشه در بین اصحاب قلم وجود دارد و آنها که صاحب اندیشه و کتاب هستند احساس میکنند رسانههای مجازی، خطری برای ادبیات و کتاب خواهند بود.
البته برخی هم این نظریه را قبول ندارند، این عده معتقد نیستند که رسانه مجازی خطری برای کتاب باشد و میگویند همانگونه که وقتی تلویزیون آمد، رادیو از بین نرفت و امروز پا به پای هم حرکت میکنند رسانههای مجازی و کتاب هم چنین رابطهای دارند.
*از دیدگاه شما، حوزه ی تاثیر گذاری رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی بر روی کودکان ونوجوانان تا چه اندازه است؟
درگسترش وسایل ارتباط جمعی و همچنین افزایش آگاهی کودکان و نوجوانان با این پدیدهها، گروهی معتقدند آگاهی بچهها به اندازهای زیاد شده که دارند به بزرگسالی میرسند و در آینده پایانی بر ادبیات داستانی خواهیم داشت. البته این تفکر دو دهه است که شکل گرفته وبرخی جامعهشناسان هم با این مسئله موافق نیستند، چراکه انسان همیشه در حال حیرت است؛ زمانی که کامپیوتر را دیدیم حیرت کردیم و حالا گوشیهای تلفن همراهی که امروز میبینیم باعث حیرت میشود، البته در کنار این شگفتیها، نگرانی و ترس هم وجود دارد.
این را هم باید گفت: که نباید از این پدیدهها بترسیم، گفت: اگر هم دگردیسی به وجود میآید از شکلی به شکل دیگر است؛ زمانی تلگراف به وجود آمد و بعد صنایع جدید، باعث آسانی کار شد، فکس همان کار تلگراف را انجام میدهد اما باز هم ضعفهایی دارد، تغییر اساسیتری به وجود آمد و این پدیده به ایمیل تبدیل شد؛ هیچ چیزی از بین نرفته و همه اینها در جای خود قرار دارند و تغییر هم موجب راحتشدن زندگی انسان شده است.
*با تمام این احوال نقش کتاب و ادبیات مبتنی بر آن را در دنیای مدرن امروزی چگونه میبینید؟
کتاب همیشه باقی میماند و در موازات رسانه مجازی حرکت خواهد کرد.ما در دوره شروع ادبیات کودک و نوجوان هستیم نه در پایان آن. بعد از مشروطه، نثر آسان شد، و همه چیز رو به آسانی است.
خوب دقت کنید! اگر کودک را شادابی، شیطنت، طراوت، بازیگوشی، فراموشی و ... ببینیم ادبیات بزرگسالان هم دارد به این سمت میآید.اطلاعات زیاد بچهها به این معنا نیست که مرزهای کودکی و بزرگسالی شکسته شود.
*چگونه می توان در رشد و گسترش رسانه های حوزه ی کودک ونوجوان موفق بود و استان مازندران را در این خصوص چگونه می بینید؟
مازندران در حوزه کودک ونوجوان، رسانه ندارد، این در حالی است که قم با یک سوم جمعیت مازندران، هفت نشریه سراسری کودک و نوجوان دارد.
در خصوص فعالیت در این حوزه باید گفت: یکی از موضوعاتی که میتوان در حوزه کودک و نوجوان کار کرد، آشناییزدایی است. این اصطلاح را نخستین بار دکتر شفیعی کدکنی ترجمه کرد و استاد شمیسا این اصطلاح را به معنای غریبسازی ترجمه کرد؛ یعنی مواردی که خیلی برای ما آشنا هستند را با زاویه دیگری نگاه کنیم که گویا خواننده تازه میخواهد با آن آشنا شود و بشناسد.
عدهای فکر میکنند ادبیات، همان داستان و شعر و داستانهای رئال و تخیلی است، جنبههای دیگر کار را در نظر نمیگیرند. در مازندران نیز موضوعات زیادی وجود دارد که میتوان به آن پرداخت، میتوان به افسانههای بومی پرداخت، اینها ژانر و مقوله است.
ژانر دیگری که میتوان به آن توجه کرد قصههای دینی و آیینی است و البته در تاریخ و متون کهن هم کار نکردیم. موضوع طنز هم از دیگر مواردی است که میتوان در این حوزه مورد توجه قرار گیرد.
*ویژگی یک کار ادبی یا شعر مختص کودک و نوجوان را چگونه میبینید؟
در فعالیتهای ادبی حوزه کودک و نوجوان باید از جملات کوتاه استفاده کنیم، جملاتی که نفسگیر نبوده و عاطفی باشد.ادبیات کودک، فقط سادهنویسی نیست، در حالی که ساده مینویسیم باید لحن، گفتار و رفتار بچهها را هم درنظر گرفت.
کودک امروز، منفعل نیست، انگار ژن کودکان صنعتی شده، بچهها رشد کردند، نسل عوض شده اما ما همانجایی که بودیم ماندیم.
من نیز چون کار کردن برای بچهها را ضروری تشخیص دادم به این حوزه وارد شدم، هرچند که خیلی دیر در این حوزه شروع بهکار کردم و احساس میکنم خیلی از وقتم را از دست دادم.
*شما در صحبت های کارگاهی خود از نقد صحبت کردید، به نظر شما جای نقد و نقادی در ادبیات حوزه ی کودک ونوجوان خالیست؟
بله! ما در زمینه نقد، مشکل داریم، در کنار ادبیات داستانی و شعر باید منتقد داشته باشیم که راهگشا باشد، ما منتقد پرورش ندادیم و نقد صحیح هم نداریم. باید به این مسئله با دقت نگریست و روی این مقوله جدی کار کرد.
در آثار شما به داستان های دینی توجه ویژه ای شده است، چرا علاقهمند شدید مسائل دینی را برای کودکان در قالب داستان عرضه کنید؟
شاید به خاطر دوستان و همکارانی که داشتم و روحانی بودند کمک کردند که وارد این حوزه شوم. به ویژه احساس نیاز کردم که باید کارهای دینی انجام دهم، چون احساس میکنم بایداز جهت اخلاقی خیلی با بچهها کار کنیم. داستانهای دینی و یا داستان هایی که حتی مضمون دینی دارد از نظر معرفتی خیلی برای بچهها خوب است. در داستانهای دینی باید به بچهها نشان دهیم امامان و معصومان دین چگونه بودند، کودک و نوجوان وقتی در داستانهای ما میبیند پیامبر با زیردستان و انسانهای معمولی جه رفتاری داشته و با حیوانات چگونه رفتار میکرد از اینها الگو میگیرد و در اخلاق، معرفتشناسی و تکوین شخصیت کودک، بسیار اثر دارد.
* ضعفهای ما در حوزه دینشناسی کودک کجاست؟
در این حوزه پیشرفتهای خوبی داشتیم، اگر در بخشهای دیگر ضعفهای عمده داریم، اینجا ضعف نداریم. کتابهای خوبی در ژانر دین داریم اما باید بتوانیم به سمتی برویم که این کتابهای داستانی فقط اسلامشناسی و قرآن شناسی نباشد بلکه نگاه معرفتی هم در کتابهای این حوزه حاکم شود. کتاب "مرام خوبان" که از آثار خودم است تلفیقی از داستان و بررسی آیات و روایات است. باید نشان دهیم در چه جاهایی باید رافت و نرمخویی داشته باشیم، با آیات قرآن میتوان معرفتشناسیها را گفت.
درباره اسلام و آیهشناسی کارهای کمی انجام دادهایم اما در داستان خوب کار کردیم، روی مفاهیم قرآنی و انسانی که میتواند معرفتی و اخلاقی باشد باید بیشتر کار کنیم مثلا درباره اخلاق در قرآن و یا قانون در قرآن اما با قلمی که قشنگ باشد.
گفتوگو توسط کمیته اطلاع رسانی یازدهمین جشنواره ملی مطبوعات و رسانههای مجازی در مازندران انجام گرفته است