به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، در نشست «مطالعات دوران کودکی و طراحی برای کودکان» دکتر علی‌رضا کرمانی، جامعه‌شناس دوران کودکی به ایراد سخنرانی پرداخت. وی در ابتدا با تاکید بر این‌که بازی، تمام زندگی کودکان است، گفت: از همین روی صنعت اسباب‌بازی و مطالعات کودکان ربط وسیعی باهم دارند.
کرمانی به آخرین آمار گردش مالی صنعت اسباب‌بازی در دنیا اشاره کرد و توضیح داد: سال 2011 با حدود 85 میلیارد دلار گردش مالی، این صنعت بعد از صنعت دارو و جنگ‌افزار سومین صنعت بزرگ دنیا بوده است. اگر سرگرمی‌ها، نرم‌افزارها و انیمیشن‌ها را به آن اضافه کنیم احتمالا در دنیا رتبه یک را به خود اختصاص می‌دهد. در زمینه واردات اسباب‌بازی ایران بعد از عربستان و انگلستان سومین واردکننده اسباب‌بازی است.
این جامعه‌شناس با تاکید بر این‌ نکته که اسباب‌بازی یک صنعت است و مانند همه‌ی صنایع و بازار، مهم‌ترین عامل در این صنعت شناخت مخاطب و مشتری است، افزود: از همین روی مطالعات کودکی مهم‌ترین مطالعات در حوزه‌ی صنعت اسباب‌بازی و کودکان است.
کرمانی در ادامه از منظر جامعه‌شناسی کودکی صحبت و بحث جامعه‌شناسی کودکی و ارتباط آن با بازی را در سه بعد مطرح کرد. او گفت: نخست این‌که جامعه‌شناسی کودکی مبتنی بر یک تقابل و تضاد با حوزه‌ی مطالعات کودکی بوده که یکی روان‌شناسی رشد و دیگری جامعه‌شناسی جامعه‌پذیری است.
وی در توضیح بیشتر این بحث اظهار کرد: جامعه‌شناسی جامعه‌پذیری معتقد است کودکی یک دوره‌ی انتقالی و موقت و ابزاری در خدمت اهداف بزرگسالان است که سعی می‌کند نظم اجتماعی را بازتولید کند. این نگاه یک نگاه ابزاری به کودکان است و کودکان فی‌نفسه مهم نیستند و آن‌چه مهم است آینده آن‌ها است. به عبارتی، بودن کودکان مهم نیست بلکه شدن آن‌ها مهم است.
این کارشناس پژوهش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: همچنین از جامعه‌شناسی جامعه‌پذیری به عنوان جامعه‌شناسی سنتی یاد می‌شود که مبتنی بر ارزش‌های بزرگسالی و نه کودکی است. کودکان باید آن چیزی شوند که از نظر والدین خوب تشخیص داده می‌شود.
وی تاکید کرد: از همین‌روی بازی مهم‌ترین عرصه برای شناخت این ارزش‌ها است. برخی از جامعه‌شناسان به مساله‌ی فرهنگ هم توجه داشته‌اند و کودکان را مصرف‌کننده‌ی فرهنگ دانسته‌اند. یعنی فرهنگ از بزرگسال به سمت کودک جاری می‌شود و آن‌چه مهم است فرهنگ‌پذیری کودکان است.
به گفته‌ی کرمانی جامعه‌شناسی کودکی توجه مهمی به بحث فرهنگ‌پذیری کودکان داشته است. درحالی‌که کودکان خودشان دارای فرهنگ هستند و فرهنگ جریانی یک‌طرفه نیست بلکه بازی‌های آن‌ها نشان می‌دهد آن‌ها هم چیزی به فرهنگ بزرگسالی اضافه می‌کنند. البته امروزه اهمیت کودکان در خانواده‌ها مانند خرید خانه و مسافرت را می‌بینیم که والدین نظر آن‌ها را جویا می‌شوند.
وی در ادامه بحث به موضوع عاملیت کودکان اشاره کرد و گفت: جامعه‌شناسی جامعه‌پذیری معتقد است کودکان عامل و کنش‌گر اجتماعی هستند و آدمک نیستند.
در بخشی از این جلسه مطرح شد که کنوانسیون جهانی حقوق کودک نشان می‌دهد دنیا به شعور و بلوغی رسیده که کودکان را شهروند حساب کرده است. چراکه از آن‌جا که فرهنگ‌‌پذیر و شهروند شده‌اند دارای همه‌ی حقوق شهروندی هستند. هرچند در تهران هیچ نشانی از شهروندی کودکی دیده نمی‌شود؛ برای نمونه مبلمان شهری جایی برای کودکان ندارد.
کرمانی در بخش دیگر، چند اصل را در حوزه‌ی صنعت اسباب‌بازی مطرح کرد و توضیح داد: نخستین اصل این‌که دیگر نمی‌توان از بازی به عنوان تمرینی برای اجتماعی شدن یا زندگی نام ببریم. برای شناخت کودکان باید بازی‌های کودکان را شناخت و اهمیت و نقش و جایگاه آن‌را در زندگی کودک بداند.
وی تصریح کرد که نظام طراحی و سیاست‌گذاری اسباب‌بازی هم باید مبتنی بر طبیعت کودکان باشد. او ادامه داد: طبیعت و تربیت دو روی سکه کودکی هستند. اما متاسفانه نظام طراحی اسباب‌بازی در کشور تقدم تربیت بر طبیعت بوده است. باید طراحی اسباب‌بازی مبتنی بر طبیعت کودک باشد تا کودک لذت ببرد و خودش را در آن پیدا کند و آن‌گاه آن سوی سکه هم پیدا می‌شود.
در همین راستا کرمانی مثالی ارایه کرد و گفت: بازی‌های کامپیوتری به عاملیت کودکان و نقش آن‌ها توجه ویژه دارد. کودکان خودشان قهرمان بازی هستند، داستان را می‌سازند و مدیریت می‌کنند. اگر بخواهیم بازی طراحی کنیم که بخواهد تاریخ را به آن‌ها آموزش دهد، راه به جایی نمی‌بریم.
وی در پایان اظهار کرد: امروزه صحبت از کودکی نیست بلکه صحبت از کودکی‌ها است. از همین‌روی صحبت‌کردن از جهانی‌سازی کودکی امری بیهوده و مغایر اخلاق است. جهانی‌سازی کودکی امکان‌پذیر نیست. صنعت اسباب‌بازی باید به این بلوغ برسد که برای هر کودکی اسباب‌بازی خاص او را تولید کند. امروزه صحبت از اسباب‌بازی‌هایی با تیراژ میلیونی فقط یک نگاه سرمایه‌داری است که تنها به سود می‌اندیشد و نه به خود کودکان.
این صحبت‌ها در میزگردی عنوان شد که در حاشیه‌ِ دومین جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی برگزار شد. این جشنواره از 18 تا 22 مرداد با بیش از 60 غرفه، محصولات داخلی سرگرمی و اسباب‌بازی را ارایه کرده و در روز پایانی نیز برترین تولیدات و طراحی‌ها را در چند بخش معرفی می‌کند.
مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خیابان حجاب تهران، میزبان این جشنواره است.