به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نخستین نشست هم‌اندیشی طراحان عروسک‌های ایرانی با حضور جمعی از عروسک‌سازان و دست‌اندرکاران این حوزه بعدازظهر دوشنبه 29 بهمن 1397در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.
در این نشست بیش از 100 عروسک‌ساز از سراسر ایران حضور داشتند و ضرورت و فواید تشکیل انجمن عروسک‌سازان را نقد و بررسی کردند و با شرایط ثبت عروسک در میراث فرهنگی ناملموس یا شورای نظارت بر اسباب‌بازی آشنا شدند.
این نشست به پیشنهاد نیلوفر جلیلوند، عروسک‌ساز و مدیر استودیو نیلشید که تجربه حضور در دو دوره جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی را داشته است، تشکیل شد.
دبیر این نشست، هدف از طرح ایده‌ی برپایی چنین نشستی را جای خالی عروسک ایرانی در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها یا در میان اسباب‌بازی‌های بچه‌های ایرانی مطرح کرد و اهمیت چنین نشستی را در دسترسی همه‌ی کودکان به عروسک‌های ایرانی برشمرد.
جلیلوند گفت: اگر همه‌ی ما عروسک‌سازان و طراحان عروسک ایرانی با هم باشیم و انجمنی تاسیس کنیم علاوه بر این‌که می‌توانیم آموزش‌های لازم را برای عروسک‌سازان تازه‌کار ارایه دهیم امکان ثبت کارها و حمایت معنوی از آثار نیز فراهم می‌شود.
او ابراز امیدواری کرد این نشست به تشکیل انجمنی منجر شود تا عروسک‌سازان بتوانند خواسته‌ها، نیازها و حق و حقوق‌شان را از دست‌اندرکاران این حوزه مانند کانون پرورش فکری یا شورای نظارت بر اسباب‌بازی طلب کنند.
آیدین مهدی‌زاده، دبیر رویداد «ایده آزاد» اسباب‌بازی نیز در بخشی از این نشست بر اهمیت اشتراک‌گذاری مطالبات دست‌اندرکاران این حوزه و همچنین اشتراک‌گذاری توانمندی‌ها، تاسیس انجمن، شرکت در نمایش‌گاه‌ها، یا بهره‌مندی از بسته‌بندی و توزیع مناسب تاکید کرد.
او همچنین با اشاره به عنوان مصوبه‌های این جلسه، نوید اختصاص یک سالن اختصاصی به عروسک‌سازان در پنجمین جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی را داد تا از حضور تنها دو عروسک‌ساز در چنین جشنواره‌ای به سمت حضور 100 عروسک‌ساز برویم.
مهدی‌زاده با اشاره بر این‌که دست‌اندرکاران نشست به دنبال فرصتی برای بیشتر شدن چنین رویدادها و محافلی هستند، اظهار داشت: برهمین اساس به پیشنهاد کانون و خانم جلیلوند قرار است نمایشگاهی از این عروسک‌ها تا پیش از جشنواره‌ی پنجم اسباب‌بازی و در 6 ماهه‌ی نخست سال آینده برگزار کنیم.
همچنین در بخش دیگر از این همایش نماهنگی به نمایش گذاشته شد که مهدی‌زاده هدف از نمایش آن‌را دعوت از حاضران برای شرکت در رویداد «ایده آزاد» اسباب‌بازی مطرح کرد که به همت بخش سرگرمی‌های سازنده کانون در حال برگزاری است و علاقه‌مندان می‌توانند ایده‌های خودشان را به این رویداد ارسال کنند تا در اختیار کانون قرار بگیرد و تولید شود.
طبق فراخوان این رویداد تا 12 اسفند فرصت ارایه، ثبت ایده و شرکت در کلاس‌ها و کارگاه‌های آن وجود دارد.
همچنین مهدی‌زاده از قصد شورای نظارت بر اسباب‌بازی برای برگزاری دوره آموزشی شش ماهه در زمینه‌ی انواع قالب‌گیری پلاستیکی و پلی‌استر از طراحی کاراکتر تا ساخت و نمونه‌سازی خبر داد و از عروسک‌سازان دعوت کرد تا دوره‌های پیشنهادی و مورد نیاز خودشان را مطرح و ثبت کنند.
در ادامه‌ی این نشست لیلا کفاش‌زاده، مسوول کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز با موضوع ضوابط ثبت عروسک‌های بومی در فهرست میراث ناملموس سخن گفت.
او با تاکید بر این‌که پیش‌تر نام بردن از عروسک به عنوان میراث ناملموس کار خیلی سختی بود، گفت: اما زمان حاضر با 12 سال پیش خیلی تفاوت کرده و اوضاع بهتر شده است.
او در ادامه به بررسی مواردی پرداخت که میراث فرهنگی در فهرست خودش ثبت می‌کند.
کفاش‌زاده با تاکید بر این‌که عروسک به عنوان یک شی در میراث فرهنگی بررسی نمی‌شود مگر آن‌که قدمتی 100 سال به بالا داشته باشد، اظهار داشت: در بخش میراث فرهنگی ناملموس بخشی که نمی‌توان لمس کرد مثل آیین، لالایی، روش ساخت یا آیین‌های وابسته مورد توجه قرار می‌گیرد. برای نمونه عروسک‌هایی که برای طلب باران یا دعا هستند مانند عروسک باران‌خواهی یا آفتاب‌خواهی.
او ادامه داد: گاه عروسک‌ها خودشان به مثابه ساخت اثر فرهنگی، تاریخی و هنری هستند، برای مثال روش ساخت قورچوق، گاه برای بازی ساخته می‌شده و عروسک‌های بازیچه بوده‌اند.
کفاش‌زاده با اشاره به این‌که اگر عروسکی را در میراث فرهنگی ناملموس ثبت می‌کنیم روش ساخت، آیین یا حرف‌هایی که پیرامون آن وجود دارد ثبت می‌شود، یادآور شد: اما شورای نظارت بر اسباب‌بازی در کانون پرورش فکری بعد فیزیکی عروسک را ثبت می‌کند.
او در ادامه به روند یک پرونده‌ی ثبت اثر یا عنصر معنوی در میراث فرهنگی اشاره کرد و توضیح داد: پیشنهاد دهنده‌ی پرونده می‌تواند استان، نهاد دولتی یا غیردولتی، فرد حقوقی یا فرد حقیقی باشد. همچنین پرونده باید به شکل ناملموس دربیاد و نامی داشته باشد مانند عروسک قورچوق، عروسک ترکمن و آیین‌های وابسته یا نامی بومی داشته باشد مانند عروسک استان اردبیل به نام قاری ننه یا گلین.
او ادامه داد: همچنین اسامی و معرفی جوامع، گروه‌ها و افراد مرتبط با عنصر ناملموس پیشنهادی مانند بی‌بی، ذلیخا، سارا، آی‌نور، آیناز و نظری داشلی برو، دانشکده هنرهای نمایشی دانشگاه تهران، عروسک‌خانه ماه گنج، موزه عروسک و فرهنگ، موزه عروسک‌های ملل، موزه عروسک و اسباب‌بازی کاشان یا موسسه آوای طبیعت پایدار مهم است.
به گفته‌ی کفاش‌زاده در بخش توصیف پرونده، این توصیف باید جزو نمودها و مظاهر ناملموس باشد و همچنین جوامع، گروه‌ها و برخی افراد آن‌را بخشی از میراث فرهنگی خود بدانند.
او با تاکید بر این موضوع که این عنصر باید به‌طور مستمر از نسلی به نسل دیگر منتقل و دائما بازآفرینی شود، اظهار داشت: از سوی دیگر باید به جوامع و گروه‌های مربوطه حس هویت، استمرار و تداوم ببخشد، با حقوق انسان‌ها، محیط زیست و جانوران در تعارض نباشد و با احترام متقابل بین جوامع، گروه‌ها، افراد و توسعه پایدار ناسازگار نباشد.
کفاش‌زاده تاکید کرد: در میان حامیان و مجریان آن، عنصر زنان یا کودکان اهمیت ویژه‌ای برای میراث فرهنگی دارند. همچنین روش انتقال آن یعنی رسمی یا غیررسمی (استاد شاگردی، پدر به فرزند و...) نیز نقش دارد.
او درباره‌ی بخش معنا و کارکرد چنین پرونده‌هایی گفت: جایگاه فرهنگی عنصر ناملموس باید مشخص باشد و در تعارض با حقوق بشر، محیط زیست و جانوران نباشد. همچنین عامل احترام متقابل بین جوامع و عامل توسعه پایدار باشد.
به گفته‌ی او در روش معرفی باید به این نکات توجه داشت که ثبت این اثر چگونه به دیده شدن آن، به ترغیب گفت‌وگو بین جوامع و به احترام به تنوع فرهنگی کمک می‌کند؟
اقدام‌های پاسدارانه مردمی و دولتی مانند شناسایی، مستندنگاری، ثبت در فهرست، معرفی و ترویج (پیش و پس از ثبت)، انتقال به نسل آینده و ارایه‌ی پیشنهادها برای پیشیگری از آسیب و تهدید، ایجاد حس تعلق، ایجاد آگاهی بین جوامع و... مانند برگزاری جشنواره‌های بومی و محلی یا ساخت فیلم مستند و غیره از دیگر مباحثی بود که کفاش‌زاده پیرامون پرونده‌ی ثبت یک اثر در میراث فرهنگی ناملموس به آن‌ها اشاره کرد.
او در پایان اشاره‌ای به معرفی 15 عروسکی داشت که در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور ثبت شده که عبارتند از: دوتوک، دوهتولوک، لیلی، بی‌بی کگ، بوکه بارانه، تکم، عروسک چشم زخم گراش، قورچوق، لال بهیگ، جلی، مینا، لوپک چمکی یا ماهی ملک، جلی(ابرکوه) قاشقی و چمچجه خاتون.
به گفته‌ی کفاش‌زاده عروسک‌های بومی نماد تحرک و پویایی از یک قومیت، فرهنگ و کشور هستند.
در ادامه‌ی این نشست محمودنژاد، کارشناس شورای نظارت بر اسباب‌بازی توضیح‌هایی درباره‌ی چگونگی ثبت عروسک یا سرگرمی در این شورا ارایه کرد.
شورای نظارت بر اسباب‌بازی به عنوان متولی صنعت اسباب‌بازی در حوزه عروسک تاکنون بیش از 200 عروسک ایرانی را ثبت کرده است. عروسک‌ها جزو گروه سرگرمی فرهنگی هستند. به گفته‌ی محمودنژاد طبق قانون هر اسباب‌بازی باید در این شورا ثبت شود. او حسن این شورا را اطلاع‌رسانی در زمینه‌ی تمامی عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌ها برشمرد.
در ادامه‌ی مباحث این نشست شایان فروزنده‌دل درباره‌ی چرایی و اهمیت ایجاد انجمن طراحان عروسک‌های ایرانی سخن گفت.
او ضمن ارایه توضیح‌هایی درباره‌ی اساس تشکیل یک انجمن و ضرورت انتخاب هیات موسس آن در این جلسه گفت: از آن‌جا که در صنف اسباب‌بازی اتحادیه‌ای نداریم و در پی ثبت چنین اتحادیه‌ای هستیم برای همین یک پله عقب‌نشینی و انجمن را ثبت کرده‌ایم. البته اگر مجموع این انجمن‌ها به پنج انجمن برسد می‌توانیم کانون اسباب‌بازی را تاسیس کنیم.
فروزنده‌دل ضمن دعوت از حاضران در این نشست برای شرکت در جشنواره‌ی پنجم اسباب‌بازی در سال آینده، ادامه داد: تشکیل این انجمن کمک می‌کند تا مسوولان و هیات موسس آن با دغدغه‌های فعالان این حوزه، مشکلات و نیازها آن‌ها آشنا شوند.
سخنرانی پایانی این نشست را افسانه احسانی، کارآفرین حوزه‌ی گردشگری پایدار و صنایع دستی روستایی و عشایری برعهده داشت.
او که در حال حاضر حدود هفت سال است بر روی احیای عروسک‌های روستایی با هدف حفظ منابع طبیعی و سازگار با محیط زیست کار می‌کند، گفت: عروسک‌سازی دنیای شما عروسک‌سازان است و علاقه‌مند هستید تفاوت عروسک‌های‌تان را با سایر عروسک‌ها بیان کنید. اما به یاد داشته باشید اگر در کنار بقیه و با هم نباشیم کاری از پیش نمی‌بریم.
احسانی تاکید کرد: تشکیل چنین انجمنی برای این نیست که مشکلات فردی‌مان حل شود؛ بلکه با این هدف باید عضو انجمن شویم که ما برای انجمن چه می‌کنیم.
او در پایان بر لزوم توجه به هویت ایرانی در طراحی و ساخت عروسک‌ها مانند ساخت عروسک یوزپلنگ ایرانی تاکید کرد.
معرفی عروسک‌سازان و عروسک‌ها یا برند آن‌ها و همچنین ارایه قصه‌ی «بی‌بی و باجی» توسط کفاش‌زاده با نگاهی به شیوه‌ی ثبت عروسک در میراث فرهنگی از دیگر بخش‌های نخستین نشست هم‌اندیشی طراحان عروسک‌های ایرانی بود.
در بخش پایانی نیز برخی از عروسک‌سازان به صورت داوطلبانه دغدغه‌های خودشان در این حوزه را مطرح کردند.
نبود رشته‌ی عروسک‌سازی در دانشگاه‌ها و دوره‌ی آموزشی مناسب، حقوق مولف، ضرورت تقسیم‌بندی تخصصی کارهایی که در زمینه‌ی عروسک‌سازی انجام می‌شود، آموزش تکنیک‌ها و دانش عروسک‌سازی، عدم وجود منابع و مراجع تئوری و عملی و ضرورت وجود مدیریت و ایجاد استراتژی کلان برای تامین مواد لازم عروسک‌سازی از جمله موضوع‌هایی بودند که از سوی عروسک‌سازان مطرح شد.
در پایان نشست نیز هم‌اندیشی برای تشکیل انجمن و انتخاب هیات موسس آن صورت گرفت.
