گزارش: فرناز میری
مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هر سال و با فرارسیدن فصل بهار و عید نوروز حال و هوای متفاوت و بهاری به خود می‌گیرند. اعضا و مربیان دست به دست هم می‌دهند تا به بهانه‌ی نو شدن و آغاز سالی جدید کتاب‌خانه‌ها و مراکز کانون را رنگ و طرحی تازه ببخشند و آیین‌های مرتبط با آن را به جای آورند. در روزهای پایانی سال ۹۷ به سراغ برخی از مربیان و کارشناسان کانون رفتیم تا از آن‌ها درباره‌ی اهمیت معرفی آیین کهن نوروز به کودکان و نوجوانان و جایگاه این آیین در میان فعالیت‌های کانون بپرسیم.
آیینی برای آشنایی با هویت ملی
آزاده جعفری، کارشناس فرهنگی استان تهران
جعفری از سال ۷۹ با کانون همکاری می‌کند. او درباره‌ی کلیدی‌ترین فعالیت‌هایی که مربیان مراکز کانون برای معرفی نوروز به بچه‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند، گفت: از عموم فعالیت‌های کانون در این حوزه استفاده می‌کنیم. اما اصلی‌ترین برنامه‌ی ما برگزاری جشنی به مناسبت نوروز است.
او ادامه داد: جشن نوروز بخش‌های مختلفی دارد و معرفی شخصیت و وقایع یکی از بخش‌های آن است. مربیان از این فعالیت به خوبی برای معرفی آیین نوروز یا چهارشنبه سوری استفاده می‌کنند و چنین آیین‌هایی را برای بچه‌ها توضیح می‌دهند.
همچنین به گفته‌ی این کارشناس فرهنگی با توجه به بافت جغرافیایی برخی از مراکز، توضیح‌هایی درباره‌ی آیین‌های سنتی و خاص آن منطقه نیز ارایه می‌شود.
او با تاکید بر چیدن سفره‌ی هفت‌سین از سوی اعضای مراکز و با کمک مربیان‌شان یادآور شد: مهم‌ترین هدف چیدن سفره‌ی هفت‌سین معرفی و توضیح درباره‌ی هریک اجزاء این سفره است تا بچه‌ها یاد بگیرند هر سین چه معنا و مفهومی در سفره دارد و نماد چیست.
به گفته‌ی جعفری در قالب فعالیت‌های فرهنگی مانند نقاشی، سفال یا کاردستی نیز از بچه‌ها خواسته می‌شود المان‌های سفره‌ی هفت‌سین را نقاشی بکشند یا بسازند.
او تاکید کرد: در همین راستا قصه‌گویی و نمایش خلاق براساس داستان‌های مرتبط با نوروز یا چهارشنبه سوری مانند قصه‌ی عمو نوروز یا ننه سرما از مهم‌ترین فعالیعت‌هایی است که برای معرفی نوروز مربیان از آن بهره می‌گیرند تا با کمک خود بچه‌ها و اجرای نمایش خلاق یا قصه‌گویی نوروز را به آن‌ها معرفی کنند.
این کارشناس فرهنگی با اشاره به این‌که هر سال با کاردستی و چیدن سفره‌ی هفت‌سین یا رنگ کردن تخم‌مرغ، کاشت سبزه و نهال مراکز کانون به پیشواز نوروز می‌روند، اظهار داشت: همچنین مراکزی که فضای کاشت گل و گیاه دارند با کمک بچه‌ها به مناسبت روز درختکاری و پیش از فرا رسیدن عید نوروز درختکاری و گل‌کاری می‌شوند. یا خیلی از بچه‌ها در مراکز با کمک مربیان خود سبزه می‌کارند و از آن مراقبت می‌کنند تا سبز شود.
او با تاکید بر اهمیت آموزش و معرفی نوروز در قالب فعالیت‌های کانون برای آشنایی بچه‌ها با هویت‌شان توضیح داد: برگزاری آیین و معرفی نوروز برای گروه سنی کودک و نوجوان با اهداف مختلفی اجرا می‌شود. اما اتفاق مهم در این فرآیند این است که هرچه شناخت بچه‌ها نسبت به آداب و رسوم گذشته‌شان بیشتر شود بحث آشنایی آن‌ها با هویت‌شان نیز پررنگ‌تر می‌شود.
جعفری در پایان یادآور شد: از سوی دیگر آشنایی با هویت ملی و آگاهی از سنت‌های مربوط به هر قوم و فرهنگی، پیوند ملی و همدلی را به دنبال دارد و در نهایت باعث می‌شود بچه‌ها به هویت و ملیت خودشان افتخار کنند.
قصه‌ی نوروز به روایت بزرگ‌ترها!
سهیلا حسین‌پور، مربی فرهنگی مرکز شماره‌ی یک صفاشهر استان فارس
حسین‌پور از سال ۸۲ همکاری خودش را با کانون آغاز کرده است. او با اشاره به برپایی جشن سبزه‌ها و جشن درختکاری با عنوان «درخت دوستی بنشان» با حضور مسوولان در مراکز استان و از جمله صفاشهر گفت: در جشن درختکاری هدف اصلی ما آشنایی بچه‌ها با بهار، طبیعت و منابع طبیعی بود. در همین راستا کاشت نهال با حضور والدین انجام شد و بچه‌ها به پیشواز بهار و نوروز رفتند.
او در ادامه توضیح داد: برای تهیه‌ی سفره‌ی هفت‌سین و چیدن آن از دورریختنی‌ها استفاده می‌کنیم. اعضا با کمک مربیان و البته با استفاده از مواد دورریختنی اجزاء هفت‌سین یا تزئینات آن‌را می‌سازند و سعی می‌کنند فضای مرکز را بهاری و نوروزی کنند.
این مربی فرهنگی با تاکید بر برگزاری آیین‌ها و جشن‌ها مانند جشن درختکاری با لباس محلی هر استان یا شهر اظهار داشت: معرفی آیین نوروزی در قالب شعرخوانی، قصه‌گویی و نمایش خلاق یکی از مهم‌ترین کارهایی است که در روزهای منتهی به سال جدید در مراکز کانون انجام می‌دهیم.
او ادامه داد: برای مثال اجرای نمایش عمو نوروز و خاله نوبهار به صورت نمایش عروسکی یکی از برنامه‌ها است. همچنین در جشن نوروز درباره‌ی دیگر آیین‌های مرتبط با نو شدن سال مانند چهارشنبه سوری نیز توضیح می‌دهیم.
حسین‌پور با تاکید بر این‌که بچه‌ها در قالب بازی و نمایش بهتر و موثرتر با آیین‌های کهن مانند نوروز آشنا می‌شوند، گفت: در همین راستا سعی می‌کنیم از حضور مادربزرگ‌ها یا پدربزرگ‌ها برای قصه‌گویی و معرفی آیین‌های قدیمی و سنتی ویژه‌ی محله یا شهر نیز استفاده کنیم تا بچه‌ها با آیین‌هایی که سینه به سینه بزرگ‌تر با خودشان منتقل می‌کنند آشنا شوند و نگذارند این آیین‌ها به دست فراموشی سپرده شود.
به گفته‌ی او برخی از برنامه‌ها در ایام نوروز هم ادامه دارد و برای مثال از بچه‌ها خواسته می‌شود بهترین عکس را از سفره‌ی هفت‌سین تهیه کنند، خاطره‌ی خودشان از نوروز را بنویسند یا از سفر خود چیزهایی مثل سنگ، صدف یا برگ برای تهیه‌ی کاردستی جمع‌آوری کنند.
او در پایان به اجرای چنین جشن‌ها و برنامه‌هایی با حضور والدین اشاره کرد و گفت: این کار سبب می‌شود ارتباط والدین با مراکز کانون بیشتر شود.
برنامه‌هایی برای آشنایی بچه‌ها و والدین‌شان با نوروز!
قمر غلامیان، مربی مسوول کانون مرکز دیلم استان بوشهر
غلامیان ۲۱ سال سابقه‌ی همکاری با کانون پرورش فکری را دارد.
او گفت: در شهرستان دیلم نیز همانند دیگر نقاط ایران با چیدن سفره‌ی هفت‌سین و جشن چهارشنبه سوری و دیگر آیین‌های مرتبط با نوروز به سراغ سال جدید می‌رویم.
او ادامه داد: این آیین‌ها و مراسم را نیز برای اعضای کانون و با حضور والدین‌شان در قالب جشن‌هایی برگزار می‌کنیم. در تمامی این برنامه‌ها سعی می‌کنیم بچه‌ها را به پوشیدن لباس محلی و استفاده از گویش محلی تشویق کنیم.
این مربی مسوول کانون یادآور شد: در شهرستان دیلم رسم بر این است هر سال و به بهانه‌ی نوروز چند نوع شیرینی محلی مخصوص در خانه‌ها پخته شود. در همین راستا از بچه‌ها می‌خواهیم روش پخت این شیرینی‌ها را از والدین‌شان یاد بگیرند و در مرکز توضیح دهند. یا عکسی از این فرآیند تهیه کنند تا بیشتر با برنامه‌های بومی و خاص شهر خودشان آشنا شوند.
او درباره‌ی برگزاری برنامه‌های مختلف برای معرفی آیین‌های کهن با حضور والدین توضیح داد: در حال حاضر خانواده‌ها به دنیای دیگری وارد شده‌اند و چندان با آداب و رسوم کهن آشنا نیستند. آن‌ها کمتر به گویش محلی صحبت می‌کنند و حتی معنی خیلی از لغات و کلمات محلی را نمی‌دانند.
غلامیان ادامه داد: برگزاری چنین برنامه‌هایی با حضور والدین سبب می‌شود آن‌ها نیز با آداب و رسوم کهن ایران آشنا شوند و این آیین‌ها را در خانه نیز به جا بیاورند.
او در پایان افزود: طبق روال سال گذشته از مسوولان خواسته‌ایم فضایی را برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری در اختیار ما بگذارند تا خودمان با رعایت اصول ایمنی این جشن را برای بچه‌ها برگزار کنیم و آن‌ها را از خطرات احتمالی دور نگه داریم. از طرف دیگر بچه‌ها را با آداب و رسوم و چرایی برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری آشنا کنیم.
