به گزارش روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی، این اثر ملی و فرهنگی مربوط به دوره قاجار است که در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری مورد تملک قرار گرفته و زیر نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی با هزینه شهرداری با هدف نشان دادن فضاهای ایرانی- اسلامی و تاریخی به مردم، مرمت شده است.
سهراب خواجهنژاد کارشناس مسئول هنری استان در اینباره گفت: حفظ هویت گذشته و صیانت از آن وظیفه ما است، بنابراین در راستای ارتقای سطح دانش فرهنگی، تاریخی و بومی بر آن شدیم تا در بازدید از اماکن فرهنگی و تاریخی شهر مقدس مشهد، با میراث پیشینیان بیشتر آشنا شویم و اولین محل انتخاب شده در سال جاری، خانه داروغه واقع در خیابان نواب صفوی راسته حوض مسگران بود.
این بنا که در معماری بسیار بینظیر عمل کرده به دو بخش زمستاننشین و تابستاننشین تقسیم شده است که در بخش زمستاننشین تمامی وسایل گرماساز، مطبخ و… در طبقه زیرین قرار گرفته است تا به نوعی دمای خانه را مناسب بسازد و در بخش تابستاننشین وجود اتاقهای بادگیر و حوض آب جاری سنتی و سبک معماری کاملا مهندسی به چشم میخورد که با استفاده از انرژیهایی نظیر آب، باد، آفتاب و… هوایی مطلوب داشت.
خواجهنژاد در توصیف بنا به معماری ایرانی اسلامی آن اشاره کرد و گفت: عمر این بنا به دوره قاجار بر میگردد و هر خشت از آن داستانی افسانهای را روایت میکند و اگر چه این بنا به دست معماران روس ساخته شده اما رگههایی از معماری ایرانی نیز در آن به چشم میخورد. وجود حوض به عنوان عضو اصلی خانههای ایرانی، چهار باغچه کوچک در اطراف آن و وجود ایوانی با چهار ستون تزیین شده آجری و راهپلههای متصل به ایوان صفای خاصی به این خانه داده است.
عکاسخانه و چایخانه از بخشهای دیگر این مجموعه است که مورد توجه مربیان هنری کانون استان قرار گرفت.
گفتنی است؛ خانه داروغه در سال ۲۰۱۶ جایزهی حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا- اقیانوسیه از یونسکو را از بین ۱۳ طرح از کشورهای دیگر به خود اختصاص داد.