به گزارش روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسانرضوی، این نشست به شیوهی برخط و با حضور بیش از ۱۴۰ مخاطب مجازی و با حضور مریم جلالی، حمیدرضا نویدیمهر، مهدی فردوسی مشهدی، برگزار شد.
سمیه سلامیراد، کارشناس ادبی استان در توضیح این خبر گفت: بهرهمندی از یک محتوای کارآمد در حوزهی ادبیات دینی کودک و نوجوان، نیاز به تحقیق، بررسی و تحلیلهای قابل استناد دارد و از آنجا که بسیاری از اهداف کاربردی مربیان و همکاران ما در فعالیتهای کانونی، معرفتشناسی، معنویت و اخلاقمداری است، رسیدن به نگاهی کاوشگرانه و مبتنی بر پژوهش، الزام ما برای برنامهریزی این نشست بود.
ابراهیم زرهساز مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسانرضوی ضمن خوشآمدگویی به اساتید شرکتکننده در این وبینار گفت: زنده نگه داشتن موضوعات تاریخساز قیام عاشورا و شناخت وقایع و شخصیتهای تاثیر گذار در واقعه کربلا، میتواند الگوی مناسبی برای فرزندان سرزمین ما باشد. بیان مبانی علمی این محتوای ارزشمند از منظر مخاطب شناسی برای همکاران و پژوهشگران ما بسیار مغتنم و مفید خواهد بود؛ ضمن آنکه این نگاه ارزشمند، نیازمند استفاده از ابزارهای نوین و خلاقی است که بتواند در دنیای امروز برای فرزندان ما یک هویت تاریخی غنی ارائه دهد و کودک و نوجوان ما را وادار به تفکری کند که در پس آن اندیشهی هویتی او نهفته است. تلاش در این راه با استفاده از بستر ادبیات، داستان و شعر جای بسی تقدیر دارد.
در ادامه نشست: مریم جلالی، پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با محوریت چرایی ادبیات عاشورایی و تناسب آن با گروههای سنی سخنرانی خود را با طرح چند سوال، دربارهی بایستگی موضوع عاشورا و بیان آن برای مخاطب خردسال آغاز کرد و توضیح داد: در حوزه ادبیات دینی، با دو رویکرد مادی و معنوی روبرو هستیم، گروهی مخالف و گروهی موافق. اما از آنجا که اساسا، جنس دین مادی نیست، باور داریم که دین، میراث بایسته آدمی است و بشر بدون آن، آسیب میبیند. بنابراین وقتی از آسیبها یاد میکنیم، مسئلهی نیازها پر رنگ میشوند.
جلالی در تکمیل این سخن گفت: اگر قرار است که از مخاطبان در برابر این آسیبها محافظت کنیم، باید دربارهی این مسئله از کودکی آنها برنامهریزی شود. بنابراین انتقال هویت دینی بایسته است و برنامه ریزی و اجرا و تداوم میخواهد.
جلالی ادامه داد: ما دربارهی مطرح کردن بحث کربلا و واقعه عاشورا برای مخاطب خردسال و کودک تردید نداریم، بلکه دربارهی چگونگی ارائه دادنها، مسئله داریم.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، خاطر نشان کرد: اگر قرار است عاشورا، محرم و واقعه کربلا برای خردسالان مطرح شود، دستمان را روی عینیات و محسوساتی بگذاریم که میتواند کودک را از خشونت دور کرده و توجه و التفات او را به این ماجرا بیشتر بکند.
وی ادامه داد: مهرورزیهایی در زندگی بزرگان دینی ما خصوصا امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل العباس(ع)، حضرت زینب(س) و بقیه شخصیتهای بزرگواری که در این واقعه حضور داشتند، وجود دارد که میتواند در قالب ادبیات و به شیواترین بیان ممکن برای مخاطب کودک تولید شود.
حمیدرضا نویدیمهر، مدیر گروه ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)، دیگر سخنران این نشست بود که با محوریت ادبیات عاشورایی نوجوان با نگاهی به منظومه ظهر روز دهم سرودهی قیصر امینپور به سخنرانی پرداخت. نویدیمهر در ابتدا به کاستیها و وجود چالشهایی در ادبیات عاشورایی نوجوان اشاره کرد و افزود: مواجهۀ نمادین، تکراری و کلیشهای با واقعه عاشورا و نبود شاهکارهای ادبی، آفرینشهای ادبی ناقص و ناشیانه، نداشتن پشتوانۀ علمی و نگاه اقتصادی به تولیدات ادبیات آیینی، عوامانهنگری و شعارزدگی آثار عاشورایی نوجوان، تاکید بیش از حد بر جنبههای دراماتیک و حزنانگیز واقعه کربلا به جای ابعاد سازنده، از جملهی این چالشهاست.
مدیر گروه ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)، در ادامه و دربارهی ضرورتها و بایدهای ادبیات عاشورایی نوجوان توضیح داد: داشتن پشتوانه علمی و مطالعات عمیق و دقیق از سوی پدیدآورندگان، روشنگری و تبیین مفاهیم و پیام عاشورا به نسل امروز، جامعنگری و پرهیز از نگاه تک بعدی، جایگزینی نگاه حماسی و عرفانی به جای مرثیه گویی و منقبت خوانی صِرف و تبیین مفهوم عشق در واقعه کربلا از جمله نکاتی است که باید جزء ضرورتها به آن پرداخت.
نویدیمهر سخنان خود را با نگاهی به منظومهی ظهر روز دهم قیصر امینپور ادامه داد و افزود: منظومهی ظهر روز دهم، یکی از شاهکارهای زنده یاد قیصر امینپور است که به عنوان یک الگو و یک معیار برای تولیدات ادبی نوجوان در عرصهی ادبیات آئینی، ویژه، ادبیات عاشورایی، مطرح است. رویکرد عالمانه و جریانسازی که قیصر در ارائهی مفاهیم دینی و آئینی نسل نوجوان در عصر گذشته و امروز در این منظومه داشته تحسین برانگیز است.
سومین و آخرین سخنران این نشست، مهدی فردوسی مشهدی، پژوهشگر ادبیات دینی کودک و نوجوان بود که با محوریت نقد رویکردهای ادبیات عاشورایی کودک و نوجوان به ارائه نظر پرداخت.
فردوسی مشهدی در آغاز به تبیین مفهوم رویکرد پرداخته و در ادامه دربارهی انواع تقسیم بندی ادبیات کودک و نوجوان، از منظرهای گوناگون توضیح داد و افزود: برای حوزهی داوری تولیدات دینی و عاشورایی کودک و نوجوان ما باید سراغ گزارههای متون برویم. نه صرفا سراغ خود کتابها.
این پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان در پایان خاطرنشان کرد: نویسندگان کودک و نوجوان محتواهای چهارگانه «علمی»، «فلسفی»، «تاریخی» و «تفسیری» را با رویکردهای سهگانه «دانشی»، «گرایشی» و «خواهشی» به زبانهای دوگانه «توصیفی» و «تجویزی» در یکی از قالبهای منظوم یا منثور میریزند؛ بنابراین، درج محتوای علمی در ادبیات عاشورایی منتفی به نظر میرسد، اما مصادیق استفاده از محتوای فلسفی و تفسیری در ادبیات عاشورایی بسیار نادر و بلکه ناچیز است و استفاده از محتوای تاریخی بهرغم پرشمار بودنش، دستکم به دو آسیب دچار است: یکی مستند نبودن و یکی تناسب نداشتن. اگر نویسندگان محترم به جای رویکرد گرایشی و خواهشی با رویکرد دانشی به تولید ادبیات دینی (عاشورایی) بپردازند، هم آن کمبود هم این آسیب جبران خواهد شد.
این نشست که بیش از سه ساعت به طول انجامید، به همت مرکز آفرینشهای ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسانرضوی برگزار شد و با استقبال کم نظیر بسیاری مخاطب مجازی از میان اساتید و پژوهشگران ادبیات کودک، دانشجویان و مربیان فرهنگی، هنری و ادبی کانون در سطح کشور همراه بود.