به گزارش اداره کل روابط‌عمومی و اموربین‌الملل کانون، سومین دورهمی مجازی فعالان بازی و اسباب‌بازی با حضور نمایندگانی از پژوهشگاه میراث فرهنگی، میراث ناملموس و با حمایت شورای نظارت بر اسباب‌بازی، ستاد پیشرفت ستاد فرمان اجرایی حضرت امام(ره) و همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
در این نشست برنامه‌ریزان، کارآفرینان و فعالان این حوزه نکته‌هایی را درباره‌ی مسائل پیش روی این هنرصنعت مطرح کردند.
در آغاز سومین دورهمی مجازی فعالان بازی و اسباب‌بازی سیدسجاد حسینی مدیر دورهمی فعالان کودک و نوجوان به بیان چیستی و چرایی این برنامه پرداخت و ضرورت‌ها و اهداف گردهم‌آیی فعالان حوزه‌های فرهنگی و مسئولان را توضیح داد.
سازندگان عروسک باید از بخش پژوهشی عبور کنند
آزاده بیات، پژوهشگر حوزه بازی و اسباب‌بازی با اشاره به جریان پرقوت عروسک در کشور، به بیان برخی از آسیب‌های این حوزه پرداخت.
وی گفت: یکی از ضعف‌های مهم طراحی و تولید عروسک در ایران از منظرهای گوناگون تجاری و کارگاهی و بومی که باعث ناتوانی در رقابت با کالاهای دیگر شده ضعف پژوهش است.
بیات ادامه داد: هر طراح و سازنده‌ی عروسک لازم است بداند که ابتدا باید از بخش پژوهشی عبور کند چرا که عروسک مولفه‌هایی به همراه خود دارد که بدون شناخت و آگاهی در مورد بستر و پیشینه‌ی آن نمی‌تواند بازنمایی شود.
او در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: برخی از عروسک‌سازان کمی قبل از ساخت عروسک آن را طراحی و نمونه‌سازی می‌کنند، بنابراین نمی‌توان روی تکرار یک تعداد از مدل‌ها عنوان عروسک‌سازی را گذاشت. در هر جشنواره‌ای این بحث پیش می‌آید که چرا نمی‌توانیم با عروسک‌های خارجی رقابت کنیم، اگر عروسک‌سازان ایرانی کیفیت طراحی و تولید عروسک را رعایت کنند، می‌توانند با سربلندی به عرصه‌ی عروسک در بازار وارد شوند.
عروسک‌های بومی در خطر صنعتی شدن
بخشی از این نشست به طرح مسائل پیش روی تولیدکنندگان عروسک اختصاص داشت. نیلوفر جلیلوند از کارآفرینان این حوزه نیز شرایط اقتصادی را یکی از موانع یک سال اخیر دانست و خواستار حل این موانع شد.
او گفت: در مورد شرایط حال حاضر بازار عروسک بومی زیاد صحبت نمی‌شود. شرایط بد اقتصادی و تحریم‌ها تاثیرات زیادی بر این صنعت گذاشته است و از یک سو با تولید انبوه عروسک دست‌دوز ایرانی روبرو هستیم و اغلب سفارش‌دهندگان تمایل به استفاده از عروسک‌های دست‌دوز دارند، از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها و نبود واردات و موضوع کرونا بسیاری از افراد تمایل پیدا کردند تا وارد این حوزه شوند.
جلیلوند ادامه داد: در این میان یکی از درخواست‌های رایج از تولیدکنندگان ایرانی کپی کردن از عروسک‌های خارجی است. گرچه وجود این اتفاق لازم و بخشی از تقاضای بازار امروز است اما واقعا باید عزم جدی داشته باشیم تا با اطلاع‌رسانی مردم، طراحان، تولیدکنندگان، پخش‌کنندگان و فروشندگان عروسک را با عروسک‌های خلاق و بومی آشنا کنیم. تولیدکنندگان عروسک سرمایه‌ی زیادی در دست ندارند و با بی‌اخلاقی‌هایی مثل قیمت‌گذاری و کپی کردن از آثارشان روبه‌رو می‌شوند.
حمایت از طراحی و تولید را جدی‌تر کنید
بهمن یغماییان طراح و تولیدکننده عروسک دیگر سخنران سومین دورهمی مجازی فعالان بازی و اسباب‌بازی بود.
وی در حوزه‌ی بازاریابی عروسک‌ها با تاکید بر موضوع افزایش قیمت‌ها اظهار داشت: با توجه به افزایش قیمت، برای تولید انبوه و جنگیدن با جنس قاچاق و کپی‌کاری با دلزدگی همراه می‌شویم و به سرمایه‌گذاری زیادی نیاز داریم.
او گفت: اگر حداقل زمان طراحی محصول را یک ماه در نظر بگیریم حداقل به یک گروه چهار نفره نیاز است. با توجه به این‌که یکی از بزرگ‌ترین معضلات تولید عروسک کپی کردن است، به راحتی افرادی می‌توانند نتیجه‌ی تلاش یک گروه دیگر را کپی کنند چراکه از تولید حمایتی وجود ندارد.
یغمائیان افزود: مساله‌ی دیگر مجوز است، وقتی یک تولیدکننده مجوز می‌گیرد چه کمکی دریافت می‌کند؟ مجوز داده می‌شود اما وقتی کپی صورت می‌گیرد واقعا روزبه‌روز تولید در شمارگان بالا سخت‌تر می‌شود.
نظارت بر ساخت عروسک‌های بومی ضروری است
ویدا ملکی، رییس دبیرخانه شورای نظارت بر طراحی، ساخت، واردات و توزیع اسباب‌بازی، نیز در این دورهمی با ابراز خرسندی از این‌که عروسک در سال‌های اخیر مورد اقبال هنرمندان جوان قرار گرفته، عنوان کرد: شورای نظارت بر اسباب‌بازی به عنوان متولی امر اسباب‌بازی در کشور به‌طور قطع هیچ سوگیری با هیچ فرد یا گروهی ندارد.
وی اطلاع‌رسانی در این زمینه را ضروری دانست و گفت: لازم است افراد بدانند که هر رویدادی که نام عروسک بر آن نوشته شده آیا شورا به آن مجوز داده است یا خیر، تایید درستی و نادرستی رویداد یا محصول با این رویکرد مشخص می‌شود.
ملکی همچنین با ابراز نگرانی از مسایل موجود در این حوزه افزود: بیشتر عروسک‌های تولید شده در سال‌های اخیر کارشناسی شده نیست، با تحلیل وضعیت عروسک‌ها متوجه می‌شویم که از ساختار درستی برخوردار نیست و ریشه‌یابی درستی روی آن‌ها اجرا نشده است.
وی ادامه داد: در حوزه‌ی عروسک‌های بومی و خلاقانه باید مراقب باشیم که به خاطر توجه به ذائقه‌ی بازار از اصل آن دور نشویم چرا که به هر شرطی و به هر گونه‌ای قرار نیست عروسک ساخته شود. در نظر بگیریم که لباس، مو و پارچه هر عروسک بومی بیانگر یک مفهوم و مولفه‌ی فرهنگی است و نباید کاربرد اصلی آن‌ها را به خطر انداخت.
پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری حامی عروسک‌های بومی
جایگاه پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و ارتباط آن با عروسک از دیگر موضوع‌هایی بود که در سومین دورهمی مجازی فعالان بازی و اسباب‌بازی به آن پرداخته شد.
لیلا کفاش‌زاده به عنوان نماینده پژوهشگاه عنوان کرد: به جز کارگروه کودک و نوجوان که حدود ۱۰ سال است در پژوهشگاه فعالیت می‌کند، این پژوهشگاه در حوزه‌ی پژوهش و انتشارات به علاقه‌مندان کمک می‌کند.
همچنین ثبت آثار میراث ملی بخشی از وظایف این مجموعه است و چندین مرکز از جمله آزمایشگاه حفاظت و مرمت آثار تاریخی و باستانی، دانشکده‌ی هنرهای سنتی، دانشکده زبان و گویش و دانشکده گردشگری و دانشکده مردم‌شناسی به حوزه عروسک مرتبط است و پژوهشگاه‌های عروسک می‌تواند پیشینه‌ی عروسک را در جایگاه بومی و مردم بررسی کند.
ثبت عروسک‌های سنتی در مرکز میراث ناملموس
یکی از موضوع‌هایی که در سومین دورهمی مجازی فعالان بازی و اسباب‌بازی به آن اشاره شد نحوه‌ی ثبت عروسک‌ها در مرکز میراث ناملموس بود.
شروین معظمی‌گودرزی، مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران در این باره توضیح داد: در مرکز میراث ناملموس تهران، به عنوان مرکزی که اهداف یونسکو را دنبال می‌کند، می‌توانیم با کسانی که در زمینه‌ی عروسک‌های بومی فعالیت می‌کنند همکاری کنیم.
وی گفت: یکی از کارهایی که در حوزه‌ی ترویج می‌توانیم انجام دهیم معرفی آثار هنرمندان به زبان فارسی و انگلیسی در یونسکو است، در این شرایط می‌توان عروسک‌های مشابه تطبیقی در دنیا را پیدا کرد و یک اطلس منطقه‌ای و یا ملی از آن تهیه کرد.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس همچنین خاطرنشان کرد: کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو به موضوع اسباب‌بازی مربوط می‌شود و ایران در سال ۱۳۸۶ به این کنوانسیون پیوسته است، از آن‌جایی که اسباب‌بازی‌های بومی جزو مصداق‌های میراث فرهنگی ناملموس به حساب می‌آید، تمام کشورهایی که در زمینه‌ی میراث ناملموس کار می‌کنند انواع اسباب‌بازی‌های سنتی برای‌شان اهمیت دارد. این اسباب‌بازی‌ها نه تنها یک سنت را منتقل می‌کند، بلکه مهارت‌های زندگی را به کودک یاد می‌دهد.
ثبت عروسک‌ها برای زنده نگه‌داشتن میراث فرهنگی
سلیم سلیمی‌مؤید، معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در سومین دورهمی مجازی بازی و اسباب‌بازی با اشاره به آثار منتشر شده از سوی این نهاد فرهنگی درباره‌ی عروسک‌ها، گفت: چنان‌چه هنرمندان، عروسک‌های بومی برای معرفی در دست دارند، می‌توانند جهت ثبت و اجازه‌ی انتشار آثار مرتبط با آن برای ما ارسال کنند.
او افزود: ما، به عنوان وارث فرهنگ کهن و محافظ عروسک‌ها، اگر چنین اطلاعاتی را گردآوری نکنیم به‌زودی از دست خواهند رفت، البته لازم است در مورد عروسک‌های معرفی شده از نظر فرهنگی و تاریخی اسنادی برای ارائه وجود داشته باشد و تا به‌حال در پژوهشگاه میراث فرهنگی، کتاب‌هایی منتشر کردیم که می‌تواند آموزشی باشد و در این بخش با مستندسازی سعی داریم میراث فرهنگی را زنده نگه داریم.
بگذاریم عروسک‌های محلی قد علم کنند
پوپک عظیم‌پور، نویسنده و پژوهشگر در زمینه عروسک‌های آیینی و بومی با اشاره به باور داشتن عروسک‌های محلی بیان کرد: اگر دولت‌مردان و دولت‌زنان کشور ما به باورمندی عروسک برسند، بسیاری از مشکلات هنرمندان عروسک برطرف می‌شود.
عظیم‌پور اضافه کرد: در کشور ما به دلیل تنوع بی‌نظیر قومی هر کدام از عروسک‌ها نام مخصوص به خودش را دارد و می‌تواند نمایندگان فرهنگ ایرانی برای گفت‌وگوی فرهنگی باشد. به چه اعتباری یک مسئول، عروسک محلی یک منطقه را رد می‌کند به خاطر آن‌که کیفیت ندارد و یا چهره ندارد؟ تعیین‌کننده‌ی کیفیت بر چه اساسی است؟ این عروسک‌ها باید قد علم کنند و دیده شوند.
علاوه بر این بنفشه بدیعی، سازنده‌ی عروسک‌های نمایشی، در این دورهمی اظهار کرد: اشتراک‌های زیادی در خصوص ساخت‌وساز بین عروسک‌های نمایشی و عروسک‌های بومی وجود دارد، کنار هم قرار گرفتن دو حوزه می‌تواند کمک کننده باشد. بحث پژوهشی، بسیار در عروسک‌های نمایشی حائز اهمیت است و می‌توان در آن از عروسک‌های محلی و بومی استفاده کرد.
همچنین شایان فروزنده‌دل دبیر اجرایی دورهمی بازی و اسباب‌بازی از برخی چالش‌های تولید کنندگان عروسک ایرانی، حجم کم تولید و عدم تولید صنعتی، نیاز به بازارسازی، تکمیل زنجیره شخصیت‌سازی و بازی‌سازی به عنوان ابزاری در خدمت پژوهش(گیمیفیکیشن) عروسک‌ها نظیر ساخت انیمیشن، کتاب بازی‌های رایانه‌ای و فکری، توانمندسازی تولیدکنندگان، ایجاد ساختار تامین کالاهای اولیه ارزان‌تر نام برد و رفع آن‌ها را در رشد صنعت عروسک‌سازی موثر دانست.
یادآوری می‌شود در پایان این نشست فعالان حوزه عروسک در سراسر ایران با مطرح کردن پرسش‌ها و موانع موجود، مدیران و برنامه‌ریزان را در جریان چالش‌های خود قرار دادند و راه‌کارهای موجود در اختیار آنان قرار گرفت.
دورهمی فعالان بازی و اسباب‌بازی هر ماه با هدف شبکه‌سازی و پیگیری نظام مسائل اکوسیستمی فعالان صنعت بازی و اسباب‌بازی به همت «دورهمی فعالان کودک و نوجوان» برگزار می‌شود.
سومین دورهمی فعالان حوزه بازی و اسباب‌بازی از ساعت ۱۵ تا ۱۷ روز ۲۲ خرداد ۱۴۰۰ «روز جهانی عروسک» در بستر گوگل‌میت برگزار شد.
