به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، با پایان یافتن مرحله منطقه‌ای جشنواره بیست‌وسوم قصه‌گویی و اعلام اسامی برگزیدگان، بیانیه داوران در بخش‌های «آیینی‌سنتی»، «قصه‌گویی به زبان اشاره» و «ملی» منتشر شد.
بیانیه داوران در بخش «آیینی‌سنتی»
قصه‌گویی ادب است و نمایش‌های سنتی و آیینی قصه‌هایی هستند که افزون بر ادب به زینت هنر نیز آراسته شده‌اند. به نیابت از سوی هیأت داوران علیمراد خرمی، فهیمه باروت‌چی و بنده اردشیر صالح‌پور نکاتی را به توصیه، پیشنهاد و یادآور شویم:
دنیای قصه‌گویی دنیای لذت‌بخشی است که قطعا باید جذاب و بهجت‌افزا و اشتیاق‌انگیز باشد. فضایی گرم و پویا که بتواند به وحدت و همدلی بین راوی و مخاطب منجر شود.
نکاتی که باید خدمت شرکت‌کنندگان بخش آیینی و سنتی عرض کنیم عبارتند از:
۱. ضرورت امر آموزش، پژوهش و آفرینش، قطعا هیچ آفرینشی بدون پژوهش و آموزش به نتیجه نخواهد رسید پس این مثلت پژوهش، آموزش و آفرینش را باید جدی قلمداد کرد.
۲. از متون اصلی و سرچشمه‌ها بهره بگیریم و به متون اصلی مراجعه کنیم و در آنها تفحص و تحقیق و پژوهش داشته باشیم.
۳. پیشنهاد می‌کنیم کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منابع، کتب، طومارها و نسخ و آنچه که می‌تواند به تقویت بنیه هنر نقالی، آیینی، سنتی و حتی قصه‌گویی کمک کند، گردآوری کند و در اختیار مراکز کانون سراسر کشور قرار بدهد تا نقالان و هنرمندان ما بتوانند به آسانی به این منابع متنوع دسترسی داشته باشند.
۴. افزون بر منابع اصلی به منابع جمعی، الحاقی، پیرامونی و مشتقات دیگر رجوع کنیم که ممکن است که آن رویکرد نیز برکاتی داشته باشد که از باب تطبیق و تحلیل و رجوع به آثار دیگر و بهره‌گیری از آنها بتوانیم نقل و روایت را غنی و کامل‌تر و جذاب‌تر بکنیم.
۵. قطعا در این بخش باید به شیوه‌ها و هنجارهای سنتی شناخته شده از جمله شبیه‌خوانی، تعزیه، نقالی، شاهنامه‌خوانی، پرده‌خوانی و گونه‌های دیگر و حتی به جستجوی آن باشیم که از گونه‌های مهجور و منسوخ که شاید به عللی مورد غفلت قرار گرفتند، اما در شیوه هنرهای نمایش آیینی و سنتی می‌گنجند، بتوانیم از آنها هم بهره ببریم و آنها را هم در فرم‌های نمایشی مورد استفاده قرار بدهیم.
۶. قطعا تفاوتی بین امر قصه‌گویی با شیوه‌ها و هنجارهای نمایش آیینی سنتی است که خوشبختانه ستاد برگزاری جشنواره این تفکیک و تمایز را قائل شده و ما هم در اجراها باید این مرزبندی‌ها را علی‌رغم اینکه اشتراکات و افتراقاتی را با هم دارند، مد نظر داشته باشیم.
۷. به شیوه داستان‌سرایی ایرانی مثل شیوه‌های کهن، گوسانی، خنیاگری و شیوه‌های سازی وآوازی که هنوز هم در اقصی نقاط ایران عزیز ما، گونه‌هایی همچون عاشیقی، باغشی، چنگی‌ها، لولی‌ها، لوطی‌ها، توشمالها، اینها راویان سازی و آوازی و ناقلان قصه‌های کهن بودند که در کوی و برزن‌ها این سنت‌های کهن را زنده نگاه داشتند.
اینها در دستیابی به شیوه‌های اصیل فرهنگ ایرانی و این سرزمین پنهاور بسیار متنوع کمک می‌کنند.
اما دو نکته واپسین را تاکید کنم که به قصه‌هایی توجه کنیم که اینها بر شیوه‌های روایت فرهنگ ایرانی در گونه‌های سازی و آوازی و نقل، مبتنی بوده است.
آخرین نکته آنکه جذابیت قصه‌های ما آن است که سادگی و بی‌پیرایگی را دربردارند پس متوجه باشیم که از استفاده هرگونه تجهیزات اضافی و دست و پا گیر خودداری کنیم و برقدرت جادویی کلام و حضور ذهن و ارتباط زنده با مخاطب توجه داشته داشتیم که این سادگی و بی‌پیراگی و قابل حمل و نقل بودن و دسترسی آسان می‌تواند در هر مکان و زمان با حضور مخاطبان به یک ارتباط، همدلی و همکلامی بنشید.
داوری این بخش را اردشیر صالح‌پور، علیمراد خرمی و فهیمه باروت‌چی برعهده داشتند.
بیانیه داوران بخش «قصه‌گویی به زبان اشاره»
قصه‌گویی فرصت لذت‌بخشی برای مهارت‌افزایی و آموختن است که باید به صورت فراگیر در اختیار همه کودکان قرار گیرد، حتی آنهایی که زندگی را با نیازهای ویژه‌ای می‌گذرانند و حق دارند مثل همه همسالانشان قصه ببیند و جانشان را از لذت قصه لبریز کنند. به همین منظور امسال در بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی تصمیم گرفته شد با حضور تعدادی از قصه‌گویان تهرانی بخش ویژه‌ای به قصه‌گویی با زبان اشاره ایرانی اختصاص یابد و قصه‌ها برای کودکان و نوجوانان ناشنوا هم با استفاده از زبان اشاره دیده شود.
هیأت داوران کیخسرو رنگرز، وحیده نظری و مهتاب شهیدی این فرصت را غنیمیت می‌شمارند و نکاتی را برای بهبود قصه‌گویی به زبان اشاره ایرانی پیشنهاد دادند.
۱. قصه‌ها کوتاه و با واژه‌هایی ساده بیان شود.
۲. حرکت‌های صورت، زبان بدن، لب‌خوانی در قصه‌گویی اشاره، بسیار مهم است.
۳. قصه‌گو حتما در انتخاب قصه به زبان اشاره دقت کند.
و در پایان از برگزارکنندگان این اتفاق خوب قدردانی می‌کنیم و امیدواریم سال‌های آینده این اتفاق خوب در سطحی گسترده‌تر از امسال اتفاق افتد و شاهد حضور قصه‌گویان بیشتری از سراسر کشور باشیم تا با زبان اشاره برای کودکان قصه بگویند.
داوری این بخش را کیخسرو رنگرز، وحیده نظری و مهتاب شهیدی برعهده داشتند.
بیانیه داوران بخش «ملی»
بخش «ملی» مرحله منطقه‌ای در دو بخش داوری شده است.
بیانیه داوران گروه نخست
قصه‌گویی چیست؟ جز خلق رازهای جهان؟ کشف رمزهای نهان؟ قصه‌گویی هنر است! هنر استفاده از مهارت‌های بی‌شمار که با روح، پیشینه و هویت سرزمین ما گره‌خورده است. در گذر زمان، با هجوم حوادث بسیار و رخدادهای گوناگون این هنر شگرف و تأثیرگذار ماهیت خود را حفظ کرده و همچون گنجینه‌ای گران‌بها از تجربیات، تغییرات و تکامل به دست ما رسیده‌است. ظرفیت‌ها و قابلیت‌های قصه‌گویی به‌اندازه‌ای گسترده است که در هر دوره کارکردهایی متفاوت برای آن تعریف شده و همین کارکردهای بسیار است که این هنر را علاوه‌بر لذت‌بخشی، به واسطه‌ای تربیتی و بستری برای رشد و تعالی بشر به‌ویژه کودکان و نوجوانان تبدیل کرده‌است.
کانون پرورش فکری در طی سال‌های فعالیت خود، نیاز به این هنر گران‌مایه را در مخاطبان خود، به‌خوبی درک کرده‌است. برگزاری بیست‌وسه دوره جشنواره قصه‌گویی، با کیفیت‌های متفاوت و روندی روبه‌رشد، گواه مخاطب‌شناسی دقیق و برنامه‌ریزی هدفمند کانون است.
و اما گروه نخست داوران جشنواره قصه‌گویی منطقه‌ای، طی چهار روز، هنرنمایی ۹۰ قصه‌گو از پانزده استان کشور را با جان نوشید. حضور چهل‌وپنج قصه‌گو در بخش «دختران و پسران»، در کنار چهل‌وپنج قصه‌گو در بخش «زنان و مردان» نشان از توجه و علاقه‌مندی همراهان و اعضای کانون به این هنر اصیل دارد. با این‌همه یادآوری و مرور چند نکته در جشنواره بیست‌وسوم ضروری است:
۱. توجه قصه‌گویان به اسطوره‌ها و ادبیات شفاهی شایسته تقدیر است. با این‌همه نباید فراموش کرد که سهم بزرگی از موفقیت قصه‌گو به انتخاب قصه باز می‌گردد. همچنین لازم است بر تنوع قصه‌ها نیز تاکید شود. بیان قصه‌های امروزی که با زندگی مخاطب معاصر همخوانی بیشتری دارد، در کنار ادبیات فولکلور، رنگ‌بندی کامل‌تری از محتوا و البته فرم و تکنیک را به مخاطب ارائه و بخش مهمی از موفقیت قصه‌گو را تضمین می‌کند. انتخاب قصه‌ها می‌بایست به گونه‌ای باشد که از فضای کتابخانه چندان دور نشود. همچنین اجرای چند باره قصه‌ها در جمع اعضا می‌تواند بر تسلط قصه‌گو بر اثر بیفزاید. شایسته است انتخاب موسیقی نیز در خدمت فهم و جذابیت بیشتر قصه باشد.
۲. خلاقیت و نوآوری در اجرا از مهمترین معیارهای قصه‌گویی است. علاوه‌براین استفاده درست و مناسب از ابزار، فضای اجرا و محیط پیرامون نیز از اهمیت فراوان برخوردار است. ابزارها نباید باعث محدود شدن وسعت عمل قصه‌گو یا حذف حرکات موثر او باشد. درحقیقت ابزار، یاریگر قصه‌گو در فرایند اجراست و درصورتی‌که قصه‌گو نتواند از ظرفیت‌های آن به‌خوبی استفاده کند گاه به نقطه ضعفی نیز بدل خواهد شد.
۳. برخی از قصه‌ها به دلیل ظرفیت‌های مختلف یا سادگی و جذابیت فراوان، مورد توجه بسیاری از قصه‌گویان قرار می‌گیرد. لازم است هنگام اجرای این قصه‌ها، به نوآوری و خلاقیتی مضاعف توجه شود تا هنرنمایی قصه‌گو به‌صورت ویژه و به‌یادماندنی در ذهن مخاطب جای بگیرد.
۴. پرورش و هدایت اعضا در فرایند قصه‌گویی، حرکتی ارزشمند و ماندگار است. دادن الگوهای مشخص در بیان و اجرا، ایجاد قصه‌گویی قالبی شبیه به بزرگسالان، بزرگ‌نمایی فضای رقابتی و... از آفت‌هایی است که می‌تواند قصه‌گویان نوجوان را با خود درگیر کند.
۵. جشنواره بیست‌وسوم در حالی برگزار شد که کانون و همراهانش تجربه‌ای متفاوت از سال‌های پیش را پشت سر می‌گذاشتند. شکل‌گیری جشنواره در فضای مجازی، محدودیت‌ها و درعین‌حال امکاناتی را پیش روی شرکت‌کنندگان و داوران قرار داد. اگرچه شنیدن و دیدن قصه و هنر قصه‌گویان در فضایی زنده و چهره‌به‌چهره لطف دیگری دارد اما کانون توانست با بهره‌برداری از قابلیت‌های فضای مجازی، دسترسی به قصه‌گویان در سراسر کشور و انعکاس هنر ایشان را برای مخاطبان علاقه‌مند به شکلی شایسته و قابل‌توجه فراهم آورد.
در پایان، گروه نخست هیات داوران بخش منطقه‌ای جشنواره قصه‌گویی، با آرزوی موفقیت برای تمامی هنرمندان قصه‌گو، مراتب تقدیر و سپاس خود را از جناب آقای محمد گودرزی‌دهریزی دبیر محترم جشنواره قصه‌گویی و همکاران ارجمند و پرتلاش دبیرخانه که بیست‌وسومین گام این حرکت بزرگ و تاثیرگذار را با صلابت و همت برداشته‌اند اعلام می‌دارد.
امید که قصه‌گویی بار دیگر قدر و قیمت خود را آن‌چنان‌که شایسته‌است در نظر عموم و زندگی امروز به دست آورد و صدای قصه‌گویان دغدغه‌مند در خاطر گوشه‌گوشه‌ی این خاک پرهنر طنین‌انداز شود.
محمد سیمزاری، رضا موزونی و کبرا بابایی داوری گروه نخست بخش ملی را برعهده داشتند.
بیانیه داوران گروه دوم
ای برادر قصه چون پیمانه‌ای است/ هر سخن در وی بسان دانه‌ای است
از زمانیکه ما پا به دنیا می‌گذاریم، نخستین قصه‌گوی ما مادر است. لالایی‌هایی‌های مادرانه، لالایی‌هایی که خود از مادران پیشین آموخته و به یاد سپرده‌اند. اینگونه است که تا زمانی که از این دنیای زمینی سفر کنیم، زندگی را می‌شنویم. قصه‌های زندگی را می‌شنویم.
پدر، مادر، معلم و همه اطرافیانمان گنجینه ادبیات شفاهی این سرزمین هستند که با پشتوانه‌ی ادبیات مکتوب، سفر در مسیر قصه‌گویی را لذت بخش و دلنشین خواهد کرد.
کسانی که مسیر قصه‌گویی را انتخاب می‌کنند مثل شما در صدد به اشتراک گذاشتن تجربیات زیسته و انتقال آموخته‌های خود به دیگران در کمترین زمان ممکن هستند اما گاهی این مهم را با هنرهای نمایشی اشتباه گرفته و برایمان نمایش اجرا می‌کنند.
قصه‌گویی کار خیلی مهمی است!
قصه‌گویی آداب و مراتبی دارد که آموختن و به‌کار بستن آن حرکت در این مسیر را برایتان تسهیل می‌کند.
بیان خوب، صدای خوش، آهنگ و لحن از مهمترین بخش‌های تاثیرگذار در این مرحله است که با تمرین و ممارست، نتیجه‌ی مطلوب را حادث خواهد کرد.
آغاز و پایان قصه با یک طراحی دقیق و حساب شده می‌تواند پنجره جدیدی برای مخاطب بگشاید.
قصه‌گو بهتر است، راویان پیشین خود را بشناسد و از آنها بیاموزد و در روایت قصه به نام راوی یا قصه‌گویی که داستان را برای ما نقل می‌کند اشاره کند.
فردوسی بزرگ نویسنده کتاب فاخر شاهنامه و راوی قصه‌های متنوع، حماسی و اسطوره‌ای در شاهکار خود وقتی‌که هزار بیت را از گوینده دیگری نقل می‌کند در همانجا اشاره می‌کند که گوینده این شعر نیست.
شاهد مثال این سخن بخش گشتاسب‌نامه در شاهنامه فردوسی است که در ابتدای نقل نام «دقیقی» شاعر پر آوازه ایرانی به چشم می‌خورد.
فردوسی هزار بیت از اشعار دقیقی را برایمان روایت می‌کند و نام قصه‌گوی پیشین خود را اعلام می‌کند. جهت ادای دین و ثبت در تاریخ.
شاعر حماسه سرای ایرانی در شاهکار ادبی خود قصه‌هایی را روایت می‌کند که نقل قول از دهقانانی است که نامشان در جای جای این اثر به چشم می‌خورد که نه تنها از ارزش اثر نمی‌کاهد بلکه ارزش افزوده تلقی می‌شود. این یعنی امانت‌داری.
شما که قصه می‌گویید، پیام آوران فرهنگ و هنر بشریت هستید. شما انسان مهمی هستید.
شما قصه‌گویان با سخنان گوش‌نوازتان این پیام مهم و موثر را بر جان مخاطبان‌تان می‌نشانید. این کار بسیار مهمی است.
پس بکوشید تا در این مسیر بهترین قصه‌ها را بیابید تا مناسب روایت باشند و آن را با ویژگی‌های سخنوری درآمیزد و جهان را برای بشریت به بهشتی جاودان بدل کنید.
حامد زحمتکش، محمدرضا یوسفی و ملک چیذری داوری گروه دوم بخش ملی را برعهده داشتند.
مرحله پایانی بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری به دبیری محمد گودرزی‌دهریزی همزمان با شب یلدا ۱۴۰۰ برگزار می‌شود.
