به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل کانون استان سمنان، ششمین‌جلسه‌ی اعضای انجمن شاعران نوجوان «لبخند انار» کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دامغان، پنج‌شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۰ با دعوت از مهرناز نصیری شاعر، نویسنده، منتقد و کارشناس مرکز آفرینش‌های ادبی کانون سمنان، برگزار و درخصوص عنصر فرم در شعر سپید، گفت‌وگو شد.
نصیری در ابتدای سخنانش پیش از نقد و بررسی آثار اعضا اظهار داشت: هرگونه شعر و سرود چه در ادبیات فارسی و چه در ادبیات ملل دیگر، چه اکنون و چه در چندین‌قرن پیش هم دارای فرم و قالب و در عین حال دارای تکنیک ویژه در سرودن آن فرم و قالب بوده‌اند و بسیاری از اهل سرایش، شعر سپید را فرمی نو و معاصر می‌پنداشته‌اند؛ چون پس از شعر نو نمایی در ادبیات فارسی پدیدار شده و حتی آن‌را به‌گونه‌ای فرم تکمیلی و تکوینی شعر نیمایی می‌دانستند در حالی‌که شعر نیما گرچه تحولی نو در ادبیات شعری فارسی بود؛ اما باز توسل به ادبیات کهن و کلاسیک فارسی داشته است.
وی در ادامه افزود: شعر سپید حدود هزار سال پیش از تاریخ ادبیات کهن و کلاسیک فارسی در تاریخ ادبیات شعر جهان وجود داشته و به عبارتی دارای پیشینه و دیرینه‌ای دو هزار ساله بوده است و سپید بودن آن به ترجمه‌ی واژه‌ی انگلیسی Blank در عبارت Blank Verse برمی‌گردد به معنی «عبارات نانوشته» که برگردان شاعرانه از معنی رایج‌تر آن در زبان انگلیسی به‌عنوان «نانوشته» بود؛ البته با این توضیح مختصر که نانوشته معنای رساتر از سپید است.
شعر سپید، هم فرم است و هم تکنیک
کارشناس ادبی کانون استان سمنان اظهار داشت: همه‌ی اشعار چه کلاسیک، چه نیمایی و چه سپید، دارای فرم، قالب و ساختار بوده و هستند. در قالب‌های نو، نوع نوشتن همان قالب بیرونی چنین اشعاری بوده؛ اما تکنیک یا فوت و فن یا شگرد در اشعار کهن و کلاسیک، بخش اجتناب‌ناپذیر شعر است.
نصیری در ادامه یادآور شد: قالب‌های مثنوی، غزل، رباعی هرکدام با وجود برخی وجوه اشتراک دارای وجوه افتراق هم بوده‌اند که همان به‌کار بردن تکنیک شگرد و آرایه‌ی ایجاز و فشرده‌نویسی در سرودن بوده است حال آن‌که در فرم و قالب شعر سپید، به معنای واقعی «نانوشته» به‌جای «سپید» می‌رسیم و جنبه‌ی فنی و تکنیکی آن روشن‌تر می‌شود.
وی تصریح کرد: شعر در قالب سپید یا نانوشته؛ یعنی نهایت ایجاز و فشرده‌گویی در شعر، یعنی شعر بدون حضور برخی کلمات و واژگان و به بیان دیگر؛ کم‌کردن واژگان یا عبارات اضافه در شعر.
نصیری تأکید کرد: در شعرسپید یا نانوشته، شعر بدون نوشتن برخی واژگان نیز کامل و رساست و اینجاست که سپیدسرایی را می‌توان به مانند یک شگرد تکنیک و فوت و فن در سرودن شعر دانست.
مهمان انجمن شاعران لبخند انار دامغان در بخش دیگری از سخنانش گفت: شعر سپید، شعری رهاشده از بند قافیه و وزن ظاهری و عروضی است و شعری که شاعر با ارائه‌ی تصویرها و تابلوهای زیبا به زبان شعر پیش از آن‌که شعر شنیداری باشد آن‌را دیداری می‌کند و شاعر علاوه بر این‌که شعر خودش را به گوش مخاطب می‌رساند به نوعی او را به تماشای تابلوی اشعارش دعوت می‌کند.
نصیری در نقد آثار اعضا با بیان این‌که خوانش خوب یک شعر، کمک می‌کند که ما بیش‌تر از آن شعر لذت ببریم، خاطرنشان کرد: وقتی به نظر می‌رسد که رؤیا دل‌پذیرتر از واقعیت است در واقع شاعر این صحنه را با استفاده از کلمات به تابلوی متحرکی تبدیل کرده که از واژه‌های شاعرانه ساخته شده است.
پریسکه، عمیق‌تر از شعر هایکوی ژاپنی است
مهمان انجمن شاعران لبخند انار دامغان در نقد اثر عضو دیگر این انجمن درخصوص طرح شعر تأکید کرد: «طرح»، قالبی تقریباً نوین است و پیشینه‌ی طولانی ندارد و نام‌های دیگری هم دارد مانند هایکو که نام ژاپنی برای شعر کوتاه یا لحظه است و شاعر در آن، تصویر شاعرانه‌ای را که در یک لحظه کشف کرده، بیان می‌کند و در بیان این لحظه‌ی شاعرانه، زیاد به آرایه‌های کلامی در این قالب‌شعری دقت نمی‌کند.
نصیری در ادامه افزود: در ایران، شعر لحظه را با نام «پریسکه» می‌شناسیم که یک سبک یا قالب جدید از شعر فارسی و به معنی «جرقه‌ی کوچک آتش» است و در همین معنی هم به‌کار می‌رود و در واقع، یک لحظه و کوتاه؛ اما عمیق‌تر از شعر هایکوی ژاپنی است و شاعر برای بیان یک لحظه‌ای که قرار است چیزی را به مخاطب انتقال دهد از آرایه‌های ایهام، کنایه، اشاره و استعاره، خیلی استفاده می‌کند تا این مفهوم به خواننده انتقال داده شود؛ البته پریسکه هم به‌صورت سپید و هم مانند شعر نیمایی، موزون و مقفی، سروده می‌شود و معمولاً پایانش یک ضربه‌ی نهایی دارد و از شاعران پریسکه‌سرای هم می‌توان از دانیال رحمانیان، افسانه راز و پرویز بیگی نام برد.
کارشناس ادبی کانون استان سمنان در پایان سخنانش تصریح کرد: در شعر کوتاه یا طرح، تلاش کنیم تا اضافات نداشته باشیم که مجبور به حذف آن از شعر شویم و از طرفی اندازه‌ی این هرس‌کردن را هم در شعر نگه داریم.
