به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، پنجاه سال پیش درست در دی ماه سال ۱۳۵۰ ایده راه‌اندازی فعالیت‌های نمایشی در کانون - که تنها ۶ سال از تاسیس آن می‌گذشت و مراکز و کتابخانه‌هایش هنوز بوی تازگی می‌داد – به ذهن مسئولان وقت کانون خطور کرد و این ایده به تصویب رسید.
فراهم کردن مقدمات تاسیس یک مرکز تخصصی در کانون و حوزه تئاتر کودک چند ماهی به طول کشید و در زمانی که دان لافون آمریکایی به دعوت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای تشکیل گروه حرفه‌ای تئاتر کودک و نوجوان به ایران آمد، «مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی» تاسیس شد.
این در حالی است که سابقه اجرای نمایش برای کودکان در ایران سابقه‌ای ۱۰۳ ساله است و به سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی بازمی‌گردد که زنده‌یاد جبارباغچه‌بان نمایشی را در شهر مرند برای کودکان اجرا کرد.
سال‌ها بعد و پس از تاسیس کانون در سال ۱۳۴۴ و راه‌اندازی کتاب‌خانه‌ها و دو بخش انتشارات و سینمایی، ایده ایجاد مرکز تئاتر نیز به مرحله عمل رسید و این فعالیت‌ها از سال ۱۳۵۰ ابتدا در سالن اجتماعات مرکز شماره ۱ کانون تهران در پارک لاله آغاز شد و بخشی از این کتابخانه به تمرین و اجرای نمایش برای کودکان و نوجوانان اختصاص پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۵۸ کتابخانه کانون تغییر کاربری داد و «مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی» تا به امروز در همان ساختمان به حیات خود ادامه می‌دهد.
در این میان دان لافون در همان سال‌ها از بین دانشجویان بازیگری دو دانشکده هنرهای دراماتیک و هنرهای زیبا، شش نفر را برای برداشتن اولین گام‌های تئاتر کودک و نوجوان در ایران انتخاب کرد.
این افراد که امروز از اساتید صاحب‌نام و صاحب سبک حوزه تئاتر کودک و نوجوان هستند «مرضیه برومند، سوسن فرخ‌نیا، بهرام شاه‌محمدلو، رضا بابک، علی‌رضا هدایتی و اردوان مفید» بودند که در ابتدای تاسیس این مرکز به عنوان بازیگر در مرکز تولید تئاتر کانون پذیرفته شدند و ضمن آموزش زیر نظر دان لافون، به اجرای تئاتر برای کودکان پرداختند.
مرکز تولید تئاتر کانون یکی از جدیدترین برنامه‌های رو به توسعه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۵۰ بود که صرف غنی‌سازی فرهنگی و آموزشی نوجوانان ایرانی شد و در ابتدا در سه زمینه اصلی «تئاتر عروسکی»، «تئاتر کودکان» و «نمایش‌های خلاقه» فعالیت خود را آغاز کرد.
در ادامه مسیر، «اسکار باتک» استاد برجسته تئاتر عروسکی دانشگاه هنرهای دراماتیک به درخواست اردشیر کشاورزی، به کانون آمد و این حضور، منجر به شکل‌گیری گروه تئاتر عروسکی در مرکز تولید تئاتر شد.
در این میان اعضای فعال و با سابقه کانون نیز با نظر دان لافون به مرکز تولید تئاتر فراخوانده شدند تا به فعالیت تئاتر بپردازند.
از حدود ۱۵۰ نفر نوجوان عضو کتابخانه‌های کانون تهران در نهایت ۱۵ نفر آموزش دیده و نمایش‌های کودک در مرکز تولید تئاتر جان گرفت. از این اعضا می‌توان به عادل بزدوده، هنگامه مفید، مرتضی طاهری، حمید حمزه، مسلم قاسمی، حمیده فرمانی، مستانه علیزاده و... اشاره کرد که برخی از این افراد، امروز از صاحب‌نامان حوزه تئاتر کودک و نوجوان هستند.
نمایش‌های شاپرک خانوم، کوتی موتی، ترب، عقاب و روباه و خورشید خانوم آفتاب کن اولین نمایش‌های کودک بودند که به کارگردانی دان لافون و هنرمندی همان دانشجویان تربیت شده و اعضای دوره دیده در مراکز کانون اجرا شد.
اولین نمایش عروسکی مدرن برای کودکان نیز با عنوان «حادثه‌ای در شهر عروسک‌ها» در همان سال‌ها به کارگردانی باتک اجرا شد و باید گفت اولین گام‌های هنر نمایش عروسکی در ایران در کانون رقم خورد.
«شنل هزار قصه» دیگر نمایش عروسکی نیز با تلفیق هنرمندان حرفه‌ای و اعضای نوجوان به کارگردانی اردشیر کشاورزی به صحنه رفت.
بر همین اساس امروز بعد از گذشت نیم قرن بیش از صدها هنرمند تئاتر کودک و نوجوان در سالن‌های مرکز تولید تئاتر نمایش‌های خود را به صحنه بردند و صدها هزار نفر به تماشای آنها نشستند.
طرح ها و پروژه‌های بسیاری از گذشته تا کنون در این مرکز پایه‌گذاری شد و هنرمندان با حمایت این مرکز، نه تنها در سالن، بلکه در مدارس، بیمارستانها، مراکز بهزیستی، خیریه‌ها، خیابان‌ها و دورترین نقاط کشور کودکان و نوجوانان را میهمان نمایش‌های خود می‌کردند.
بخشی از این تحولات که برای اولین بار در سالهای آغازین تاسیس مرکز تولید تئاتر برای تئاتر کودک ایران روی داده است عبارتند از: تولید تئاتر و تئاتر عروسکی حرفه‌ای برای کودکان و نوجوانان، ایجاد سالن اختصاصی برای نمایش کودک، آموزش نمایش خلاق در مراکز و کتابخانه‌های کانون، راه‌اندازی تریلی تئاتر سیار برای اجرای تئاتر در سراسر ایران، عضویت در اسیتژ و یونیما «مراکز بین‌المللی تئاتر عروسکی»، جشنواره تابستانی تئاتر کودکان، ایجاد کلاسهای آموزشی نمایشنامه‌نویسی، کارگردانی و طراحی صحنه برای نوجوانان بود که برخی از این برنامه‌ها دستخوش تغییراتی شد و طرح‌هایی از آن کاسته و به آن اضافه شد.
این مرکز در سالهای پس از انقلاب اسلامی نیز با حضور برخی مدیران و هنرمندانی نام‌آشنا در این عرصه فعالیت‌های خود را حوزه نمایش‌های سالنی و سیار گسترش داد که حاصل آن طی این ۵۰ سال، اجرای بیش از ۳۰۰ عنوان نمایش زنده و عروسکی ویژه کودکان و نوجوانان و حمایت از هنرمندان نام آشنا، خوش سابقه و جوان این حوزه در قالب طرح‌های گوناگون بوده است تا بتوانند با تولید آثار با کیفیت، فرصت ارتباط با مخاطبانشان را در سالن‌های تخصصی این مجموعه به‌دست بیاورند.
اجرای طرح نسل نو (حمایت از دانشجویان برتر و استعدادهای جوان)، طرح تئاتر فراگیر، نمونه سازی (تولید آثار فاخر از سوی هنرمندان صاحب‌نام)، طرح حمایت از نمایشگران کانونی، طرح «کتاب، تئاتر، مدرسه»، طرح تئاتر کوچک، طرح تئاتر تریلی سیار و رونمایی از ۷ تماشاخانه سیار و... از جمله این برنامه‌ها برای تولید تئاتر و حمایت از هنرمندان تئاتر بود.
مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پارک لاله واقع در خیابان حجاب دارای دو سالن اجرا با نام‌های گلستان و بوستان است و دیگر سالن تخصصی برای اجرای تئاتر در سینما تئاتر کانون در خیابان خالد اسلامبولی، نبش خیابان سوم واقع شده است.
همچنین مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون برای ارتقای سطح کیفی آثار نمایشی کارگاه‌های آموزشی کارگردانی، بازیگری در تئاتر کودک و نوجوان، عروسک‌سازی و عروسک‌گردانی، خلاقیت و خلق ایده در تئاتر، تئاتر فیزیکال و... را برای تقویت مهارت‌های مربیان مراکز کانون برگزار کرده است.
از این روی، مربیان آموزش دیده بهتر می‌توانند اعضای علاقه‌مند به هنرهای نمایشی را راهنمایی کنند. خروجی نهایی این کارگاه سبب می‌شود تا اعضای کانون با شناخت بیشتری به خلق آثار نمایشی بپردازند و در جشنواره‌های نمایشی حضور چشمگیر داشته باشند.
یکی دیگر از برنامه‌های حمایتی مرکز تولید تئاتر، در اختیار قرار دادن پلاتوی تمرین و استفاده از فضا و امکانات کارگاه عروسک و دکور، مشاوره اساتید و کارشناسان برای نمایشگران حوزه تئاتر کودک و نوجوان است.
مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی در نظر دارد در روزهای آینده با اجرای برنامه‌های ویژه‌ای به استقبال پنجاهمین سالگرد تاسیس خود برود اما به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع بیماری کرونا برخی از برنامه‌ها و جشن‌های اصلی خود را در قدردانی از هنرمندان باسابقه به سال آینده موکول خواهد کرد.
