به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، ششمین جلسه از سلسله نشست‌های علمی قصه‌گویی با محور «زبان بدن» برگزار شد. دومین مدرس این جلسه علیرضا آقایی قصه‌گوی حوزه کودک و نوجوان بود.
آقایی با بیان اینکه قصه‌گویی آذین شده به هنرهای دیگر است، گفت: طراحی لباس، نوشتار و ادبیات، اکسسوار یا ابزار به صورت تجمیعی هنر قصه‌گویی را شکل می‌دهد.
وی تصریح کرد: بین نمایش و قصه‌گویی قرابت زیادی است ولی فاصله‌های زیادی هم می‌شود ایجاد کرد. کتاب «تکنیک‌های نمایش خلاق» اثر منوچهر اکبرلو یکی از هفت کتابی است که سال گذشته در بیست‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان، به اتفاق شش جلد دیگر رونمایی شد. این اثر، کتاب بی‌نظیری است مخصوصا برای ما که در کانون کار می‌کنیم. تفاوت‌های قصه‌گویی و نمایش خلاق، نمایش خلاق و بازی خلاق، نمایش خلاق چه تفاوتی با بازی خلاق دارد و به قدری زیبا و با مثال‌های فراوان این موارد را تشریح کرده‌اند که اگر شما در کارگاه‌های تخصصی از این استفاده کنید بهترین منبع است.
در بخشی از این کتاب منوچهراکبرلو در فصل سه به قصه‌گویی و نمایش خلاق اشاره می‌کند. می‌گوید قصه‌گویی یکی از گام‌های اساسی در هنرهای نمایشی برای کودکان است؛ قصه‌گویی وسیله‌ای است که به کمک آن کودک با به‌کارگیری قوه تخیل خود در احساسات و تجربه‌های دیگران شریک می‌شود.
آقایی با بیان جایگاه علمی قصه‌گویی اظهار کرد: کتاب «تئاتر برای مخاطبان جوان» شامل ۲۲ نمایش‌نامه است که در سال ۱۳۹۰ به کوشش حسین فدایی‌حسین و منوچهر اکبرلو گردآوری شده است. این کتاب شامل نمایش‌نامه‌هایی است که در کشورهای مختلف اجرا می‌شود. در ابتدا پرده یک راوی دارد؛ یعنی در نمایش و تئاتر حضور راوی از دهه ۶۰ میلادی یک حضور کاملا پررنگ و درخشان است.
وی خاطرنشان کرد: به این موارد اشاره کردم تا بگویم قصه‌گویی با این ظرفیت و تأثیرگذاری نیاز به یک زبان علمی و پایه ای دارد. این زبان باید به صورت تخصصی استخراج شود تا قصه‌گو بداند چه توقع‌هایی از او می‌رود.
آقایی افزود: مبتکر زبان بدن در قصه‌گویی، قصه‌گویان نیستند. زبان بدن در تئاتر، روان‌شناسی، سینما، تلویزیون و گفتار و رفتار ما در زندگی شخصی‌مان نیز وجود دارد. زبان بدن یک علم است؛ روان‌شناسان و روان‌کاوها در طول جلسه درمان از روی حالت‌های بدنی مراجع به دلیل آن‌ها پی می‌برند.
زبان بدن با پیام‌های کلامی است
این قصه‌گوی برجسته با توضیح ابزارهای کاری قصه‌گو گفت: بیان بدنی همان زبان بدن (bodylanguage) است. اصطلاح زبان بدن به تمام روش‌های غیرکلامی ارتباطات اطلاق می‌شود و شامل حالت‌های صورت، حالت بدن و سایر علائم حرکتی است. منظور از غیرکلامی هر پیامی است که افراد بدون استفاده از کلمه‌ها ارسال می‌کنند. زبان بدن به طور معمول با پیام‌های کلامی ترکیب می‌شود تا ارتباط واضح و موثری برقرار شود.
آقایی افزود: از چهره یک فرد شما می‌توانید حالت‌های مختلف را درک کنید؛ درهم کشیده شدن ابروها، حالت چشم‌ها، طرز قرارگیری همه اجزای صورت به ویژه فک، در انتقال مفاهیم بسیار مهم هستند. ما نمی‌توانیم با چهره یخ و بدون حس برای بچه‌ها قصه‌گویی کنیم، حتی اگر تمام حرکت‌های بدنی‌مان متناسب باشد. ۸۰درصد ابزاری که هنرمند می‌تواند با آن کلام را در قالب بیان بدنی برای مخاطب مفهوم کند صورتش است.
وی ادامه داد: قرارداد یک سری حرکت‌هایی است که ما آن را بر اساس بافت اجتماعی، فرهنگ و منطقه زندگی خود این قراردادها را درک می‌کنیم؛ برای مثال وقتی می‌بینیم فردی دستش را بر زیر چانه گذاشته و سرش متمایل به پایین است، بنا بر یک قرارداد اجتماعی نانوشته نتیجه می‌گیریم که در حال تفکر است و یا زمانی که در بیمارستان تابلو هیس به دیوار می‌آویزند ذهنیت‌شان بر این است که همه بدون نیاز به توضیح این قرارداد را می‌شناسند و متوجه منظور آن‌ها خواهند شد.
این مدرس قصه‌گویی تصریح کرد: ما به عنوان قصه‌گو باید به خوبی قراردادها را بشناسیم و از آن استفاده کنیم. زیرا اگر از این قراردادها را استفاده کنیم ارتباط خیلی بهتری با مخاطب برقرار خواهیم کرد.
آقایی در پاسخ به پرسش نقش زبان بدن در قصه‌گویی بیان کرد: قصه‌گویی، در نام خود از گفتن حکایت دارد، پس چرا ما به جای اکتفا به لحن و بیان از زبان بدن سخن می‌گوییم؟ کودکی که در مقابل شما است وقتی فقط بیان را دارد نمی‌تواند ارتباط لازم را برقرارکند زیرا نیاز دارد گاهی مسیر نگاهش تغییر کند. آنچه باعث استفاده از زبان بدن در قصه‌گویی می‌شود افزایش میزان تاثیرگذاری است.
قصه‌گو بازیگر است و نقش مقابلش قصه است
علیرضا آقایی بیان کرد: بازی در سکوت تکنیکی در سینما و تئاتر است که هرچه بیشتر به آن آگاهی پیدا کنیم استفاده‌ی زیباتری از بدن خود خواهیم کرد. وقتی دو بازیگر گفت‌وگو می‌کنند، زمان دیالوگ گفتن یکی، آن دیگری نباید مانند سنگ بایستد زیرا مخاطب ارتباطش را با آن قطع می‌کند. فرد مقابل باید عکس‌العملی با میمیک چهره و زبان بدن نشان بدهد. در قصه‌گویی، قصه‌گو یک بازیگر است و نقش مقابلش قصه است.
وی بیان کرد: بازی در سکوت به تعبیر من؛ ژست، فیگور و تیپ است. ژست و فیگور زیرمجموعه تصویرسازی هستند. در نقاشی سعی می‌کنیم ترکیب‌بندی مطلوبی را ایجاد کنیم. در تصویربندی ما یک قاب به مخاطب ارائه می‌دهیم تا بعد از ترک کردن سالن نمایش را فراموش نکند بلکه آن قاب تاثیرگذار را با خود به خانه ببرد و در حافظه بسپرد. ابزار قصه‌گو برای ساختن این قاب بدنش است. به دلیل اینکه این مبحث گسترده و شیرین است شما را به کتاب «بازی در سکوت» اثر فرهاد بازیان ارجاع می‌دهم.
تصویرسازی با چاشنی کارگردانی در قصه
وی در پایان عنوان کرد: استفاده از طراحی لباس، ابزار، تابلوها و نشانه‌ها در کارگردانی کار شما بسیار مهم است زیرا بازی شما در بستر کارگردانی اثر دیده می‌شود. اینکه چه زمانی در کدام سمت صحنه به سمت یک درخت فرضی برویم تا تاثیر خوبی بگذارد کارگردانی است. قصه‌گویان باید آگاهانه لباس انتخاب کنند. طراحی لباس باید به انتقال بهتر قصه کمک کند. اگر از لباس نامناسب استفاده کنیم علاوه بر کم کردن تاثیر اجرا و پرت کردن حواس مخاطب از چهره و چشم‌ها می‌تواند باعث اختلال در حرکت شود؛ برای مثال کفش‌های فانتزی که ممکن است طراحی غیراصولی داشته باشد به کلی اجرای قصه‌گو را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بیست‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همزمان با شب یلدا برگزار می‌شود.
