مسعود نوری‌فرد نقال، کارگردان و بازیگر است. او دو دوره دبیر تخصصی‌ترین جشنواره نقالی کشور یعنی جشنواره ملی نقالی و روایتگری سیلک بوده است. او که مدیر خانه نقالی کاشان است در قامت نقال در عرصه‌های ملی و بین المللی حضور داشته است، در این زمینه به اجرا اکتفا نکرده و داوری و پژوهش نیز انجام داده است. در بیست و ششمین جشنواره قصه‌گویی در سطح استان، کانون پرورش فکری استان تهران از ایشان دعوت کرد تا داور و مدرس نقالی در این مرحله باشند. مصاحبه‌ای که در ادامه می‌آید گفت و گویی صمیمانه آزاده جعفری مسئول بخش ادبی جشنواره با ایشان در حاشیه بیست و ششمین جشنواره قصه‌گویی است.
سلام و خیرمقدم جناب آقای نوری فرد خوشحالیم که در خدمت شما هستیم. بی‌مقدمه وارد گفتگو می‌شویم. با توجه به دانش و تجربه شما در زمینه نقالی و اینکه می دانم عنوان قصه آیینی سنتی در شیوه‌نامه قصه‌گویی کانون برای شما تامل برانگیز بوده است از نقالی و قصه‌گویی آیینی سنتی و از تفاوتها و تشابهاتی که در آن می‌بینید بفرمایید.
سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همه مخاطبان محترم کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، حقیقتا بله برایم جای تعجب و تامل بود. پیش‌تر هم عرض کردم که اگر قرارست یک کار حرفه‌ای انجام بدهیم باید همه معیارها و موارد را رعایت کنیم.
نقالی یک هنر ملی و گونه‌ای از نمایش ایرانی است که در سال ۲۰۱۰ به ثبت جهانی یونسکو رسیده و حتی در کشورهای مختلف، علاقه‌مندان و گروه‌های هنری فعالی هستند که به اجرای این هنر می‌پردازند. اما درخصوص تفاوت و تشابه آنقدر این مبحث گسترده و فنی است که در این مصاحبه نمیگنجد و قطعا از حوصله مخاطب خارج خواهد بود ولی لازم است عرض کنم که یکی از تفاوت‌های بزرگ نقالی با قصه‌گویی در نحوه اجرای آنست. یعنی در نقالی، فرد با استفاده از بیان و بدن و با کمک یک دست افزار و با شکلی نمایش گونه قطعه‌ای منثور را روایت می‌کند و در شکل گیری این اجرا اگر اجزا درست در کنار هم قرار نگیرند نقالی شکل نمی‌گیرد؛ یعنی یا به سمت نمایش تک نفره می‌رود یا می‌شود یک قصه‌گویی نمایشی. نباید از نظر دور داشت که رسیدن نقال به اجرای یک مجلس نقل درست و فنی مستلزم آموزش صحیح در کنار اساتید این هنر هست.
از نظر شما نقالی یا به زعم جشنواره قصه‌گوی کانون، قصه‌های آیینی سنتی چه اهمیت و تاثیری در جامعه می‌تواند داشته باشند؟
اگرچه نقالی صرفا روایت داستان‌های شاهنامه نیست و چه بسا نقال‌هایی که از سایر طومارهای مختلف و یا داستان‌های کهن ما مثل داستان امیرارسلان نامدار بهره برده و نقل گفته‌اند اما غالب نقال‌ها وقتی سخن از نقالی به میان می‌آید سراغ شاهنامه و طومارهای داستان شاهنامه می‌روند؛ مثل هفت لشکر، رستم نامه، سام نامه و... و یکی از آن‌ها را برای مردم اجرا می‌کنند؛ خب بر هیچکس پوشیده نیست که سراسر شاهنامه پر از پند و حکمت و اندرزهای حیکم توس است که مانند چراغی راه ما را برای زندگی بهتر و داشتن جامعه‌ای مناسب تر روشن کرده، از این رو وقتی نقال به بیان این داستان‌ها می‌پردازد و از حکمت این داستان‌ها برای ما می‌گوید، قطعا آموزه‌ای برای من مخاطب دارد. لازم است، عرض کنم نقال قبل از اجرای نقالی خود مجاز است یک پیش‌خوانی انجام دهد که این پیش‌خوانی معمولا از حکایت‌های موجود در گلستان؛ بوستان؛ مثنوی و... است و این نیز به خودش یک پند و نصیحت به مخاطب دارد.
از نظر شما قصه‌گویی آیینی سنتی نوجوانان و بزرگسالان آیا تفاوتی دارد یا باید داشته باشد؟
قالی یک هنر با تعریف مشخص است و فرقی نمی‌کند چه کسی آن را اجرا کند اما اگر منظور مخاطب نقل است باید عرض کنم نقال باید بسته به نوع مخاطب خودش که نوجوان است یا بزرگسال طومارش را انتخاب کند و داستانش را روایت کند و حتی پیش‌خوانی انتخاب کند که مناسب احوال آن گروه از مخاطب باشد.
به نظر شما اصلا ضرورت دارد نوجوانان نقالی یا قصه‌گویی آیینی انجام دهند؟
سوال خوبی کردید: امروزه حلقه مفقوده نسل جدید اعتماد به نفس است. نقالی هنری است که باعث بالابردن روحیه خودباوری و همچنین ارتقاء بسیار زیاد اعتماد به نفس فراگیر این هنر می‌شود. اینکه عرض می‌کنم حاصل تجربه سالیان من در حوزه آموزش نقالی در سنین پایه است و به وفور این موضوع را دیدم. کسانی که حتی در لحظه ورود از خجالت لب باز نمی‌کردند، پس از گذراندن دوره‌های آموزشی و فراگیری نقالی در حال حاضر یکی از بهترین نقالان کودک و نوجوان کشور هستند؛ اجراهای متعدد می‌روند و حتی در رادیو و تلویزیون اجرای زنده دارند و خب این نشان دهنده تاثیر فراگیری این هنر است.
در پایان توجه به چه نکاتی را برای ارتقای سطح نقالی یا قصه‌گویی آیینی سنتی ضروری می‌دانید و توصیه می‌کنید؟
در خصوص این سوال شما باید عرض کنم همینطور که در سخنرانی روز اختتامیه جشنواره (در کانون استان تهران) هم عرض کردم لزوم گسترش و ارتقاء این بخش از جشنواره آموزش‌های پیوسته و صحیح به بچه‌هاست. نمونه آن کارگاهی بود که ما در خلال جشنواره داشتیم. این کارگاه نشان داد برخی از بچه‌ها اطلاعات بسیار کمی از شیوه صحیح اجرای نقالی دارند و خب در آن کارگاه با این مفاهیم آشنا شدند و استقبال خوبی هم شد. پیشنهاد من اینست و البته خواهش من از مسئولین ارشد کانون پرورش فکری کشور که همانطور که بسیار ویژه و تخصصی به قصه و قصه‌گویی در این سال‌ها پرداخته اند و در گسترش آن گام برداشته‌اند اکنون با توجه به وجود بخش آیینی‌سنتی در جشنواره -که بهترست بگوییم بخش نقالی- با حضور اساتید مجرب این حوزه کارگروهی تشکیل شود تا درخصوص آموزش؛ سرفصل‌های این بخش از جشنواره و حتی نحوه امتیازات و پارامترهای این بخش نگاه تخصصی‌تری صورت بگیرد.
آقای نوری‌فرد، ممنون از وقتی که به ما دادید، با آرزوی تحقق نگاهی تخصصی‌تر و موثرتر در این بخش از جشنواره قصه‌گویی.
مصاحبه کننده آزاده جعفری
