به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نعمت‌الله فاضلی عضو هیات علمی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در نشستی مجازی که با حضور مربیان، کارشناسان و مسوولان کانون برگزار شد، در رابطه با مساله‌شناسی کودک گفت: در حال حاضر مطالعات در رابطه با کودک در ایران وجود دارد اما نه به معنی رایج مطالعاتی که در جهان مطرح است. در ایران مطالعه کودک و کودکان در رشته‌های مستقل و وابسته‌ای مثل روانشناسی، علوم تربیتی، ادبیات و جامعه‌شناسی مطرح است، که البته باید گفت بیشتر بحث کودکان است نه کودکی.
فاضلی تصریح کرد: در دو دهه اخیر توجه بیشتری به مطالعه کودکان شده و با گسترش آموزش عالی، دانشجویان بیشتری وارد فضای آموزشی شدند و پایان‌نامه و رساله بیشتری نوشته شده است و این خود فرصت بیشتری ایجاد کرده تا کودکان موضوع تامل و بحث قرار بگیرند.
وی افزود: وقتی از مساله‌شناسی صحبت می‌کنیم چند ملاحظه را باید در نظر بگیریم، ابتدا اینکه منظور از مساله‌شناسی و روانشناسی به‌ویژه رویکردهای رشد در حوزه کودکی نیست، مساله‌شناسی، آسیب‌شناسی نیست و با آن بسیار متفاوت است.
فاضلی تاکید کرد: آسیب‌شناسی رویکردی جزیی‌نگر، تکنیکی و به‌صورت عمده مبتنی بر دو مولفه است، اول مولفه راهبردی که مدیریت‌ها و سازمان‌ها نیاز دارند و دوم بیولوژیکال و سایکولوژیکال است. مساله‌شناسی پاتولوژی نیست. بر خلاف آسیب‌شناسی که جزیی‌نگر است، مساله‌شناسی، پدیده‌ها را در کلیت مطالعه می‌کند.
وی گفت: آسیب‌شناسی می‌خواهد از یک پدیده، جزیی‌ترین قسمت آن را مطالعه کند و امری سیاسی و مدیریتی است که با هدف دخالت در امور انجام می‌شود. این در شرایطی است که مساله‌شناسی به‌طور کامل بر عکس عمل می‌کند. هدف مساله‌شناسی به‌طور کلی رسیدن به یک فهم است، رسیدن به یک درد پیچیده از کلیت مسائل در حوزه انسانی و اجتماعی است.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: البته مساله‌شناسی به مدیریت هم کمک می‌کند یعنی پیش‌شرط هر راهبرد سیاسی و مدیریتی این است که واقعیت آن گونه‌ای که هست تا حد ممکن شناخته شود.
وی در ادامه با بیان اینکه در دنیای امروز کودکی مساله ما شده، گفت: در دنیای معاصر کودکی مساله ما شده، چیزی که در گذشته وجود نداشته است. ما تا ۱۰۰ سال پیش با مساله کودکی سروکار نداشتیم و درگیر کودکی نبودیم به طور مثال در گذشته از هر ۵ کودک ۴ نفر به دلایل مختلف از بین می‌رفتند، اما برای کسی سوال نبود. نگرشی که این روزها تغییر کرده و از اهمیت بالایی برای همگان برخوردار است.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: در گذشته آموزش در کودکان وجود نداشت همان مقدار کمی هم که وجود داشت همراه با تنبیه و خشونت بود زیرا در گذشته تنبیه کودکان طبیعی فرض می‌شد اما الان این‌گونه نیست و تغییر ایجاد شده است.
فاضلی افزود: این تغییرات در چند سطح انجام شده و مریم شعبان در رساله دکتری خود در مورد تبارشناسی کودکی در ایران و تغییرات آن توضیح داده است. شعبان در رساله خود اشاره می‌کند که مساله کودکی از دوران قاجار در ایران شکل گرفته، درست زمانی که مدارس با سبک‌های جدید وارد کشور شده و نهادهای جدید شکل می‌گیرد و بهداشت و سلامتی کودکان از اهمیت برخوردار می‌شود.
در ادامه، این عضو هیات علمی دانشگاه گفت: تغییرات در ابتدا بسیار کمرنگ انجام می‌شد اما هر چه جلوتر رفت مسایل کودکان بیشتر اهمیت خود را آشکار کردند.
وی تصریح کرد: مسایل کودکان در دو ساحت مورد بررسی قرار می‌گیرد، ابتدا نهادهای کودکی مثل مهد کودک، مدارس، بیمارستان‌های کودکان، پزشک کودک و نهادهای آموزش عالی و بعدها رسانه‌ها، برنامه کودک و مطبوعات نیز به آنها اضافه می‌شود. در این ساحت گفتمان کودکی در قالب نهادهای کودکی خود را آشکار می‌کند و از اینجاست که گسست در تاریخ کودکی ایران به‌وجود می‌آید.
این پژوهشگر افزود: ساحت بعدی اندیشه‌ورزی در مورد کودکان است، آنجا که بینش‌های فکری به‌وجود می‌آید. در واقع ما با دو نوع کودکی طرف هستیم یکی کودک زیست شده، یکی دیگر کودک بازنما شده.
کودک زیست شده همان کودکی فیزیولوژیکی است که به دنیا می‌آید و مراحل زندگی را می‌گذراند و ما شاهد آن هستیم و کودک بازنما شده تصویر و فهم ما از کودکی است، که در فضاهای گوناگون مثل ادبیات کودک خود را نشان می‌دهد و یا در هر چیزی مرتبط با کودکان باشد ظهور می‌کند.
فاضلی یادآور شد: البته نوع دیگری هم وجود دارد که شکلی از بازنمایی است اما مستقل، آن هم کودکیِ فهم شده که غیر از دو مدل دیگر است. کودکیِ فهم شده کودکی است که محققان کودک و نوجوان می‌فهمند و در تئوری‌ها و پژوهش‌ها متوجه آن می‌شوند.
وی در پایان گفت هر سه این کودکی‌ها این واقعیت را نشان می‌دهد که در حال آشنایی با کودکی هستیم و در دوران معاصر بیش از گذشته می‌خواهیم در دنیای کودکی حساس و هشیار شویم و در حال کشف راز و رمز آن هستیم.
ویژه‌برنامه‌های هفته پژوهش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۲۱ تا ۲۴ آذر ۱۴۰۰ با شعار «از مساله‌شناسی تا معرفت‌شناسی» در حال برگزاری است.
