به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، فیلم‌های «نهنگ سفید» به کارگردانی امیر مهران و «بادها کجا می‌میرند» به کارگردانی پژمان علی‌پور با حضور مجید شیخ‌انصاری و مهرداد فراهانی به عنوان منتقد و با میزبانی رامتین شهبازی امشب ۱۱ خرداد در سالن کنفرانس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اکران و نقد و بررسی شد.
مجید شیخ انصاری در ابتدا درباره این فیلم بیان کرد: فابیولا ماده اصلی یک اثر هنری و سیوژت سبک و مکانیزمی است که ایده از آن ساخته می‌شود. فابیولا در واقع می‌تواند همان دستمایه یا مضمون اثر باشد و سیوژت می‌تواند سبک و ساختاری برای فابیولا فراهم کند.
وی اضافه کرد: خلق اثر هنری از یک داستان پایه که ترجمه یا مابه‌ازایی برای فابیولاست، بیشتر مورد توجه است تا مولفه‌های سبکی و تکنیکی که مابه‌ازای گفتمان یا سیوژت است.
مهرداد فراهانی نیز عنوان کرد: فیلم «نهنگ سفید» را دوست داشتم و با اینکه فیلم را پیش از این دیده بودم، اما باز هنگام دیدنش جزییاتی داشت که حس کردم ندیده بودم.
وی اضافه کرد: این فیلم از عناصر ایکونیک سینمای دفاع مقدس مثل تالاب، پلاک‌ها و… بهره گرفته است و در همین ژانر می‌گنجد. کاراکتر مرکزی این فیلم سلسله‌ای از کاراکترهای تک‌افتاده، انزواطلب و دورافتاده مثل کاراکتر داوود در فیلم «روبان قرمز» است.
فراهانی تصریح کرد: این فیلم وجهی اسطوره‌شناختی دارد، وقتی عنوان «نهنگ سفید» می‌آید، اثر موبی‌دیک برای ما تداعی می‌شود که البته آنجا نهنگ یک قاتل است و اینجا مثل منجی و سیمرغ است و در واقع خوانشی متفاوت صورت می‌گیرد. اینجا حتی می‌تواند داستان یونس پیامبر را تداعی کند، به ویژه که آوازخوانی این کاراکتر، داوود نبی را تداعی می‌کرد و این زیرمتن‌های اسطوره‌شناختی در این فیلم برایم خیلی جذاب بود.
این پژوهشگر سینما یادآور شد: اگر کسی با ادبیات و سینما کمتر سر و کار دارد و این تداعی‌ها برایش صورت می‌گیرد، باز هم قصه برایش پیش می‌رود و فلاش‌بک‌ها و کدهای تصویری مخاطب را هدایت می‌کند که قصه را گم نکند.
رامتین شهبازی نیز در ادامه گفت: فیلم از منظر تکنیکی و پدیده‌های فابیولا و سیوژت، تأثیرگذاری‌اش را دارد و این تأثیرگذاری فقط به خاطره ما از دوره دفاع مقدس برنمی گردد، چون از آن تصاویر می‌توانیم فاصله بگیریم و در عین حال تاثیری عاطفی برای ما شکل می‌دهد.
وی اضافه کرد: کارکردهای ساختارگرایانه بیشتر برای منطق است و ما خیلی کم از واژه فرم معنادار استفاده می‌کنیم. نئوفرمالیست‌ها مثل دیوید بوردول بیشتر از این عبارت استفاده می‌کنند.
شهبازی با اشاره به معنای آب در این فیلم اظهار کرد: این کاراکتر در شرایطی بی‌ثبات زندگی می‌کند، ما او را همیشه در آب می‌بینیم که نسبت به خشکی بی‌ثبات است و شرایطش در این بی‌ثباتی تا جایی که به آرامش می‌رسد، برای من جالب است.
وی اضافه کرد: ما همیشه تعالی را در بالا رفتن می‌بینیم و نکته جالب این فیلم این بود که او در آب فرو می‌رود و به این تعالی می‌رسد. آب برای ما نشان پاکی است و آن نهنگ سفید مثل یک منجی عمل می‌کند.
امیر مهران کارگردان فیلم «نهنگ سفید» عنوان کرد: بخشی از تحلیل‌ها برای خودم جالب بود و شاید به آن‌ها فکر نکرده بودم، اما شاید برخی ناآگاهانه در کار استفاده شده بود. من خیلی اهل فیلمسازی به تعداد زیاد نیستم و کار قبلی‌ام به هشت سال پیش برمی‌گردد، اما سعی می‌کنم به صورت تصویری جزییات را در ذهنم جذب کنم.
پژمان خلیلی که در حوزه موسیقی فیلم و انیمیشن کار می‌کند نیز در سخنانی بیان کرد: موسیقی انیمیشن تفاوت چندانی با قالب‌های دیگر فیلم و مستند و… ندارد. ممکن است بازی با رنگ‌های سازها بیشتر باشد.
شیخ انصاری در ادامه گفت: ما در مفاهیم غوطه‌وریم و در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که مفاهیم و نمادها برایمان نقش بازی می‌کنند. گاهی تماشاگر هم ناخودآگاه در این نمادها غوطه‌ور است و برای همین با نمادهای فیلمساز منطبق نمی‌شود بلکه از او جلوتر است.
در ادامه فیلم «بادها کجا می‌میرند» به کارگردانی پژمان علی‌پور نمایش داده شد که این اثر هم در ژانر دفاع مقدس بود.
فراهانی در سخنانی به برخی از فیلم‌های دفاع مقدسی اشاره کرد و گفت: من دوست دارم وقتی اثری در حوزه فیلم انیمیشن می‌بینم، ببینم که آنچه مرتبط با دنیای انیمیشن است، متفاوت از مستند و دیگر قالب‌هاست. این فیلم مرا تا حدی سرخورده کرد و نتوانست تصویری بیشتر از مستندها و فیلم‌هایی مثل «درخت گردو» که پیش از این دیده‌ام به من بدهد.
وی اضافه کرد: خود نمایش اتفاقات در آب هم برای من نو نبود، پیش از این یک مستندساز چنین نمایی از زندگی روستایی در آب نمایش داده است. با این حال در بخشی از اثر دستی که زیر آب می‌آید و دختر را یک باره از زیر آب نجات می‌دهد، می‌تواند از همین ویژگی‌های کار انیمیشن باشد که آن را متفاوت می‌کرد.
شهبازی نیز در توضیحاتی با اشاره به اینکه به اندازه منتقد نشست با فیلم زاویه ندارد، گفت: همه این عناصر زندگی روستایی، عشق، سرباز و… و همچنین آبی که قرار است نمایش‌دهنده زندگی اینها باشد، جالب بود. مشکلم با پایان فیلم بود که گویی دوپایانه است، در حالی که ما چندان فیلم دوپایانه نداریم و فقط فیلم «روانی» هیچکاک اینگونه است. فیلم «ابد و یک روز» سعید روستایی هم این چنین است، اما آنجا درنیامده است.
پژمان علی‌پور کارگردان فیلم در ادامه یادآور شد: من اینجا خواستم تاکید کنم که زندگی ادامه دارد اما هیچ تطهیری با آب انجام نشده است. این مردمی که شیمیایی شده‌اند، هنوز مشکل دارند و برای دارو و درمان به تهران می‌آیند.
وی در پایان درباره فضای مستند اثر خود بیان کرد: این فیلم در طبقه‌بندی انیمیشن‌مستند می‌گنجد و در جشنواره‌های جهانی هم در چنین طبقه‌ای می‌آید. یکی از تکنیک‌هایی که بیشتر در انیمیشن‌مستندها استفاده می‌شود، تکنیک روتوسکوپی است و فیلم را باید در این طبقه تحلیل کرد.
دوازدهمین جشنواره بین‌المللی پویانمایی تهران به دبیری محمدرضا کریمی‌صارمی ۸ تا ۱۲ خرداد ۱۴۰۱ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب در حال برگزاری است.
