به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست «تاثیر و نقش هنر و ادبیات در پرورش خلاقیت کودک»، چهارشنبه ۲۰ مهر ۱۴۰۱ که روز «کودک، ادبیات و خلاقیت» نام گرفته در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون برگزار شد.
اردشیر پژوهشی، استاد دانشگاه هنر در ابتدای این نشست، کانون را مهم‌ترین متولی کودک و نوجوان در این سرزمین دانست و افزود: خوشحالم در کنار مربیان کانون هستم؛ چراکه مربی‌ها و همه کسانی که برای بچه‌ها کار می‌کنند، امیدوارترین آدم‌ها هستند.
به گفته این استاد دانشگاه هنر، چهار ویژگی، انسان را از حیوان متمایز می‌کند. انسان، موجودی اجتماعی است و این ویژگی به نیاز انسان به زندگی در جمع برمی‌گردد. از سوی دیگر بشر، اندیشه‌ورز و ابزارساز است و این ویژگی به خلاقیت نیاز دارد.
«پژوهشی» به تعریف «خلاقیت» اشاره و بیان کرد: این واژه یک کلمه عربی و صیغه مبالغه به معنی «بسیار آفریننده بودن» است که با «ساختن» تفاوت ندارد. خلاقیت به چگونگی ادراک ما از جهان هستی برمی‌گردد گرچه امروز این کلمه، معنا و مفهوم خود را از دست داده چراکه آن را به هر چیز نسبت می‌دهند.
به گفته این پژوهشگر هنر، ما از طریق حواس خود با جهان ارتباط برقرار می‌کنیم و این درک‌ها و دریافت‌ها، کنار هم چیده می‌شوند و برای‌مان یک تصویر ذهنی می‌سازند. از آن پس در مواجهه با هر پرسشی به این داده‌ها و تصاویر ذهنی مراجعه می‌کنیم. طبیعی است کسی که تجربه‌ها و داده‌های بیشتری دارد به پاسخ‌های خلاقه‌تری هم دست پیدا می‌کند.
«پژوهشی»، خلاقیت را ویژگی همه انسان‌ها دانست و افزود: درصدی از خلاقیت در همه ما وجود دارد البته حد و اندازه آن متفاوت است. از سوی دیگر، نقش وراثت را نمی‌توان نادیده گرفت اما خلاقیت، ذاتی نیست و می‌توان آن را پرورش داد و یکی از رسالت‌های اصلی کانون پرورش فکری، پرورش انسان خلاق نیست اصلا اهمیت ندارد این بچه‌ها پزشک می‌شوند یا خانه‌دار یا کارمند بانک آنچه مهم است این‌که ما آدم‌های خلاق تربیت کنیم و با طرح پرسش و ایجاد یک فضای برانگیزاننده، زمینه‌های رسیدن به خلاقیت را را فراهم آوریم.
او در پایان چند نمونه از کارهای خلاقه کودکان را نشان داد و گفت: به هم ریختن به معنی خلاقیت نیست اما نوشتن یک راه سودمند برای کسب این ویژگی است. در کل خلاقیت باید در زندگی آدم‌ها، جاری و ساری باشد.
جور دیگر دیدن را به بچه‌ها یاد بدهیم
فرزانه رحمانی با اشاره به این‌که ۱۹ مهر روز جهانی دختران بود گفت: ما باید به حقوق دختران توجه کنیم و آن را به رسمیت بشناسیم. ما باید به آزادی، آموزش باکیفیت و سلامت جسمی و روانی دخترها که جزو حقوق اولیه آنهاست توجه کنیم.
او خلاقیت را بهتر دیدن و جور دیگر دیدن دانست و افزود: اگر ما بتوانیم به شیوه متفاوت فکر کنیم و دست به آفرینش بزنیم، کار خلاقه‌ای انجام داده‌ایم. ما در وهله اول باید کنجکاو و خیال‌پرداز باشیم. چون تخیل است که دست ما را می‌گیرد و به کشف فضاهای تازه می‌برد.
رحمانی با اشاره به این‌که مربیان می‌توانند نقش مهمی در خلاقه شدن کودکان داشته باشند گفت: وقتی مربی با لبخند از بچه‌ها استقبال می‌کند و چسب و قیچی و کاغذ رنگی در اختیارشان می‌گذارد تا نقاشی بکشند و کاردستی بسازند، آنها را به خلق کردن و در مسیر خلاقیت گام‌زدن تشویق می‌کنند.
این نویسنده کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری را فضایی برای رشد خلاقیت در بچه‌ها دانست و افزود: اولین و مهم‌ترین عامل در تقویت خلاقیت بچه‌ها، خود مربیان کانون هستند. دوم این‌که کانون، محیط مناسبی برای انجام کار خلاقه است؛ چراکه به مخاطب خود مجال خیال‌پردازی می‌دهد و به او اندیشیدن را می‌آموزد.
رحمانی با اشاره به این‌که لالایی و پس از آن قصه، نخستین چیزهایی هستند که بچه‌ها از مادران خود می‌شنوند و از طریق آن با کلمه آشنا می‌شوند؛ آرام آرام، دایره واژگانی بچه‌ها گسترش می‌یابد. در این میان، کتاب‌های تصویری یکی دیگر از مواردی هستند که این دایره را بزرگ‌تر و زمینه‌های رسیدن کودکان به خلاقیت را فراهم می‌کنند. چراکه این کتاب‌ها مهارت دیداری و شنیداری بچه‌ها را افزایش داده و به قوه تخیل، تفکر و حس کنجکاوی‌شان، پر و بال می‌دهند؛ به همین‌خاطر استفاده از کتاب‌های تصویری برای خردسالان بسیار ضروری و مهم است .
تربیت خلاق و تفکر انتقادی، دو روی یک سکه‌اند
نگین صدری‌زاده، یکی از کارشناسان ادبی کانون پرورش فکری هم به تعریف خود از خلاقیت اشاره و بیان کرد: ما نباید تصور کنیم، خلاقیت یک ظرفیت ذاتی نیست چراکه می‌توانیم به خلاقیت به شکل یک مهارت اکتسابی فکر کنیم و به پرورش آن بپردازیم. از سوی دیگر نباید ناخودآگاه را خاستگاه این مهارت بدانیم چراکه رسیدن به تفکر خلاق را برای‌مان دشوار و دور از دسترس می‌کند.
به گفته این کارشناس کودک و نوجوان، وقتی از تربیت خلاق صحبت می‌کنیم باید به تفکر انتقادی هم توجه داشته باشیم. این دو به هیچ عنوان، جدای از هم نیستند. حتی اگر در روان خود سفر و به کهن‌الگوها توجه کنیم درمی‌یابیم که دو کهن‌الگوی نابودگر و آفرینشگر در کنار هم‌اند.
صدری‌زاده با اشاره به این‌که قصه‌ها چگونه به خلاقیت آدم‌ها پروبال می‌دهند گفت: قصه‌ها، موقعیت سفر قهرمانی ایجاد می‌کنند و به بچه‌ها این فرصت و مجال را می‌دهند تا با قهرمان داستان یکی شوند. شالوده‌های ذهنی را به هم می‌ریزند و جور دیگر نگاه کردن و تفکر خلاق را به آنها یاد می‌دهند اما واقعیت این است که قصه‌های عامیانه کودکانه نیستند و حتما باید بازنویسی و بازآفرینی شود.
ویژه‌برنامه‌های هفته ملی کودک از ۱۶ تا ۲۲ مهر ۱۴۰۱ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون واقع در خیابان حجاب تهران و دیگر مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سراسر کشور برگزار می‌شود.
