لزوم توجه به نیاز‌های مخاطب در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان

کارشناسان حوزه ادبیات کودک و نوجوان در نشست تخصصی ترویج کتاب‌خوانی در کتاب‌خانه مرجع کانون بر لزوم توجه به نیاز‌های مخاطبان و پرهیز از نگاه ابزاری و اقتصادی به این حوزه تاکید کردند.

به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، خسروآقایاری در نشست تخصصی ترویج کتاب‌خوانی کتاب‌خانه مرجع کانون که با موضوع مجله‌های تخصصی درباره کودک و نوجوان گفت: به اعتقاد من در یک دهه اخیر بیشتر نقاط قوت و پیشرفت‌ها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در کشور در حوزه‌ی مباحث نظری بوده و در دیگر بخش‌ها شاید به دلیل نوع مدیریت فرهنگی که بیشتر دولتی است، دچار کاستی شده‌ایم.
وی افزود: فاصله‌ای که میان مدیریت دولتی، مراکز فرهنگی و حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد مشکلاتی را در زمینه‌های حمایتی، ساختاری و سازوکارها در پی داشته است.
کارشناس ادبیات کودک و نوجوان یادآور شد: اگر بخواهیم نمود‌های عینی در زمینه مشکلات این حوزه در دهه اخیر را عنوان کنیم به طور مثال: حوزه هنری در دهه‌های قبل با چاپ نشریه‌ تخصصی و برگزاری دوره‌های آموزشی و پژوهشی خیلی جدی‌تر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت داشت یا آموزش و پرورش با برگزاری دوره‌های آموزشی ضمن خدمت برای تربیت نیروی انسانی و انتشار فهرست کتاب‌های کودک و نوجوان و نشریه‌های مختلف در این بخش حضور خوبی داشت.
وی تصریح کرد: در حال حاضر تنها 3 نشریه «کتاب‌ماه کودک»، «پژوهش‌نامه» و «روشنان» به صورت تخصصی در این حوزه منتشر می‌شود
آقایاری اظهار داشت: در دهه اخیر در حوزه محتوا، شاهد پیشرفت‌های خوبی در عرصه‌ی نظری ادبیات کودک و نوجوان بوده ایم و بسیاری از نظریه‌های مدرن به ادبیات راه پیدا کرد اما حیات حوزه نظری به خاطر پیوندها و تفکر بیگانه و فاصله با حوزه اندیشه دارای حیات مصنوعی است و آسیب‌هایی نیز به همراه دارد.
وی بیان داشت: در حوزه مخاطب شناسی نیز در دهه اخیر مقالات و کتاب‌های زیادی به چاپ رسید اما این‌که این آثار چه‌قدر توانسته مفید و موثر باشد و با واقعیت‌های جامعه اسلامی ما تناسب داشته باشد، هرگز مورد ارزیابی قرار نگرفته است.
سردبیر کتاب ماه کودک و نوجوان خاطر نشان کرد: اگر در این دوره به سراغ ترجمه نمی‌رفتیم برای حفظ ادبیات کودک داشته‌های زیادی نداشتیم.
وی افزود: اگر چه نظریه، مبنای کار تولید است و هر کار عملی باید در حوزه نظری نیز یه حیات خود ادامه دهد اما اکنون شکافی میان دو حوزه نظری و عملی ایجاد شده و تلاش قابل توجهی از سوی به ویژه جوانان در این زمینه  صورت گرفته و آنان گاهی حتی دیدگاه‌های سنتی را نیز به چالش کشیده‌اند اما به دلیل فراهم نبودن سخت‌افزارهایی که باید توسط مدیریت فرهنگی دولتی تامین می‌شد تا ادبیات کودک را به جلو ببرد این اتفاق روی نداد.
آقایاری ادامه داد گاهی ساختارها، اجتماعی و قابل لمس است مانند نظام آموزش و پرورش، ولی برخی ساختارها مثل ساختار شعر، داستان و نمایش‌نامه، معنوی و قابل درک نیست و مهم پیوند میان ساختار و محتوا است که در دهه اخیر شکافی میان ادبیات کودک و نوجوان و ساختارهای اجتماعی به‌وجود آمده و مانع تحقق و رشد این حوزه شده است.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال اگر بگوییم امروز بیش از هر زمانی نیاز به پژوهش‌گر و نقاد داریم این‌ها کجا باید پرورش پیدا کنند آیا هر فردی در حوزه شعر یا داستان فعالیت دارد می‌تواند کار نظری هم انجام دهد اما چون در این بخش کاری صورت نگرفته انتظار داریم شاعر و نویسنده کار نقد و پژوهش را نیز انجام دهد.
آقایاری در پایان گقت: برای تربیت پژوهش‌گر به آکادمی‌هایی نیاز داریم که میان دانشگاه‌ها و فعالان حوزه‌های اجرایی ارتباط برقرار کنند چرا که در دانشگاه تنها مقوله‌های علمی و نظری تدریس می‌شود که با اجرا فاصله دارد وآکادمی‌ها می‌تواند این فاصله کم کند.

کودکان و نوجوانان را باور داشته‌باشیم
دکترسعید حسام‌پور دیگر سخنران این نشست که از فعالان حوزه ادبیات کودک در دانشگاه شیراز است در زمینه مجله‌های تخصصی کودک و نوجوان گفت: آن‌چه مطرح شد دغدغه بسیاری از فعالان این حوزه است اما در دانشگاه شیراز کارهای خوبی در این زمینه صورت گرفته که یکی از آن‌ها راه‌اندازی مرکز مطالعات کودک برای هموار کردن رابطه میان آفرینش‌گر آثار و مخاطبان است.
وی که دبیر چندین دوره همایش ادبیات کودک در دانشگاه شیراز بوده افزود: بسیاری از مقاله‌هایی که در اولین دوره همایش ارسال شده بود فاقد روش‌های علمی برای نوشتن بود و افراد تنها براساس ذوق و علاقه خود آثاری را برای کودکان خلق کرده بودند اما با کارهایی که صورت گرفت در دوره‌های بعدی اگر چه از نظر تعداد کاهش داشت ولی  کیفیت آثار روند رو به رشدی گرفت ولی به طور کامل انتظارها را برآورده نکرد.
حسام پور یادآور شد: در طرح دیگری که در حال اجرا است تمامی کتاب‌های چاپ شده در حوزه ادبیات کودک از سال 1300 تا کنون جمع‌آوری و در حال تحلیل کمی و کیفی آن‌ها هستیم تا با شناسایی نقاط ضعف و قوت بتوانیم در آینده آثار بهتری در این زمینه داشته باشیم.
وی اضافه کرد: اگر بتوانیم با پرهیز از شعار دادن، کودکان و نوجوانان را باور داشته‌باشیم و از زیرساخت‌های آماده شده با آگاهی به فعالیت بپردازیم می‌توانیم عملکرد بهتری نسبت به گذشته داشته باشیم.
دبیر همایش‌های ادبیات در دانشگاه شیراز گفت: هم‌چنین تمام مقاله‌های حوزه کودک و نوجوان آسیب شناسی شده و به صورت کارنامه در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
وی رویکرد برخی پژوهش‌گران با الگو‌گیری از غرب و به زور ربط‌دادن آن به متن‌های ادبی کشور را از دیگر دغدغه‌هایی عنوان کرد که در دانشگاه شیراز در حال مطالعه بر روی آن هستیم.
حسام‌پور تصریح کرد: برای نقد آثار نیاز داریم با رویکردهای غربی آشنا باشیم و عناصری که متناسب با رویکرد خودمان است را انتخاب کنیم و از الگو‌گیری از رویکردهای غربی پرهیز کنیم در نقد باید به ارزیابی، شرح و تفسیر و خوانش‌های گوناگون از یک اثر توجه داشت و با جمع‌آوری، پژوهش و استخراج اطلاعات مختلف به نظریه‌های نو و تازه دست پیدا کرد.
وی هدف از این فعالیت‌ها را تقویت حلقه میان مخاطب و خلق‌کننده اثر عنوان کرد و گفت: تلاش می‌کنیم ارتباط میان نهادها و سازمان‌های دیگر را با دانشگاه بیشتر کنیم.
کارشناس حوزه ادبیات کودک ضمن قدردانی از ارتباط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با دانشگاه ادبیات شیراز اظهار امیدواری کرد سایر سازمان‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند نیز با ارسال نشریه‌ها و مجلات خود دانشگاه را در جریان برنامه‌های خود قرار دهند.