مجموعه اقدامات از 1392 تا 1394
1- تهیه و تدوین طرح‌های مطالعاتی – راهبردی با رویکرد «خانواده‌ی دوستدار کودک»
تقویت و تحکیم بنیان خانواده و استواری بخشیدن به روابط خانوادگی از مؤلفه‌های بنیادین راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای کشور ایران به شمار می‌آید؛ این مهم، به‌طورقطع بدون توجه به رشد کیفی و افزایش مشخصه‌ها و شاخص‌های رفاهی خانواده و اعضای آن، خصوصا اعضای آسیب‌پذیر خانواده که ازجمله افراد زیر 18 سال هستند، به نتیجه‌ی مطلوب نخواهد رسید؛ از سوی دیگر، نظر به آن‌که خانواده واجد نقش اولیه در حوزه‌ی پیش‌گیری از آسیب‌های فراروی کودکان می‌باشد، و هرگونه تصمیم‌سازی، سیاست‌گذاری و برنامه‌نویسی جهت پیش‌گیری، کنترل، کاهش و پایان‌دهی به آسیب‌های اجتماعی، باید با توجه ویژه به نقش خانواده و منافع عالیه کودکان همراه باشد، این معاونت آسیب‌شناسی مسایل پیش‌روی کودکان را در فهرست برنامه‌های کاری خود قرار داده است تا با شناخت دقیق موضوع و پایش کلیه‌ی ابعاد و جهات آسیب‌های مربوطه و آن‌گاه شناسایی نقش خانواده در کنترل، کاهش و حسب امکان پیش‌گیری از تکرار موارد مشابه، در جهت اعتلای جایگاه خانواده و تأمین منافع عالیه کودکان گام بردارد.
از جمله طرح‌های مطالعاتی – راهبردی موجود معاونت در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
اقدام علیه کار کودک؛ واکاوی علل و پیامدها؛
بازشناسی ابعادی از مساله کودکان درگیر در اعتیاد.
محور اصلی طرح‌های مذکور بر شناسایی عوامل چندوجهی کار کودکان و اعتیاد ایشان به مواد مخدر و محرک، شناخت چالش‌ها، خلاءها، و ظرفیت‌های ساختاری و حقوقی موجود در پیش‌گیری، کنترل وکاهش آسیب‌های فوق، و تدوین راهبردهای پیشنهادی با رویکرد «توسعه‌ی حمایت‌های اجتماعی از خانواده» بنیان نهاده شد.
2- انعقاد تفاهم‌نامه‌ی همکاری بین دستگاهی در حوزه‌ی کودکان
با عنایت به آن‌که صلاحیت معاونت، سیاست‌گذاری، هماهنگی، رصد و پایش در حوزه‌ی زنان و خانواده بوده و لذا ورود ملموس به حوزه‌ی اجرا ندارد، سیاست‌های مورد نظر خود را که مرتبط به حوزه‌ی ارتقای وضعیت زنان و یا تحکیم بنیان خانواده و یا ارتقای وضعیت کودکان می‌باشد، در پرتو انعقاد تفاهم‌نامه با دستگاه‌های اجرایی جامه‌ی عمل می‌پوشاند؛ از این حیث، بدون قید احصاء، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
2-1- مشارکت در تأمین آموزش‌های رسمی و غیررسمی برای کودکان لازم‌التعلیم از طریق انعقاد تفاهم‌نامه و موافقت‌نامه‌های همکاری مشترک فی‌مابین معاونت امور زنان و خانواده‌ی ریاست جمهوری و وزارت آموزش و پرورش.
از جمله اهداف و موضوعات مقرر در این تفاهم‌نامه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تقویت، توسعه، ترویج و نهادینه‌سازی مفهوم عدالت جنسیتی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و فرهنگی مرتبط با دختران در برنامه‌ی ششم توسعه.
برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری جهت ارتقای سطح سواد دختران؛ به‌ویژه در مناطق روستایی و محروم، به منظور کاهش سالانه‌ی آمار زنان و دختران بازمانده از تحصیل جهت دستیابی به هدف‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی برنامه‌ی توسعه‌ی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور.
ارتقای کیفی و کمّی مدارس دخترانه‌ی روستایی، عشایری و مناطق محروم.
تجمیع، هم افزایی و مناسب‌سازی برنامه‌ها، منابع، امکانات و تسهیلات در راستای بهینه‌سازی محیط دختران نوجوان در خانواده، مدارس و خوابگاه‌های مدارس شبانه‌روزی در هم‌یه دوره‌های تحصیلی و تأمین سلامت روانی و جسمی آنها، خصوصاً در مناطق محروم کشور.
تقویت مشارکت‌های مردمی و زمینه‌سازی جهت افزایش مشارکت سمن‌ها (سازمان‌های مردم‌نهاد) برای همکاری در اجرای آموزش‌های رسمی و غیر رسمی ویژه‌ی دختران و پسران دانش آموز سراسر کشور.
2-2- تدوین طرح (موافقت‌نامه) با موضوع افزایش پوشش تحصیلی دختران بازمانده از تحصیل مناطق محروم کشور (10 استان)
باتوجه به ضرورت و اهمیت تحقق پوشش کامل تحصیلی لازم‌التعلیمان دوره‌ی ابتدایی و منویات مقام معظم رهبری در موضوع انسداد کامل بی‌سوادی در کشور، و با عنایت به وضعیت موجود شاخص‌های دوره‌ی ابتدایی در سال تحصیلی 1393-1392، و با لحاظ شاخص پوشش واقعی دوره‌ی ابتدایی (8/98) و نرخ جذب خالص پایه‌ی اول ( 3/98) در کل دوره، و شاخص‌های دسترسی دختران در پوشش واقعی ابتدایی (6/98)، و جذب خالص پایه‌ی اول دختران (2/98)، طرح فوق تدوین شده و بنااست تا در ده استان، که مشتمل بر بوشهر، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، لرستان، گلستان، مرکزی، هرمزگان می‌باشد، به اجرا گذاشته شود.
2-3- انعقاد تفاهم‌نامه‌ی همکاری با کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران
ازجمله اهداف و موضوعات مورد نظر همکاری این دو نهاد با تمرکز بر کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
شکوفایی ظرفیت‌های موجود کشور در ابعاد مختلف آموزشی، پژوهشی، کاربردی در راستای ارتقا و پیشبرد همه‌جانبه‌ی رعایت حقوق زنان وکودکان و صیانت از نهاد خانواده؛
توسعه‌ی پژوهش‌های راهبردی و مطالعات بنیادی و کاربردی در حوزه‌ی زنان، خانواده و کودکان متناسب با نیازهای موجود کشور؛ به تفکیک مناطق جغرافیایی مختلف و گروه‌های متفاوت زنان؛ اعم از زنان خانه‌دار، زنان خودسرپرست، زنان بی‌سرپرست، زنان بدسرپرست، زنان کارآفرین، زنان دارای معلولیت، زنان مبتلا به بیماری‌های خاص، خانوارهای بدسرپرست و آسیب‌شناسی زنانه‌شدن مسایل اجتماعی؛ و نیز گروه‌های مختلف کودکان، به تفکیک سن، جنس، وضعیت سلامت (دارای معلولیت، بیماری خاص و صعب‌العلاج)، وضعیت تابعیت، توزیع استانی.
3- شناسایی خلاءهای موجود در حوزه‌ی قوانین و یا اسناد در دستور کار دستگاه‌های دولتی و سایر دستگاه‌های حاکمه در حوزه‌ی کودکان
3-1- ارایه‌ی پیشنهاد نسبت به متن پیش‌نویس سیاست‌های کلی برنامه‌ی ششم توسعه
این معاونت به جهت عدم اشاره به موضوع عدالت آموزشی در متن پیش‌نویس مذکور، در اسفندماه سال 1393 طی مکاتبه با مجمع تشخیص مصلحت نظام پیشنهاد نمود تا بندی از سیاست‌های مذکور به موضوع آموزش و یا عدالت آموزشی اختصاص یابد. لازم به ذکر است که در متن نهایی سند، در حوزه‌ی آموزش کودکان، بند 75 بر «اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تأکید بر دوران تحصیل کودکی و نوجوانی» تصریح شده است؛
3-2- ارایه‌ی پیشنهاد نسبت به متن پیش‌نویس سند ملی حقوق کودک و نوجوان (راهبردها، اهداف و برنامه‌های اجرایی) در دستور کار مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری
به جهت ضرورت توجه خاص به نیازها، اقتضائات و ویژگی‌های دانش‌آموزان دارای معلولیت، به تناسب نوع معلولیت آنها، در سند حاضر که متن پیش‌نویس آن توسط مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک تهیه و تدوین شده است، این معاونت مبادرت به طرح حدود دویست و چهار پیشنهاد نمود، که بیش از نود درصد پیشنهادات در متن پیش‌نویس سند اعمال شد؛ از جمله‌ی آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
ضرورت توجه به همسطح‌سازی سرویس حمل و نقل مدارس، سرویس‌های بهداشتی، ورودی راهروهای مدارس، درب مدارس به منظور تحقق شرایط مقتضی برای دانش‌آموزان دارای معلولیت.
ایجاد تسهیلات مناسب‌سازی شده و دسترس‌پذیر ورزشی و تفریحی برای این گروه از دانش‌آموزان.
فراهم آوردن وسایل کمک آموزشی برای دانش‌آموزان دارای معلولیت؛ نظیر کتب درشت‌نویسی شده برای کم‌بینایان، کتب گویا برای نابینایان،کتب ساده‌سازی شده برای دانش‌آموزان دارای معلولیت ذهنی، مناسب‌سازی و همسطح‌سازی فضاهای آموزشی؛.
شناسایی دستگاه‌های مسوول اجرایی‌سازی راهبردهای مندرج در سند.
3-3- ارایه‌ی پیشنهاد نسبت به لایحه‌ی تعزیرات ( موضوع اصلاح کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی) در دستور کار معاونت حقوقی قوه‌ی قضاییه؛
پیشنهاد تدوین ماده با موضوع تشدید مجازات بزه‌کار در مواقعی که بزه‌دیده از جرم کودک باشد (در فصل سایر مقررات لایحه ماده‌ای با این موضوع درج شده که ممکن است در مراحل آینده‌ی کار با تغییرات مواجه شود).
پیشنهادات اصلاحی نسبت به قانون مبارزه با قاچاق انسان، مصوب 1383 جهت درج در لایحه‌ی اصلاح کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (لایحه‌ی تعزیرات) بالاخص جهت جرم‌انگاری اقدام کسانی که تحت عناوین مجاز قانونی، از قبیل ازدواج موقت و یا فرزند خواندگی، موجبات خروج زنان، دختران و اطفال را از مرزهای کشور به منظور بهره‌کشی فراهم نمایند.
3-4- تدوین لایحه‌ی پیشنهاد حذف تبصره‌ی ماده‌ی 26 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، مصوب 31/06/1392 مجلس شورای اسلامی و ابلاغی مورخ 06/08/1392
3-5- پیشنهاد اصلاح مفاد مندرج در ماده‌ی 7 متن پیش‌نویس آیین‌نامه‌ی اجرایی ماده 22 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، مصوب1392
4- پی‌گیری جهت تصویب و اجرایی شدن برخی لوایح و قوانینی که به‌طور غیرمستقیم وضعیت کودکان را متأثر می‌سازد و یا ارایه‌ی راهکار جایگزین؛
طرح مجدد لایحه‌ی ترویج تغذیه با شیر مادر در دولت یازدهم؛
پی‌گیری رفع مشکلات اجرایی مصوبه‌ی مرخصی زایمان؛
ارایه‌ی پیشنهاد در خصوص ایجاد مهدهای کودک مناسب‌سازی شده و مجهز به تسهیلات، امکانات و تجهیزات مورد نیاز و کیفی، و منطبق با معیارهای علمی و بین‌المللی در دستگاه‌های اجرایی یا مجاورت آنها در لایحه اصلاحی قانون مدیریت خدمات کشوری؛
پیشنهاد الحاق یک ماده به لایحه اصلاحی قانون مدیریت خدمات کشوری در خصوص تعیین تکلیف وضعیت مرخصی زایمان کارکنان زن شاغل در دستگاه‌های دولتی؛
5- عضویت در ترکیب اعضای شورای هماهنگی مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری و دو کارگروه این مرجع با عنوان کارگروه پیش‌گیری از خشونت و کارگروه هماهنگی و حمایتی و انجام اقدامات زیر:
تهیه و تدوین «سیاست‌های کلی نظام در حوزه‌ی حقوق کودک» ( 25 سیاست)؛
تدوین طرح مشترک در موضوع اقدام علیه رویه‌های سنتی مضر علیه کودکان؛
تدوین متن پیش‌نویس تفاهم‌نامه‌ی همکاری با محوریت پیش‌گیری از بازماندگی از تحصیل کودکان لازم‌التعلیم و آسیب‌شناسی قوانین حوزه کودک.
6- پیشنهاد الحاق یک واحد درسی با موضوع «حقوق کودک در خانواده» به فهرست دروس پیش‌نویس دوره‌ی دکترای حقوق خانواده
پژوهشکده‌ی خانواده دانشگاه شهید بهشتی در سال جاری مبادرت به تدوین طرح پیشنهادی دوره‌ی دکترای حقوق خانواده نمود؛ لیکن این طرح، هیچ واحد درسی را به موضوع کودکان در خانواده اختصاص نداده بود؛ لذا این معاونت، به جهت دارا بودن مرجعیت در حوزه‌ی برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و رصد و پایش در حوزه‌ی زنان و خانواده، یک واحد درسی را با عنوان حقوق کودک در خانواده جهت گنجاندن در فهرست واحدهای درسی مندرج در طرح مذکور پیشنهاد نمود.
اقدامات آینده این معاونت در حوزه‌ی کودک
1- اجرایی‌سازی پروژه در موضوع اقدام علیه رویه‌های مغایر سلامت دختران زیر 18 سال
با عنایت به این‌که برخی رویه‌های مرسوم در سطح خرده‌فرهنگ‌ها، نظیر ختنه‌ی دختران و زنان تبعات منفی را متوجه گروه‌هایی خاص، بالاخص دختران و زنان نموده و به این وصف، سلامت جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد و به این ترتیب، امکان تقویت و تحکیم بنیان خانواده و انسجام روابط خانوادگی را با دشواری همراه خواهد نمود، این معاونت پروژه‌ای را با عنوان پایان‌دهی به رویه‌های مغایر سلامت دختران زیر 18 سال (نظیر ازدواج زودهنگام و یا اجباری زیر سنین قانونی، و یا بارداری زودهنگام) تهیه و تعریف نموده و در پرتو این پروژه بر آن است تا با بهره‌گیری از موازین مقرر در نظام حقوقی کشور، داده‌های حاصل از تجارب مطلوب ملی، و بین‌المللی و آموزه‌های دینی، و نیز نتایج حاصل از مطالعات میدانی عملیات محور، و با همکاری مراجعی نظیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، تدابیر خود را در این حوزه سامان دهد.
2- تهیه و تدوین طرح‌های مطالعاتی – راهبردی با رویکرد «خانواده دوستدار کودک»
3- پی‌گیری امور کودکان در چهارچوب تفاهم‌نامه‌های منعقده با دستگاه‌های قضایی، اجرایی و نهادهای غیردولتی
4- توسعه‌ی شبکه حمایت اجتماعی از خانواده با سیاست دوستدار کودک
