تابستان هر سال زمان مناسبی است تا کودکان و نوجوانان فارغ از درس و تحصیل با مهارت‌ها و فعالیت‌های متنوعی آشنا شوند. پیش از آغاز فصل گرما علاوه بر خانواده‌ها، نهادها و سازمان‌های مختلف و مراکز خصوصی فعال در حوزه‌ی آموزش، سرگرمی و سلامت برنامه‌ریزی در این زمینه را آغاز می‌کنند و تا آغاز فصل مدرسه برنامه‌های ویژه‌ای برای مخاطبان خود دارند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز یکی از این مراکز است که هرساله در فصل تابستان برنامه‌های کتابخانه‌ای و فرهنگی هنری متعددی را تعریف و به اجرا می‌گذارد. اما آنچه فعالیت‌های امسال این نهاد در حوزه‌ی سرگرمی را متفاوت و قابل تامل کرد فعالیت کانون استان تهران در بازآموزی بازی‌های ایرانی بود. تا آنجا که مربیان استان تهران علاوه بر آموزش و یادآوری بازی‌های قدیمی کشور، بروشورهایی را در اختیار کودکان و نوجوانان گذاشتند تا آنها به طور کامل با شرح و تاریخچه و اهداف بازی‌ها آشنا شوند.
بازی‌های ایرانی و هویت بخشی به مخاطبان
هم‌زمان با برگزاری دومین جشنواره ملی اسباب‌بازی در تهران سالنی یک‌هزار متری در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گرفت تا بتوانند پس از آشنایی با بازی‌های ایرانی، این بازی‌ها را تجربه کنند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پیش از آن موضوع جشنواره را بازی‌های ایرانی اعلام و نام «من هم بازی، تو هم بازی» را بر آن گذاشته بود. در همین راستا غرفه‌های متعددی برای بازی‌ها تعریف و مربیان کانون بازی‌هایی را به کودکان معرفی می‌کردند و از آنان دعوت می‌شد تا در بازی‌ها مشارکت کنند. اما این آغاز یا پایان ماجرا نبود. الهام دارابی کارشناس فرهنگی کانون استان تهران در گفت‌وگویی درباره‌ی آغاز این طرح در کانون و ادامه‌ی آن سخن گفت: «یکی از فعالیت‌های مراکز کانون بازی است. خوب است بدانید که این بازی‌ها در آمار کاری هر مرکز ثبت می‌شوند. از طرفی مربیان کانون می‌دانند که بچه‌ها تنها به یک شیوه جذب کتاب‌خوانی، نقد فیلم، و فعالیت‌های علمی می‌شوند بنابر این همواره بازی دستمایه و بهانه‌ی ما برای آموزش و خلق بوده است.»
او که محوریت بازی‌های اجرا شده در کانون را حرکتی، حسی و عاطفی اعلام کرد با اشاره به عدم توجه به بازی‌های ایرانی گفت: «باید اشاره کنم که متاسفانه آمار بهره‌مندی از بازی‌های ایرانی در مراکز ما نیز کم است. به طور میانگین اگر ما 20 بازی را در جشنواره اسباب‌بازی معرفی کردیم، حدود 40 درصد آن قابل اجرا در مراکز است، مگر این‌که بعضی از مراکز عنوان سال خود را بازی ایرانی قرار دهند یا به طور مثال کتابخانه‌ی شماره 10 استان تهران موضوع فولکلور را برای خود انتخاب کرده است و به طبع آن از بازی‌های محلی - بومی در آموزش استفاده می‌کند.»
او در توضیح میزان موفقیت جشنواره‌ی اسباب‌بازی در احیای بازی‌های ایرانی گفت: «خوشبختانه با استقبال خوبی روبرو شدیم و اکثر نوجوان‌ها از بازی استقبال کردند. این درحالی است که تصور می‌شود به دلیل ورود اینترنت و گوشی‌های متفاوت بچه‌ها رغبتی به بازی‌ها ندارند. اما بازی‌های ایرانی قادر به پاسخ‌گویی بسیاری از نیازهای کودکان و نوجوانان‌اند. اولین نکته‌ی مثبت این بازی‌ها نو و جدید بودن آن برای مخاطبان بود؛ از طرفی هیجان بازی گروهی و از طرفی دیگر قدرت طلبی در این بازی‌ها وجود دارد، پس با نیاز مهم دیگری پاسخ داده شده و می‌شود. از طرفی بسیاری از بازی‌های ما دخترانه – پسرانه‌اند و به شخصیت و هویت آنها احترام گذاشته می‌شود. ما به دلیل فراموش کردن این بازی‌ها تاثیرات آنها را فراموش کرده و از آنها غافل شده‌ایم.»
دارابی با اعلام این‌که بروشورهای بازی‌های ایرانی تهیه شده است و از این پس در اختیار تمام مربیان کانون قرار خواهد گرفت ابراز امیدواری کرد که همان‌طور که تمام بازی‌های اجرا شده در طول جشنواره اسباب‌بازی در مراکز استان تهران نیز اجرا شده‌اند این روال در دیگر ماه‌های سال نیز ادامه یابد.
کتاب- بازی‌ها در دسترس عموم
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت خود در حوزه‌ی بازی‌های ایرانی را معطوف به آموزش مستقیم از سوی مربیان نکرده است. درچند سال اخیر واحد انتشارات کانون نیز با هدف حفظ بازی‌ها و به روزرسانی آنها با توجه به نیاز نسل‌های جدیدتر فعالیت‌هایی را آغاز کرده است. رقیه ابراهیم‌پور از مربیان مرکز 26 استان تهران است. او با اشاره به برخی کتاب‌های منتشر شده در حوزه‌ی بازی به بهره‌گیری مربیان مهدکودک‌ها و مدارس از این کتاب‌ها هم اشاره دارد: «این کتاب‌ها از آنجا که در اختیار عموم مردم‌اند می‌توانند منابع موثقی درباره‌ی بازی‌ها باشند. اگرچه بسیاری از این کتاب‌ها داستانی هستند یا آموزشی جدید را در بر گرفته‌اند اما از آنجا که با هویت یک بازی طراحی شده‌اند هم بازی‌های سنتی را آموزش می‌دهند و هم در آموزش مهارت‌های جدید گام برداشته‌اند.»
این مربی با اشاره به کتاب «بازی با انگشت‌ها» نوشته‌ی مصطفی رحماندوست به سخنان خود ادامه داد: «این کتاب بر اساس بازی لی‌لی لی‌لی حوضک نوشته شده است. یا کتاب «پنهان می‌شویم پیدایمان کن» به تصویرگری خوزه آروئگو، قایم‌باشک را به بچه‌ها می‌آموزد، آثار شناخته شده‌ای مثل «بازی، شعر، نمایش» اثر افسانه شعبان‌نژاد مهارت‌های زندگی، کنترل هیجانات و خشم را به مخاطبان می‌آموزد.»
او نه تنها کودکان و نوجوانان را مخاطب این کتاب‌ها دانست بلکه به کاربردی بودن آنها برای مربیان و والدین نیز اشاره کرد.
گزارش از تهمینه حدادی
