به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست علمی‌ترویجی «تحلیل محتوای اقدام‌پژوهی» هم‌زمان با چهاردهمین ویژه‌برنامه‌ی هفته‌ی پژوهش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، به‌صورت کشوری با دعوت از نزهت اکبری‌فر، نویسنده، پژوهشگر، داور و مدرس این دوره و با مشارکت کانون سمنان ویژه رابطان پژوهشی مراکز فرهنگی‌هنری سراسر کشور، معلمان آموزش و پرورش و علاقه‌مندان حوزه‌ی پژوهش، سه‌شنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۱ در سالن کنفرانس کانون سمنان برگزار شد.
تحلیل محتوا؛ یک هنر فن است
اکبری‌فر در راستای شعار این هفته مبنی بر «مسأله‌شناسی در حوزه‌ی کودک و نوجوان»، درخصوص چرایی و چگونگی تحلیل محتوای اقدام‌پژوهی، مطالبی بیان کرد و از مربیان خواست تا از تحلیل محتوا نترسند و آن را جدی‌تر بگیرند.
وی در ادامه تأکید کرد: تحلیل محتوا، یک هنر فن است؛ یعنی شما اول یک فن را یاد می‌گیرید بعد کم‌کم آن را تمرین و به هنر فن، تبدیلش می‌کنید مثل رانندگی که پس از دریافت گواهی با تمرین و تکرار به یک راننده متبحر تبدیل می‌شوید و در هر شرایطی می‌توانید رانندگی کنید، تحلیل محتوا هم اگر تمرین شود به هنر فن تبدیل می‌شود ازجمله تحلیل محتوای کتاب‌هایی که در کانون وجود دارد یا تحلیل محتوای درونی افرادی که به کانون مراجعه می‌کنند و با تحلیل محتوای یک کودک و عضو کانون که اگر از مقوله‌های تحلیل محتوا در ارتباط با عضو مراجعه کننده، استفاده کنید می‌بینید که چقدر مخاطب‌شناسی شما تقویت می‌شود.
اکبری‌فر تأکید کرد: یکی از مباحث بسیار مهم در آموزش و پرورش و کاری که کانون انجام می‌دهد مسأله‌ی مخاطب‌شناسی است؛ یعنی نخست بایست دید که با چه مخاطبانی در ارتباط هستیم بعد مفاهیم ذهنی خود را برای مخاطب معنا کنیم و به‌عنوان افرادی که پیام‌دهنده هستیم بایست سعی کنیم معنایی که در ذهن‌مان وجود دارد با معنایی که در ذهن مخاطب می‌نشیند یکسان باشد؛ یعنی اگر از واژه‌ای با دو یا سه معنای متفاوت استفاده می‌کنیم به مخاطب برسانیم که منظورمان کدام واژه است و حالا این اتفاق در دهه‌های اخیر به‌ویژه در سال‌های پایانی جدی‌تر است؛ چون می‌بینیم که مخاطبان جدید و کودکان جدیدی به ما مراجعه می‌کنند و یا وارد مدرسه می‌شوند که ما شناخت چندانی نسبت به آن‌ها نداریم و تحلیل محتوا می‌تواند حتی در شناخت مخاطب هم به ما کمک کند و وقتی کودکی که به ما مراجعه کرده، نوع نگاه‌کردن، نوع راه‌رفتن، نوع درس‌خواندن، نوع علاقه‌مندی‌هایش و... را در تحلیل محتوا قرار دهیم، تازه می‌توانیم کودک را بیش‌تر بشناسیم و می‌توانیم برایش نسخه بنویسیم که چگونه آن را اجرا کنیم و در چه مسیرهایی بایست از آن نسخه استفاده کنیم و برای همین است که پیشنهاد می‌شود تحلیل محتوا را جدی‌تر بگیرید و جسارت مربیان و رابطان پژوهشی در زمینه‌ی اقدام و انجام تحلیل محتوا افزایش یابد.
وی در بخش دیگری از سخنانش با بیان این‌که کودکان دوست دارند خلاقیت با سرگرمی همراه باشد نه با آموزش صرف، یادآور شد: تحلیل محتوای اقدام‌پژوهی را بایست الگویی قرار دهیم با هدف یادگیری یک روش جدید برای تبدیل مقوله به کد و یاد بگیریم که چگونه هر فرضیه‌ای را به کد تبدیل کنیم.
اکبری‌فر در ادامه با اشاره به تفاوت بین مفسر و تحلیل‌گر نیز خاطرنشان کرد: در تحلیل محتوا بایست از انواع مقیاس‌های اسمی، نسبی، فاصله‌ای و غیره استفاده کرد و فقط این نیست که مقیاس‌ها فقط طیفی باشد؛ بلکه مقیاس طیفی یکی از مقیاس‌هایی است که می‌تواند مقوله را به کد تبدیل کند.
وی با بررسی اثر ارائه‌شده توسط یکی از رابطان پژوهشی اظهار داشت: در این تحلیل، می‌توانیم رده‌های سنی را هم در طیف‌های فاصله‌ای، بررسی و از مقیاس و مقوله‌ی جدید در ارتباط با کدگذاری استفاده کنیم.
مدرس نشست تحلیل اقدام‌پژوهی هم‌چنین تأکید کرد: هرچه تعداد افرادی که کار تحلیل محتوا را انجام می‌دهند بیش‌تر باشد نتایج آن بهتر و قابل استنادتر است؛ چون خطا را پایین می‌آورد و در هر مرحله‌ای از تحلیل محتوا که پیش رویم بایست به مسأله‌ی نظام‌مند بودن و عینی بودن تحلیل محتوا توجه لازم را داشته باشیم.
اکبری‌فر تصریح کرد: مسأله‌ی اصلی این است که فرضیه‌ها و مقوله‌ها در ضمن این‌که عینی است بایست نظام‌مند باشد و این اتفاق نخواهد افتاد؛ مگر این‌که تعداد افرادی که قصد تحلیل محتوای اقدام‌پژوهی دارند بیش‌تر از یک نفر باشد.
وی تأکید کرد: نظام‌مند کردن؛ یعنی تمام افرادی که دارند این‌کار را انجام می‌دهند یا بعد قرار است آن را بخوانند، به دیده‌ی علمی به آن نگاه کنند و بدانند تعریفی که مثلاً برای مقوله‌ی اجتماعی شده، چندین‌نفر آن را پذیرفته‌اند و درباره‌ی آن نظر داده‌اند و بهترین نظر را انتخاب کرده‌اند پس اندیشه‌ی جمعی در تحلیل محتوا بیش‌تر جواب خواهد داد به‌خصوص اگر دو نفر درباره‌ی مسائلی که مطالعه می‌کنند، هم فکر باشند و هرچه با افراد متضادتری از لحاظ اندیشه‌های فکری با خودمان قرار گیریم، تحلیل محتوای دقیق و کامل‌تری ارائه خواهیم داد.
اکبری‌فر در ادامه با ارائه‌ی نمونه‌مثال‌های متعدد به بررسی فرضیه‌ها و تحلیل محتوای رابطان پژوهشی پرداخت و تأکید کرد: جواب‌های متعدد به سؤال‌های فرضیه در بخش شواهد یک اقدام‌پژوهی، راهنمای خوبی برای ادامه انجام تحلیل اقدام‌پژوهی است.
داور بخش تحلیل اقدام‌پژوهی در پایان با بیان این‌که عینی‌بودن کد همان تعریف کد است، فرمول پایایی هولستی را به‌عنوان یکی از فرمول‌های خوبی که در تحلیل محتوا نتیجه می‌دهد، معرفی کرد و از کارشناسان و رابطان پژوهشی خواست تا فرضیه بسازند و تمرین کنند که این فرضیه‌ها را به چه مقوله‌هایی می‌توانند تبدیل کنند و آن مقوله‌ها چه کدهایی می‌توانند بگیرند؟
در بخشی از این نشست، اعظم نوری‌زاده از قزوین و مریم رزم‌آور از گرمسار به‌ترتیب به ارائه و خوانش اثر پژوهشی خود با عنوان «ترغیب اعضای کودک و نوجوان پسر و دختر مراکز کانون به مطالعه» و «چگونه توانستم دانش‌آموزان پایه چهارم آموزشگاه مالک اشتر را به برخی از مباحث سنگین ریاضی علاقه‌مند سازم؟» پرداختند که مورد تحلیل و بررسی مدرس دوره قرار گرفت.
نبی‌اله خدابخشی مدیرکل کانون سمنان در نشست استانی پژوهش که ساعت ۹ تا ۱۲ ویژه رابطان پژوهشی این استان برگزار شده بود، ضمن قدردانی از مدرس دوره و ابراز خرسندی از روند رو به رشد مربیان اقدام‌پژوه استان و ارائه و خلق آثار پژوهشی، اظهار داشت: پژوهش امری لذت‌بخش است و زکات علم، آموزش و انتقال آن به دیگران است.
وی افزود: امیدواریم نشست‌های پیش‌بینی و برگزار شده در سال جاری به همان اندازه که فراگیر و چشمگیر بوده، مؤثرترین در عمل باشد و فراگیران بهره‌ی کافی از آن برده و آموزه‌های خود را به مجموعه تحت پوشش، انتقال دهند.
در ابتدای این نشست حضوری و مجازی، علی خدابنده رئیس اداره پژوهش کانون پرورش فکری ضمن قدردانی از برگزاری این نشست، اظهار داشت: بر اساس شعار و سیاست‌های معاونت فرهنگی با عنوان «مرکزمحوری و مخاطب‌محوری» امسال ویژه‌برنامه‌های هفته پژوهش با استفاده از ظرفیت‌های استانی و متخصصان استان‌ها برگزار شده تا بخشی از برنامه‌های ستاد در برش استانی با مشارکت کانون استان‌ها اجرا شود که ازجمله‌ی این برنامه‌ها، نشست علمی و ترویجی تحلیل محتوای اقدام‌پژوهی بوده که با مشارکت کانون سمنان برگزار شده است.
