چیزی که بیشتر از هرچیز به چشم می‌خورد، وجود کتاب‌هایی است که از زبان‌های خارجی ترجمه شده و گاهی دارای کلمات و اسم‌هایی است که برای کودک ایرانی غریبه و ناآشناست. به عنوان نمونه، دیوید کراسلی (David Crossley) یکی از مشهورترین نویسنده‌ها و تصویرگران حوزه‌ی کودکان است که کتاب‌های او با عنوان (who is hiding …) به آموزش پیدا و پنهان، یافتن حیوانات در تصاویر جنگل، باغچه، دریا و... می‌پردازد و خیلی از آن‌ها هم به فارسی ترجمه یا بازنویسی شده است.
خانم رستمی یکی از بازدیدکننده‌های نمایشگاه است و در خصوص کتاب‌های حوزه‌ی خردسال می‌گوید: من یک دختر سه ساله دارم و معتقدم که کتاب خواندن برای این گروه سنی خیلی ضروری است. اما هر بار که به کتاب‌فروشی‌ها سر می‌زنم، می‌بینم که غالبا کتاب‌ها، ترجمه‌ی کتاب‌های خارجی است. گاهی آن کتاب‌هایی که نقاشی‌های جذاب‌تری دارند را انتخاب می‌کنم اما وقتی برای دخترم می‌خوانم، مجبور می‌شوم اسم‌ها را عوض کنم یا به نوعی آخر قصه را تغییر دهم تا داستان برای دخترم باورپذیر باشد. اگر قصه را نفهمد، یا خیلی طولانی باشد، علاقه‌ی کم‌تری به گوش دادن نشان می‌دهد.
نمی‌توان به این دید نگاه کرد که هر داستانی که برای خردسالان ترجمه می‌شود، مناسب نیست اما این سوال هم‌چنان باقی است چرا داستان‌های تالیفی برای این گروه سنی کم و محدود است؟
زهرا برقانی مدیر انتشارات چرخ و فلک می‌گوید: انتشارات ما به صورت تخصصی در حوزه‌ی کتاب‌های طنز فعالیت می‌کند و همواره یکی از دغدغه‌های ذهنی ما این بوده که چه‌طور می‌توان طنز را در کتاب‌های این گروه سنی وارد کرد؟ از نظر من یکی از دلایل کمبود کتاب‌های تالیفی این گروه سنی، این است که نویسندگان ارتباط کم‌تری با این گروه سنی دارند یا نویسندگان کمی هستند که این گروه را به خوبی بشناسند. کم‌تر کسی می‌تواند ارتباط خوبی با این گروه برقرار کند و به نوعی به دغدغه‌های خردسالان شناخت پیدا کند. از طرفی گاهی تالیف کتاب با دید جدید و نو، برای این گروه سنی نیاز شناخته نمی‌شود.»
محسن طائب مدیر انتشارات پیدایش نیز در خصوص فعالیت‌های این انتشارات در حوزه‌ی گروه سنی الف، بیان می‌کند که: در گروه کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات پیدایش هم کتاب‌های ترجمه هم کتاب‌های تالیفی دیده می‌شود اما سعی ما در این حوزه‌ی خاص این است که توجه بیشتری به کتاب‌های تالیفی برای خردسالان داشته باشیم، بهتر است که در بدو تغذیه‌ی فرهنگی یک کودک، آثاری در اختیار او قرار گیرند که از هر جهت با فرهنگ جامعه و خانواده‌اش هم‌خوانی داشته باشد. به عنوان مثال ما اقدام به انتشار ده عنوان کتاب شعر خردسال در مجموعه‌ای به نام «شعر و شکر»، کرده‌ایم که حاصل کار گروهی از شاعران نامدار ادبیات خردسال بوده است.
در برخی از مجموعه‌ی کتاب‌های خردسالان که به عنوان آثار تالیفی از آن یاد می‌شود، آثاری وجود دارد که دارای شعر یا داستان یکی از نویسنده‌های داخلی است، همراه با تصاویر خارجی. از آن‌جایی‌که ایران عضو کنوانسیون جهانی حق نشر (کپی رایت) نیست، این امکان وجود دارد که بعضی از نویسنده‌ها براساس تصاویر خارجی، اقدام به نوشتن شعر یا داستان کنند که این کار به عنوان اثر تالیفی برای ناشر بسیار به صرفه است.
کتاب‌های دسته‌دار
در کنار محتوای کتاب‌های مختص کودکان صفر تا شش سال، شکل ظاهری و جنس ورق‌های کتاب برای این گروه سنی از سایر گروه‌های سنی، مهم‌تر است. چراکه شکل ظاهری کتاب هم عهده‌دار جذب کردن کودک به کتاب است و هم باید نوعی ایمنی در استفاده از کتاب را به همراه داشته باشد.
بدیهی است که کودک در مواجه با هر شی جدید، به قصد شناختن آن، آن شی را به دهانش می‌برد. بدین منظور شکل‌های متفاوتی از این کتاب‌ها در بازار وجود دارد. به عنوان مثال، مجموعه‌کتاب‌های «کودک شاد» که ترجمه‌شده‌ی کتاب‌های (happy baby day) از زبان انگلیسی است، در گوشه‌ی سمت راست پایین، دارای دسته‌ای است که کودک بتواند آن را حمل کند. این کتاب که حدود 136 گرم وزن دارد در مجموعه‌کتاب‌های ( baby grip) به معنی مجموعه‌ی ابزاری که برای تقویت انگشتان و حس لامسه کودکان به کار می‌رود، دسته‌بندی می‌شود. اما جنس این کتاب‌ها مقوایی است و دارای گوشه‌هایی است که ممکن است باعث صدمه دیدن کودک شود. برای رفع این مشکل، کتاب‌های پارچه‌ای به بازار آمده است که نسبت به کتاب‌های مقوایی ایمنی بیشتری دارد و قابل شست‌وشو هستند.
مدیر انتشارات چرخ‌وفلک در این خصوص می‌گوید: مهم‌ترین بحث در خصوص کتاب‌های پارچه‌ای، ایمن بودن آن است. از آن‌جایی‌که معمولا کودکان قصد چشیدن اشیای اطراف‌شان را دارند، ما برای این کتاب‌ها، پوشش مناسبی طراحی کرده‌ایم که زمانی که کودک از آن استفاده نمی‌کند، کتاب در معرض گرد و خاک قرار نگیرد. هم‌چنین با انتخاب نوع خاصی از پارچه، کتاب‌هایی تولید کرده‌ایم که پر از رنگ‌های شاد است و با شست‌وشو حتی با مایع سفیدکننده هم ذره‌ای کم‌رنگ نمی‌شود.
شکل دیگری از کتاب، کارت‌های قصه است، که در طرفی از آن تصویر است و پشت تصویر، داستان یا شعر نوشته شده است. این تصاویر روبه‌روی کودک قرار می‌گیرد و مربی یا مادر، قصه‌های پشت کتاب را برای کودک می‌خواند و با این کار توجه کودک به تصویر وداستان جذب می‌شود.
خانم ساکت مسوول فروش موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، شکل جدیدی از کتاب‌ها را نشان‌مان می‌دهد با نام «نخستین کتاب‌خانه‌ی من» که به میخی آویزان شده. یک قفسه‌ی پارچه‌ای متشکل از پنج طبقه، که در هر طبقه یک کتاب وجود دارد و محتوای کتاب، معرفی چیزهایی که کودک در طول روز ممکن است آن‌ها را ببیند یا لمس کند. او در این خصوص می‌گوید: زمانی که مربی مهد کودک بودم، برای بچه‌ها داستان می‌خواندم و می‌دیدم که آن‌ها علاقه‌ی زیادی به لمس کتاب‌ها دارند و دوست دارند به تصاویر کتاب نگاه کنند، اگر تصاویر برایشان جذاب باشد، در ذهن‌شان می‌ماند. هدف این مجموعه این است که علاوه بر آموزش اسم اشیا، به نوعی نظم را هم به کودک معرفی کند.
قیمت کتاب‌های مختص کودکان در قطع خشتی با برگه‌های گلاسه، از حدود چهار هزار تومان شروع می‌شود و بسته به نوع کتاب، جنس آن و انتشارت، قیمت آن متفاوت است. کتاب‌های دیگری که دارای ابرازهای مغناطیسی، بریده‌های پارچه، یا به نوعی یک جور ابزار بازی ساده‌ای به همراه دارند، یا پارچه‌ای هستند نیز از 18هزار تومان تا حدود 30 هزارتومان دارای قیمت‌های متفاوتی هستند.
آن‌چه تمامی کارشناسان و دست‌اندرکاران بر آن اتفاق نظر دارند، لزوم تالیف بیشتر اثر برای خردسالان و سنین پایین است که با فرهنگ بومی کشور منطبق باشند.
گزارش از مهناز محمدی
